عنوان

ساز و کار تفسیر محکم و متشابه از دیدگاه معرفت شناسی کلامی

عنوان اصلي

ساز و کار تفسیر محکم و متشابه از دیدگاه معرفت شناسی کلامی

نام نخستين پديدآور

گذشته ناصر

متن يادداشت

سه اصطلاح محکم، متشابه و تاویل (تفسیر) تعبیرهایی قرآنیند. دانشمندان مسلمان از دیرباز، هم بر سر تبیین معنای آنها و هم در مورد تعیین مصداق این مفاهیم با یکدیگر اختلاف نظر دارند. محمد حسین طباطبایی در تفسیر المیزان 16 نظر مختلف را درباره تفسیر اصطلاحات محکم و متشابه آورده و یک به یک همه را رد کرده و در نهایت نظر هفدهمی را درباره این مساله ارائه کرده است. وی ملاکی برای تعیین اینکه کدام آیه محکوم و کدام متشابه است، به دست نداده. این مقاله دریی عرضه کردن نظریه جدیدی از این امر نیست بلکه بحث در اینجا معطوف به معرفت درجه دوم است. به عبارت دیگر، با ریشه یابی مبانی معرفتی هر مفسر، در آیات مربوط به خداشناسی سعی شده است تا تناسب آن مبانی با جدولی که از آیات محکم و متشابه ارائه کرده اند، نشان داده شود. حاصل پژوهش این است که کسانی که به الهیات تنزیهی باور دارند، طبعا آیات تنزیهی قرآن را محکم آیات تشبیهی را متشابه می گیرند و برعکس، معتقدان به الهیات تشبیهی، طبعا آیات تشبیهی را محکم و آیات تنزیهی را متشابه می گیرند. هر دو گروه نیز برای یکسان سازی اضلاع هندسه معرفتی خود، آیات به زعم خود متشابه را به گونه ای تفسیر یا تاویل می کنند که با آیات به زعم خود محکم، همساز بشود.

عنصر شناسه ای

تأویل ;متشابه;تفسیر;معرفت شناسی کلامی;اهل تشبیه;اهل تنزیه;محکم;

مشخصه منبع قراردادي

نوع ماده

مقاله;