عنوان

حاشیه کافی

شماره

۱۰-۲۳۱۶۹

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

عربی

عنوان اصلي

حاشیه کافی

نام عام مواد

[نسخه خطی]

نام نخستين پديدآور

/ از: میرزا رفیعا نائینی (محمدبن امیر حیدر حسینی حسنی طباطبایی ) ( -۱۰۸۲ ق.)

نام ناشر، پخش کننده و غيره

: محمد ربیع پسر حاجی برخوردار اصفهانی مشهور به رئیس است.

تاریخ نشرو بخش و غیره

،۱۰۹۲ ق.

ابعاد

؛ خشتی. ۵/ ۱۲*۵/ ۱۸ سم. (با صفحات اضافی): ۱۱۵ گ. (ص ۱- ۲۰۶: ۲۴ س گ ۱- ۱۰۳) و (ص ۱۱۲- ۱۲۱: ۲۳ س گ ۱۰۵).

متن يادداشت

صاحب شجره الهیه (مجلس ش ۳۷۹۶) و جزء آن. شرح است بر کتاب کافی کلینی. این شرح از آغاز کتاب العقل است تا کتاب الحجه.

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

2

متن يادداشت

آغاز خطبه: الحمد لله خالق الاشیاء بلااصول ازلیه... .

متن يادداشت

آغاز نسخه ما: الحمد لله رب العالمین و الصلوه... قوله المحمود لنعمه المعبود لقدرته لما کان انعمه باعثا لان یحمد شکرا لما وقع و جلبا لما یقع و قدرته علی ما یشاء... .

متن يادداشت

... قوله اللهم ارزقهم فهمی و عامی و دعاء الایمه من العتره یطلب اعلی مراتب الفهم و العلم... و حکم بکونهم مستحقین له مستقرین فیه و دعاء علیهم بقوله اللهم لاتنلهم شفاعتی.

مشخصات ظاهری

نوع کاغذ:

مشخصات ظاهری

نوع خط:

مشخصات ظاهری

تزئینات جلد:

متن يادداشت

ضخیم شکری رنگ روشن و سیر.

متن يادداشت

با دو خط و دو قلم است.

متن يادداشت

تیماجی لیمویی رنگ.

خصوصیات نسخه موجود

2

خصوصیات نسخه موجود

2

متن يادداشت

وی در کنار ص ۱۰۴ نوشته است: « نام اصلی من «قلا» است و چون این کلمه نامأنوس است مرا نجفقلی می خوانند ».

متن يادداشت

روی یک صفحه سفید میان حاشیه اصول کافی و شرح هدایه این نوشته از او دیده می شود: نذر کردم العبد الحقیر قلا بن محمد صالح که چون در اول مرتبه به جناب میرزا محمد رفیعا دادیم که مطالعه فرماید و ایشان در آب انداختند، اگر من بعد بعاریه به کسی بدهم پیاده به کعبه معظمه بروم. اگر چه این نذر ظاهرآ در نظرها قبحی دارد اما حکما فرموده اند البخل فی الکتب کالجود فی الذهب ۱۰۹۴ ». زیر این نوشته مهری است که « ما ودعک ربک و ما قلی » بر آن نقش شده.

تملک و سجع مهر

3

تملک و سجع مهر

1

متن يادداشت

این دفتر در ملک قلا (یا نجف قلی) بن صالح (گویا از شاگردان حاجی محمد صادق اردستانی و میرزا محمد رفیع گیلانی مولف شواهد الاسلام) بوده و او یادداشت ها و مهرهایی بر کنار برخی از برگ های شواهد و یا روی برگ های اضافی دفتر دارد، سجع مهر او « ما ودعک ربک و ما قلی » است و مهر دیگر « فرزند صالح که نام نجفقلی شدست ».

متن يادداشت

روی دو برگ دیگر نیز فقراتی به نقل از صدوق نوشته شده اما به خط نجف قلی لر نیست. بر پشت نخستین برگ یادداشت و مهر وی دیده می شود.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

فهرست ماخذ: مجلد سوم، صفحه ۲۵۷۵-۲۵۷۸

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

نک: سپهسالار، ۱/ ۲۴۵- ۲۴۷؛ الهیات، ۵۸۴-۵۸۵؛ ذریعه،۶/ ۱۸۴، ۱۳/ ۹۶- ۹۷ و ۱۴/ ۲۴۲، کشف الحجب.

متن يادداشت

صاحب ذریعه شرحی بر اصول کافی به نام شواهد الاسلام تألیف رفیع الدین گیلانی ( -۱۱۶۰ ق.) یاد کرده و نوشته اند بر کتاب عقل و علم و توحید و حجه تألیف شده و سطر آغاز آن را (پس از خطبه) که یاد کرده اند مطابق است با کتاب حاضر و نیز در همین ذیل شواهد الاسلام افزوده اند « این کتاب خطبه ای دارد که از مولف شرح نیست و منشی آن را نشناختیم» و آن گاه آغاز خطبه را یاد کرده اند. در ذریعه هم چنین در ذیل عنوان های حاشیه بر کافی و شرح کافی و شرح اصول کافی نیز از رفیعا گیلانی یاد کرده اند و با هر یک از عنوان های یاد شده تألیفی به رفیع نائینی و تألیفی دیگر به گیلانی نسبت داده اند. نگارنده گوید در اینکه رفیع الدین گیلانی شرح و یا حاشیه ای بر اصول کافی نوشته اشکال نیست و شاید شرح او شواهد الاسلام نام دارد. اما کتاب حاضر که آغاز آن عینآ در ذریعه نقل شده و تاکتاب الحجه است بدون تردید از رفیع الدین نائینی طباطبایی است. صاحب ذریعه خود در ج ۶ به عنوان حاشیه کافی این کتاب را به تفصیل معرفی کرده و از محمد رفیع نائینی دانسته اند و در آنجا ( به نقل از سید حسین قزوینی صاحب معارج الاحکام ) نوشته اند « میر معصوم قزوینی فرزند محمد فصیح بن میر اولیاء و پدر میر سید ابراهیم مزبور که از شاگردان رفیعا نائینی بود حواشی استاد خود را بر اصول کافی گردآوری کرد و خطبه ای در آغاز آن نهاد که بدین گونه آغاز شده: « الحمد لله خالق الاشیاء... ».

متن يادداشت

خطبه ای که در این جا بدان اشاره شد در همه نسخ این شرح نیست و این همان خطبه است که صاحب ذریعه در ذیل عنوان شواهد الاسلام قسمتی از آن را نقل کرده و گفتند « مسلمآ از مولف شرح نیست و نمی دانم از کیست» و جای خوش وقتی است که خود ایشان در جلد ۶ این نکته را روشن ساخته که انشاء خطبه و نیز گردآوری مطالب این شرح (یا حاشیه) از مولف شرح (رفیع الدین نائینی) نیست بلکه از شاگرد او محمد فصیح بن میر اولیاء قزوینی است. نکته ای دیگر که در نوشته ذریعه شایسته یادآوری است آن است که در ذیل معرفی «حاشیه کافی از رفیعا نائینی» نوشته اند: « کامل ترین نسخه های این حاشیه آن است که تا کتاب القرآن باب انا انزلنا رسیده است». حاشیه نائینی تا باب «انا انزلنا» رسیده اما این باب در کتاب الحجه است نه در کتاب قرآن. علاوه بر آنکه یاد شد، دلیل دیگری که مسلم می دارد کتاب جای گفتگو حاشیه رفیعا نائینی است این است که نسخه ما که مورخ ۱۰۹۳ ق است پس از درگذشت مولف نوشته شده و میر قلی لر از رجال اواخر عهد صفوی که مالک نسخه و خود از اهل فضل بوده در نزد میرزا رفیع و صادق اردستانی شاگردی کرده، در کنار چند صفحه از مولف یاد کرده و بر او رحمت فرستاده و در یکی از حاشیه های خود نوشته « این نسخه با نسخه ای که برای مصنف رحمه الله نوشته بودند مقابله و تصحیح شده است». تاریخ این نوشته ۱۰۹۰ ق است و میر قلی خود (بر طبق یادداشتی که در ذیل نسخه است) در ۱۱۰۹ ق در قندهار در گذشته. بنابراین، رفیع الدین گیلانی که پس از ۱۱۵۰ ق در گذشته است نمی تواند مولف این رساله باشد. محمد فصیح قزوینی گردآورنده این حاشیه، تعلیقاتی بر آن دارد که صاحب ذریعه از آن یاد کند. هم چنین در ذریعه از این نسخه ها یاد شده: نسخه سید عباس خراسانی نجفی و مورخ ۱۰۷۴ ق (عصر مولف)، نسخه مورخ ۱۰۸۰ ق به خط سید محمد باقر بن هدایه الله حسینی و نسخه های موجود در کتابخانه سپهسالار، نسخه کتابخانه شوشتری و کتابخانه شیخ الاسلام زنجانی و کتابخانه غروی. در کتابخانه دانشکده الهیات نیز نسخه ای موجود است (که در ذریعه یاد نشده).

متن يادداشت

روی یک صفحه سفید در آخر دفتر این یادداشت را نوشته: «به تاریخ یوم الثلثاء ۱۴ شهر شعبان المعظم ۱۱۰۶ و ۶ روز بعد از نوروز سلطانی در مشهد مقدس رضوی یک شبانه روز برف عظیمی بارید به مثابه که یک شبانه روز کوچه ها و خانه ها همه برف داشت مگر سر بامی که روفته بودند. به تاریخ بیستم شهر ذی قعده الحرام ۱۱۰۶ داخل قلعه مبارکه دارالقرار قندهار شدیم. می کشد هر جا که خاطر خواه اوست العبد قلاء بن صالح». (مهر مزبور در اینجا نیز دیده می شود). در زیر این نوشته، این یادداشت که متضمن تاریخ درگذشت نجف قلی نیز هست نوشته شده: «در خدمت عالیجاه اصلان خان بیگلر بیگی قندهار و به تاریخ بیستم شهر ذی قعده الحرام ۱۱۰۷ نواب عالیجاه محمد علی خان بیگلر بیگی داخل قندهار شد و اصلان خان معزول و محبوس شد و به تاریخ یوم الاحد هجدهم شهر رجب المرجب ۱۱۰۸ اصلان خان از محبوسی خلاص و از قلعه قندهار بیرون رفته با خانه کوچ روانه دارالسلطنه اصفاهان شد. گوریست که خوابگاه صد بهرام است... به تاریخ غره شهر ربیع الاول ۱۱۰۹ میر قلی لر در قندهار به رحمت خدا رفت.

عنوان

شرح هدایه الحکمه

پديدآور

/ از: شمس الدین محمد بن مبارک شاه جنگی معروف به میرک بخاری.

شماره بخش يا قسمت

( ۱۰۵پ- ۱۱۱ر)

شناسگر رکورد کتابشناختي

۱۰۴۲۰۳۳

شماره رده

کشور

ایران

سازمان

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

تاريخ عمليات

20121026

نوع ماده

MF

کد کاربرگه

87856

سطح دسترسي

a

تكميل شده

Y