عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
کد کشور
IR
شماره
۱۰-۱۹۶۱۸
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
کلیات وحید قزوینی
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: محمدطاهر قزوینی متخلص به وحید.
وضعیت نشر و پخش و غیره
تاریخ نشرو بخش و غیره
۱۰۸۱ق.
مشخصات ظاهری
ابعاد
رحلی بزرگ. ۲۳*۳۶سم. ۳۴۲گ. ۵۸بیت.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف منشی و وقایع نگار شاه عباس ثانی صفوی (۱۰۵۲-۱۰۷۷ق.) می‌باشد.
متن يادداشت
ادوارد برون وفات وحید را در حدود سال ۱۱۲۰ق. نوشته و در تذکره نصرآبادی به معرفی وی، چنان‌که شایسته شاعر و وزیری می‌باشد و پیداست که زنده بوده، پرداخته شده، در پایان نسخه چاپی نصرآبادی بدون مقدمه و ارتباط با مطالب پیشین نوشته شده در سنه ۱۱۱۲ق. فوت شد. تصور می‌کنم که مالک آن روزی نسخه‌ای که نسخه چاپی از روی آن چاپ شده این تاریخ را ضبط کرده نه اینکه از نصرآبادی باشد و این تاریخ از آنکه برون نقل کرده درست‌تر به نظر می‌آید و آقای سهیلی خوانساری در مقدمه ذیل عالم آرا شرح حال مختصری از وحید نوشته‌اند و در آنجا وفات وی در ۱۱۱۰ق. ثبت گردیده و از خود دیوان بطلان قول تذکره خوشگو را که وحید در ۱۰۸۲ق. وفات یافته توان اثبات نمود و نیازمند برهان دیگر نیست.
متن يادداشت
نگارنده تصور می‌کنم که این نسخه را برای خود شاعر، میرزا رضی بن شفیعای خراسانی که بنابر ضبط معاصر وی در تذکره نصرآبادی (ص ۸۰) جوان قابل فاضلی بوده و به نگارش مجلدی از دفاتر خاصه اشتغال داشته نوشته و مراد وی از نگارش آن جمله اشاره به نام خویش است.
متن يادداشت
از قرائن پیداست که بسیاری از صفحات آخر نسخه و ابیاتی که در حاشیه صفحات نوشته شده و به خط نویسنده پیشین نیست اثر دست خود وحید می‌باشد و حک و اصلاح و تغییر ابیات و مصرع‌ها و کلمات، شاهد این ادعاست و در این بخش چندین ماده تاریخ است که پس از ۱۰۸۱ق. انشا شده و در ص ۲۰۶ ماده تاریخی که سال ۱۰۹۳ق. را می‌رساند موجود، بنابراین مسلما تا این سال وحید بر این دیوان و کلیات می‌افزود و شاید آثار دیگر پس از تاریخ هم در آن باشد.
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
بنابر تصریح در ص ۱۳۳ و ۱۵۶. نویسنده از خود نام نبرده ولی در پایان چندین مثنوی و پس از تاریخ نگارش جمله «رب اجعلنی رضیا» نگاشته شده.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات نسخه:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نستعلیق.
متن يادداشت
برگ‌های نسخه از اول تا ص ۲۰۳ با طلا و لاجورد جدول‌کشی شده.
متن يادداشت
اصفهانی.
متن يادداشت
مقوائی عطف و گوشه تیماج.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
برگ‌های ننوشته‌ای هم در این بخش، جدول کشیده موجود و چنان‌که گفتیم آثار تصحیح و مقابله در بیشتر از صفحات نسخه دیده می‌شود.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۶۳-۱۶۶۶.
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
نک: تذکره نصرآبادی، ص ۱۷-۲۰؛ روضه الصفا، ج ۸؛ مجمع الفصحا، ۲/ ۵۰؛ آثار الشیعه، ۴/ ۱۰۰؛ شمع انجمن، ص ۵۱۳؛ تذکره خوشگو در حرف واو، تاریخ ادبیات براون، ص ۱۷۵؛ سپهسالار، ۲/ ۶۹۹-۷۰۲.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
مثنوی‌های کامل دو نسخه این کتابخانه را در اینجا باز معرفی می‌کنم:
متن يادداشت
۱. خلوت راز: این مثنوی در حدود دوهزار و دویست (۲۲۰۰) بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز: ای فرازنده سرای جهان/ به گل و خشت آشکار و نهان
متن يادداشت
۲. ناز و نیاز، در حدود دوهزار و دویست (۲۲۰۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: خدایا سینه بی‌سوز دارم/ ولی همچون چراغ روز دارم
متن يادداشت
۳. عاشق و معشوق، در حدود یک هزار و سیصد (۱۳۰۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: ای ذات تو ترجمان اشیا/ ماهیست خموش و بحر گویا
متن يادداشت
۴. فتح نامه قندهار، در حدود چهارصد و شصت (۴۶۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: شهی را که خواهد خدا کامیاب/ نخستش دهد سیر چون آفتاب
متن يادداشت
۵. مثنوی آلات جنگ، در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: بنام طرازنده مغز و پوست/ که خورشید یک چشمه صنع اوست
متن يادداشت
۶. مثنوی در تعریف نرد، در حدود شصت (۶۰) بیت.
متن يادداشت
آغاز: بود بازی نرد باب شهان/ که در بزم از رزم دارد نشان
متن يادداشت
۷. مثنوی در وصف طنبور، در حدود شصت و هشت (۶۸) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: نیست سازی به خوبی طنبور/ هیچ سر را نبوده است این شور
متن يادداشت
۸. مثنوی در تعریف عمارت شاهی، در حدود شصت (۶۰) بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز: زهی خانه شاه عالم پناه/ که هستی تو بر خانه‌ها پادشاه
متن يادداشت
۹. مثنوی در وصف همایون تپه اشرف، در حدود شصت (۶۰) بیت.
متن يادداشت
آغاز: همایون تپه جای باده نوشی است/ که آنجا فیض گرم گل فروشی است
متن يادداشت
۱۰. گلزار عباسی، در حدود ششصد و هشتاد (۶۸۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز: خسروی بود در دیار عراق/ همچو شمشیر خود به گیتی طاق
متن يادداشت
۱۱. قصائد، در نسخه کامل این کتابخانه در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز: خداوندا دلی پر ز گوهر چون دل دریا/ که نتواند درو افکند کشتی خواهش دنیا
متن يادداشت
۱۲. مقطعات، نسخه این کتابخانه که در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز: ما و دل بنشسته شبها پیش هم آورده سر/ تا سحر با یکدگر بودیم سرگرم عتاب
متن يادداشت
۱۳. غزلیات، در حدود سی هزار بیت می‌باشد و
متن يادداشت
آغاز: کرامت کن عیاری یا رب این ناقص عیاران را/ بده دستی که گیرم دامن پرهیزگاران را
متن يادداشت
۱۴. رباعیات، چون هر سه نسخه این کتابخانه رباعیات آن ناقص است شماره آنها را نمی‌توان معین نمود و آغاز و انجام رباعیات دو نسخه این کتابخانه را نقل کرده‌ایم.
متن يادداشت
در این نسخه در حدود چهل هزار (۴۰۰۰۰) بیت می‌باشد و مندرجات آن به ترتیب عبارتند از:
متن يادداشت
۱. ناز و نیاز: (ص ۲-۴۹) برگ نخستین نسخه که نونویس می‌باشد و آغاز مثنوی دیگری است که در بیان آلات جنگ انشا نموده و عینا در ص ۱۱۹ موجود است و این نسخه در حدود دوهزار و هفتصد (۲۷۰۰) بیت می‌باشد و با مراجعه به نسخه دیگر (که با ش ۱۱۶۱ یاد می‌شود) به دست آمد که ۴۳بیت از آغاز و ۳۴۳بیت از انجام نسخه افتاده و بدین دوبیت آغاز و انجام می‌یابد:
متن يادداشت
چنان از عشق خود بنواز جانم/ که سوزد مغز شمع استخوانم
متن يادداشت
شهنشه ساخت جشنی چون سلیمان/ به جمعیت سپه را داد فرمان
متن يادداشت
۲. یک مثنوی است (ص ۵۰-۶۱) که از اول و آخر آن افتاده و مشتمل بر حکایاتی چند در حدود یک هزار و سیصد و هشتاد (۱۳۸۰) بیت است و بدین بیت شروع گردیده:
متن يادداشت
چهره چنان صاف که شخص خیال/ دیده در آن آینه مردم جمال
متن يادداشت
انجام: سنگ گران در کف هر کینه‌ور/ کرده به آن وزن متاع خطر
متن يادداشت
۳. خلوت راز، (ص ۶۲-۶۹) از آغاز این مثنوی برگ‌هائی افتاده و بدین بیت که در ۹۹ سطر ۵ نسخه زیرین می‌باشد آغاز می‌شود:
متن يادداشت
هان بناجنس خود مباش قرین/ صحبت جنس خویشتن بگزین
متن يادداشت
و این بخش در حدود چهارصد و پنجاه (۴۵۰) بیت است.
متن يادداشت
۴. عاشق و معشوق، (۷۸-۱۰۱) این نسخه بدون نقص می‌باشد و در حدود یک هزار و سیصد (۱۳۰۰) بیت است. ۵. فتح قندهار، (ص ۱۰۹-۱۱۷) این نسخه نیز تمام و در حدود چهارصد و شصت (۴۶۰) بیت است. ۶. مثنوی آلات جنگ، (ص ۱۱۹-۱۳۳) این نسخه نیز تمام و در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت است. ۷. مثنوی در وصف نرد، (ص ۱۳۳-۱۳۴) در حدود شصت (۶۰) بیت. ۸. مثنوی در صفت طنبور، (ص ۱۳۹-۱۴۹) در شصت و هشت (۶۸) بیت. ۹. مثنوی در صفت عمارت شاهی، (ص ۱۴۰-۱۴۱)، در شصت (۶۰) بیت: ۱۰. مثنوی در وصف همایون تپه، (ص ۱۴۱-۱۴۲) در شصت (۶۰) بیت. ۱۱. گلزار عباسی، (ص ۱۴۵-۱۵۶) در حدود ششصد و هشتاد (۶۸۰) بیت. ۱۲. قصائد، (ص ۱۶۳-۲۰۳) در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت است. ۱۳. مقطعات، (ص ۲۰۵-۲۱۹) در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت است. ۱۴. غزلیات، (ص ۲۲۱-۶۸۱) این بخش در متن و حاشیه نوشته شده و گذشته از غزل هم، اشعاری دارد و بعضی از غزلیات آن هم ناتمام می‌باشد و بیشتر آن به خط خود وحید است و در حدود سی هزار (۳۰۰۰۰) بیت است. ۱۵. رباعیات، ص (۶۸۲-۶۸۳) از اول و آخر این بخش برگ‌هائی افتاده و ابیات موجوده آن در حدود یکصد (۱۰۰) بیت می‌باشد و بدین دو رباعی آغاز و انجام یافته:
متن يادداشت
آغاز: ندارم جان ز بهر قتل ما چندین چه می‌کردی/ چراغی نیست چون باد صبا چندین چه می‌کردی
متن يادداشت
به خرمن‌های جمع آورده مردم چه می‌نازی/ بگرد آن چو سنگ آسیا چندین چه می‌گردی
متن يادداشت
انجام: سوخت دل از غم خدایا گر نجاتش می‌دهی/ از زلال کوثر رحمت براتش می‌دهی
متن يادداشت
از تو دنیا در میان راه مهمانخانه ایست/ هرکه آمد از عدم آب حیاتش می‌دهی
سایر رده بندی ها
شماره رده
۱۱۶۱
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
تاريخ عمليات
20121024
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
