عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
کد کشور
IR
شماره
۱۰-۱۹۵۷۲
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
عجائب الغرائب
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: نورالدین حمزه بن علی ملک بیهقی مشهور به شیخ آذری.
مشخصات ظاهری
ابعاد
وزیری. ۱۶*۲۷سم. ۱۰۲گ. ۱۲بیت.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
متن يادداشت
نسخه بدین دو بیت آغاز و ختم می‌گردد:
متن يادداشت
قیروان راست مرغی آشفته/ که نگردد بکارد او کشته
متن يادداشت
چون بمالد بر آن دو چشم افعا/ گردد از صنع ایزدی بینا
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف از شعرای معروف ق ۹ق. بوده، به اتفاق تذکره‌نویسان در ۸۶۶ق. جهان را بدرود گفته و هشتاد و دو سال زندگانی کرده. دولتشاه سمرقندی نام این کتاب را عجائب الغرائب ثبت نموده، آذر و هدایت نائب الصدر مولف طرائق الحقائق او را پیروی کرده‌اند، مولف حبیب السیر نام آن را عجائب الدنیا دانسته و حاجی خلیفه او را تقلید نموده و مسلما نام کتاب عجائب الدنیا نیست چرا که شیخ آذری اثری دیگر با این نام دارد و مکرر در این کتاب از آن نقل‌هایی شده و از آنها است:
متن يادداشت
گ ۱۶ نه:
متن يادداشت
علفی هست نام او قوهاست/ در کتاب عجائب الدنیاست
متن يادداشت
گ ۵۷ نه:
متن يادداشت
هست اندر عجائب الدنیا/ سخنی نقل میکنم اینجا
متن يادداشت
گ ۷۰ نه:
متن يادداشت
در کتاب عجائب الدنیا/ گفت در مصرع هست نوع حصا
متن يادداشت
گ ۶۴ نسخه چنین آمده:
متن يادداشت
بعد حمد مفتح الابواب/ بشنو از من مقدمات کتاب
متن يادداشت
دو کتاب و نمونه دو جهان/ این غرائب شد آن عجائب دان
متن يادداشت
چون که عالم همه دو قسم آمد/ این یکی گنج و آن طلسم آمد
متن يادداشت
قسمت اصل او مغیبات است/ و آنچه فرعست آن شهادات است
متن يادداشت
هریک از اصل و فرع شد قسمی/ زان سبب کردمش جدا اسمی
متن يادداشت
اسم اول غرائب الدنیا/ اسم ثانی عجائب الاعلا
متن يادداشت
هرچه اندر غرائب الدنیاست/ وان همه در عجائب الاعلاست
متن يادداشت
آن غرائب همه اشارات است/ وان عجائب همه عبارات است
متن يادداشت
با تو در غیبت و حضور سخن/ می‌کند لیک بی‌زبان و دهن
متن يادداشت
هرچه اندر کتاب این دنیاست/ تو یقین دان که آن کلام خداست
متن يادداشت
بنابراین اساس تالیف این کتاب دو کتاب غرائب الدنیا و عجائب الاعلا بوده ولی گذشته از این دو کتاب مولف از کتب دیگر مطالبی نقل نموده و تصریح به ماخذ خود کرده و از آنها: عجائب الدنیا، عجائب المخلوق، ربیع الابرار زمخشری، سراج القلوب، تحفه الغرائب، تحفه العشاق و جواهر البرکات می‌باشد. آذری در این کتاب عجائب و غرائب شهرها و چشمه‌ها و ساختمان‌ها و حیوانات و پرندگان و غیر از اینها را نقل نموده و پس از آن بیاناتی عرفانی کرده و برای نمونه و نشان دادن طرز کتاب این چند بیت را در اینجا می‌آوریم:
متن يادداشت
هست در فاریاب چشمه آب/ علفی هست اندران گرداب
متن يادداشت
هرکه در آب چشمه می‌خسبد/ آن علف محکم اندرو چسبد
متن يادداشت
خویشتن را بزور نتواند/ که از آن چشمه هیچ برهاند
متن يادداشت
نفس مائل بود به آب و علف/ همچو حیوانست غافل او ز شرف
متن يادداشت
علف و آب و چشمها و هوا/ فایض آمد نفوس حیوان را
متن يادداشت
این علف جوع کرد آب و عطش/ تا از این فیض وارهی خوشخوش
متن يادداشت
با جستجوی زیاد در این کتاب (جز در گ ۳۶ نه) تخلص آذری را نیافتم و آن این است:
متن يادداشت
جای رحمست ای خدای جهان/ بر فروماندگان این دوران
متن يادداشت
خاصه بر آذری بی‌چاره/ که فرومانده است یکباره
متن يادداشت
نسخه کهنه‌ای از این کتاب ولی به نام عجائب الدنیا که ظاهرا در اواخر ق ۹ق. نگارش یافته در کتابخانه ملی ملک در تهران موجود و بدین بیت آغاز گردیده:
متن يادداشت
ابتدا میکنم به بسم‌الله/ کوست بر کل کائنات گواه
متن يادداشت
شرح حال آذری در تذکره الشعراء، ص ۳۹۸-۴۱۲؛ مجالس العشاق مجلس ۷۳، حبیب السیر، ج ۳ جز ص ۱۷۳، مجالس المومنین، هفت اقلیم، ص ۶۴۸-۶۵۱ م.س؛ تاریخ فرشته، ۱/ ۶۲۷-۶۲۹، کشف الظنون، ۲/ ۱۰۷؛ آتشکده آذر، ص ۸۸-۸۹؛ ریاض العارفین، ص ۳۹، مجمع الفصحا، ۲/ ۶-۷ و طرائق الحقائق، ۳/ ۲۵ نگارش یافته.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات نسخه:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
یکی از اساتید خط نستعلیق.
متن يادداشت
برخی از برگ‌ها دارای سرسوره‌های مذهب بوده. چند برگی که در آخر نسخه می‌باشد از اوائل کتاب و حواشی آنها با طلا گل و برگ کشیده شده و همه برگ‌ها جدول‌کشی گردیده.
متن يادداشت
خانبالغ.
متن يادداشت
تیماجی.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۱۸-۱۶۲۰.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
این بخش موجود در حدود ۲۴۰۰ بیت است.
سایر رده بندی ها
شماره رده
۱۱۲۴
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
تاريخ عمليات
20121016
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
