عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
کد کشور
IR
شماره
۱۰-۱۹۵۰۲
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
سته و دیوان داعی
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: نظام‌الدین محمود حسینی شیرازی متخلص به داعی و مشهور به «شاه داعی الی الله».
مشخصات ظاهری
ابعاد
ربعی. ۱۳*۲۰سم. ۱۵۵گ. ۱۹بیت.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف در سال ۸۶۷ یا ۸۶۹ یا ۸۷۰ق. در ح ۶۰ سالگی وفات یافت. مولف طق نوشته که در ۸۶۵ق. داعی اجازه داد که ابیاتش را گردآوری نمایند. در حدود پنجاه هزار بیت مرتب گردیده و گذشته از مثنوی‌های ششگانه (سته داعی) وی سه دیوان به نام: ۱. قدسیات ۲. واردات و ۳. صادرات دارد و مولفات داعی را فرصت‌الدوله در آثار عجم و نائب الصدر در طق نام برده‌اند و بجا است که آنها را در اینجا یاد نمائیم:
متن يادداشت
۱. شرح مثنوی ملای روم ۲. شرح گلشن راز (نسائم گلشن) ۳. شرح رباعیات شیخ سعدالدین حموی ۴. شرح دیوان عطار (بر بعضی از ابیات اوست و بنابر ضبط طق «درالبحر» نام دارد) ۵. محاضر السیر فی احوال خیر البشر (به نظم و نثر) ۶. رسائل خیرالزاد (به عربی و فارسی). ۷. قلب و روح (به عربی). ۸. مرآت الوجود. ۹. الفوائد فی نقل العقائد. ۱۰. اشاره الثقال. ۱۱. ترجمه الاخبار العلویه. ۱۲. رساله السدد در طریقت و مشتمل بر دوازده باب است. ۱۳. سلوه القلوب. ۱۴. رساله مراشد الرموز. ۱۵. رساله کمیلیه. ۱۶. رساله لمعه. ۱۷. رساله ولایه. ۱۸. رساله تحفه المشتاق. ۱۹. رساله کشف المراتب. ۲۰. رساله طراز الایاله. ۲۱. رساله رضائیه. ۲۲. رساله بیان و عیان. ۲۳. رساله نظام و سرانجام (مشتمل بر ده جام). ۲۴. رساله تحریر الوجود المطلق. ۲۵. رساله فی معنی المحبه. ۲۶. رساله ثمره الحبیب (به عربی). ۲۷. رساله مرآت الوجود (فارسی). ۲۸. رساله چهار مطلب. ۲۹. رساله اسوه الکسوه. ۳۰. رساله معرفه النفس. ۳۱. رساله تلویحات الحرمیه. ۳۲. رساله لطائف راه روشن. ۳۳. کلمات باقیه. ۳۴. دیباچه جمال و کمال. ۳۵. اصطلاحات. ۳۶. رساله اوراد. ۳۷. رساله تاج‌نامه. ۳۸. رساله قلهاتیه. ۳۹. رساله شجریه و ۴۰. شرح بر بعضی از کلمات محیی‌الدین عربی.
متن يادداشت
شرح حال داعی (شاه داعی الی الله نظام‌الدین محمود) در فارسنامه ناصری، گ ۲ ص ۱۳۶ و ۱۵۹ و آثار عجم ص ۴۸۵-۴۸۹ و طرائق الحقائق ۳/ ۲۲-۲۳ نگارش یافته است.
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
نام نویسنده و سال نگارش ندارد ولی از طرز خط و رسم‌الخط و کاغذ و سرلوح‌ها مسلم است که در ثلث آخر ق ۹ق. (مسلما پس از مرگ داعی) نگاشته شده و آثار تصحیح و مقابله در تمام نسخه دیده می‌شود.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
تزئینات نسخه:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
در آغاز هریک از مثنوی‌های ششگانه و دیوان این شاعر سرلوحی زیباست که با طلا یا سفیداب نام آن کتاب میان آنها نگارش یافته. پشت صفحه نخستین ترنجی است بر دائره‌هائی که در میان و دو طرف آن رسم شده نام کتاب‌های سته داعی نگارش یافته و در اطراف ترنج دو بیت با سفیداب نوشته شده.
متن يادداشت
دولت‌آبادی.
متن يادداشت
تیماج.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۸۹-۱۵۹۲.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
شش کتاب «سته داعی» به ترتیبی که در نسخه این کتابخانه است و موافق ترتیب انشاء می‌باشد، این است:
متن يادداشت
۱. مشاهد. موضوع آن پس از توحید و نعت حضرت پیغمبر (ص) بحث در اطراف طلب، تجرید، ذوق، کشف، معرفت و حقیقت می‌باشد. تمام این مثنوی (مشاهد) در حدود پانصد و هفتاد بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
بلبل اگر ناله برآرد رواست/ خاصه که از طرف گلستان جداست
متن يادداشت
و ابیاتی چند که زیر عنوان «الالحاق» در آخر نسخه می‌باشد شامل مطالبی تاریخی است، از این رو آنها را با تقید به رسم‌الخط نسخه عینا در اینجا می‌آوریم:
متن يادداشت
از پس ده سال که بود این کتاب/ کوش زد خلق چو در خوشاب
متن يادداشت
وز پی آن هم که حوالت فتاذ/ تا سه کتاب دگرم دست داذ
متن يادداشت
در همه جا چون بتخلص رسید/ خامه داعی همه داعی کشید
متن يادداشت
زانکه فنا نام مرا کرده گم/ گفته زنام و لقب خود مجم
متن يادداشت
در سفر قبله نهادم چو گام/ کشت فنا بر من خاکی تمام
متن يادداشت
باز بقائی ز نوم در رسید/ شد دگرم نام و نشانی بدید
متن يادداشت
یافتم از نام بقا باز ضو/ پس لقبم داد تخلص ز نو
متن يادداشت
کای ز خدا یافته نظم رزین/ از پی این نظم نظامی گزین
متن يادداشت
گر سخنت نیست نظامی مدار/ دست دل از نام نظامی مدار
متن يادداشت
در سخن بنده که هست این زمان/ هست هم از نام نظامی نشان
متن يادداشت
نام نظامی بتخلص مراست/ خود نفس خواجه نظامی کراست
متن يادداشت
برد ز میدان سخن خواجه گو/ کس نرسانید سخن را به او
متن يادداشت
نیست اگرچه چو نظامیم رخش/ بار خدایا به نظامیم بخش
متن يادداشت
صورت تاریخ زمان سخن/ هر که بخواهد که بداند ز من
متن يادداشت
هشتصد و سی و شش هجری شده/ وین نمط خاص تمام آمده
متن يادداشت
۲. گنج روان. این مثنوی را در ده مقاله به نظم آورده و در معرفت ذات و صفات حق تعالی و معرفت انسان و اخلاق و احوال و مقامات و کمالات اوست. و در آخر تصریح شده که به سال ۸۴۱ق. به انجام رسیده و در حدود هشتصد بیت است.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
نخستین که آید قلم در زبان/ بحمد خدا به که گردد روان
متن يادداشت
۳. چهل صباح. این مثنوی در سیر و سلوک می‌باشد و مطالب را در ذیل چهل صباح که هریک را به نامی نامیده مندرج ساخته و در حدود هفتصد و هفتاد (۷۷۰) بیت می‌باشد و در ۸۴۳ق. خاتمه یافته و این چند بیت در خاتمه کتاب است:
متن يادداشت
در نظم، نظامی ار نیم من/ در خورد زمان نظامیم من
متن يادداشت
گر نظم نظامیانه خود نیست/ در طرز اداء خویش بد نیست
متن يادداشت
شعریست اگرچه نیک ساذه/ داذ سخن اندروست داذه
متن يادداشت
در مسئلهای صوفیانه/ بس تیر رسید تا نشانه
متن يادداشت
داعی کو گو که پرتو تاوانست/ از بنده خطا و سهو امکانست
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
بنیاد سخن به نام حق به/ کز هرچه بهست نام حق به
متن يادداشت
۴. چهارچمن. این مثنوی را در چهار چمن مرتب نموده و در ۸۴۲ق. به پایان آمده و در حدود نهصد و هفتاد (۹۷۰) بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
میوه باغ جان ما سخن است/ چه سخن هرچه از خدا سخن است
متن يادداشت
انجام:
متن يادداشت
نامه‌ای از نظامی ثانی/ یافته نظم پاک عرفانی
متن يادداشت
رفته از هجرت رسول امین/ چل و دو بعد هشتصد ز سنین
متن يادداشت
یا رب این نامه پرآوازه/ چون چمن دار، در نظر تازه
متن يادداشت
گر چمن می‌کنی گهی ویران/ دار معمور این چمن بجهان
متن يادداشت
آنچه گفتم ز داعی مسکین/ باد در حضرتت قبول آمین
متن يادداشت
۵. چشمه زندگانی. این کتاب را در هفت رشحه در موضوعات زیرین به نظم آورده: ۱. در وحدت واجب الوجود. ۲. در ارتباط عالم به حق تعالی و اثبات وحدت او. ۳. در آنکه انسان خلاصه عالم است. ۴. در روح انسان. ۵. در معاش و معاد انسان ۶. در حشر و بقای انسان. ۷. در کمال و خلافت انسان و هریک از رشحه‌ها به یک مثنوی آغاز گردیده و پس از آن ترکیب‌بندی و از آن پس قصیده‌ای در آن موضوع است و تمام آن در حدود هفتصد و پنجاه (۷۵۰) بیت می‌باشد و در ۸۵۶ق. به انجام رسیده.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
ستایش را سزاواری خدایا/ که بخشیدی مرا یاری خدایا
متن يادداشت
۶. عشق‌نامه. این مثنوی در عشق و مراتب آن است و با عنوان سخن اول و دوم.
متن يادداشت
نسخه این کتابخانه تا یازده سخن را داراست و بدین بیت خاتمه می‌یابد:
متن يادداشت
این تمام آمد بگویم دیگری/ که مرا با تایبان باشد سری
متن يادداشت
و نگارنده را عقیده این است که از نسخه این کتابخانه برگ‌هائی افتاده و به همین سبب تاریخ انشاء آن هم به دست نیامد ولی از قرائن معلوم می‌شود که پس از سال ۸۵۶ق. (تاریخ انجام مثنوی پنجم) آغاز شده است. این نسخه عشق‌نامه در حدود یک‌هزار و دویست (۱۲۰۰) بیت است.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
از ازل گر گوش داری تا ابد/ بشنوی از هر زبان حمد احد
متن يادداشت
ب. قدسیات. نام یکی از دیوان‌های این شاعر واعظ عارف می‌باشد و این دیوان در حدود یک‌هزار و دویست (۱۲۰۰) بیت و مشتمل است بر غزلیات توحیدی و نعتی و عرفانی و مقطعات و رباعیات و ترکیب‌بندهائی در مدح آل عبا و ترجیع‌بندی در مدح حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام و دوازده امام و مناجات‌ها به ترتیب حروف تهجی و فردیات و منقبت حضرت احمد بن موسی الکاظم (شاه چراغ) و کسب همت از ایشان و مدائح سید احمدکبیر و شاه نعمت الله ولی.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
ای مرا مونس جان بسم الله/ دائمم ورد زبان بسم الله
متن يادداشت
این نسخه شامل دو کتاب می‌باشد:
متن يادداشت
۱. سته داعی که مشتمل بر مثنوی‌های ۱. مشاهد (ص ۲-۳۲)، ۲. گنج روان (ص ۳۳-۷۰)، ۳. چهل صباح (ص ۷۱-۱۰۸)، ۴. چهار چمن (ص ۱۰۹-۱۵۶)، ۵. چشمه زندگانی (ص ۱۵۷-۱۹۴) و ۶. عشق‌نامه (ص ۱۹۵-۲۵۱) است.
متن يادداشت
۲. قدسیات، که یکی از دیوان‌های داعی است (ص ۲۵۲-۳۰۹).
متن يادداشت
دیباچه‌ای به نثر در بیست بیت دارد و از طرز انشاء آن پیداست که از خود داعی نیست.
سایر رده بندی ها
شماره رده
۱۰۹۵
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
تاريخ عمليات
20121007
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
