عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
کد کشور
IR
شماره
۱۰-۱۹۴۸۷
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
دیوان یا کلیات ندیم مشهدی
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: میرزا زکی مشهدی متخلص به ندیم.
وضعیت نشر و پخش و غیره
تاریخ نشرو بخش و غیره
مسلما اواخر ق ۱۲ق. (بر برگ ۱۳۶ در ۱۲۲۶ق. یادداشتی شده).
مشخصات ظاهری
ابعاد
وزیری. ۱۶*۲۶سم. ۲۰۸گ. ۱۸بیت.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
2
متن يادداشت
نسخه دیوان بدین بیت آغاز گردیده:
متن يادداشت
لطف خاصی نظری مرحمتی احسانی/ تا به کی از تو ندیم تو هراسان باشد
متن يادداشت
انجام آن دو بیت ترکی می‌باشد که در آخر ماده تاریخی است که برای بنائی از نادرشاه ساخته است:
متن يادداشت
از دم فیض عالم لاریب/ ایکی مصرع یتوردی هاتف غیب
متن يادداشت
قصر مولود خانه زیبا/ کعبه‌وش در مقام صدق و صفا
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف در فتنه افغان در اصفهان بوده و در عهد شاه سلطان حسین صفوی در خدمت محمدزمان خان سپهسالار خراسان و محمدقلی وزیراعظم دیوان اعلی بوده و به مقام منادمت نادرشاه افشار رسیده و در ۱۱۶۳ق. وفات یافته است، از دیوان وی که مشحون به مدائح اهل بیت علیهم السلام می‌باشد به دست می‌آید که پس از فتنه افغان و حمله آنان به اصفهان از آن شهر فرار کرده و به نجف اشرف پناه برده و در ۱۱۳۷ق. مثنوی «در نجف» را برابر مخزن الاسرار در یک‌هزار و پانصد (۱۵۰۰) بیت در آن آستان انشاء نموده و در این کتاب داستان حمله افاغنه و کارهائی که در اصفهان کرده‌اند نگارش یافته و بدین بیت آغاز گردیده:
متن يادداشت
بسم الله الرحمن الرحیم/ مطلع دیوان علی عظیم
متن يادداشت
پس از چند سال به ایران برگشته ولی از برگشتن خود پشیمان شده و آرزو کرده که دوباره با اهل و عیال و اولاد به آستان مقدس مرتضوی مشرف گردد و در این باب در مثنوی «تسبیح کربلا» گوید:
متن يادداشت
در صفاهان ز غم نجاتش ده/ جای در ساحل فراتش ده
متن يادداشت
داده بودیش مدتی ز شرف/ در نجف جای همچو در نجف
متن يادداشت
و در قصیده‌ای که به مدح حضرت معصومه مدفونه در قم علیها سلام خاتمه یافته گوید:
متن يادداشت
ندیم خاک در درگه برادر تست/ که دور مانده از آن در زسستی اقبال
متن يادداشت
کشیده محنت بسیار از جفای فلک/ علی الخصوص درین عرض مدت دو سه سال
متن يادداشت
که از مجاورت آستان اجدادت/ فتاده دور بتقریب دیدن اطفال
متن يادداشت
ز التفاف عمیمت توقعی دارد/ که باتمامی اولاد خویش و اهل و عیال
متن يادداشت
اعانتی بکنی و روانه‌اش سازی/ به کربلا و نجف با رفاه و فارغ بال
متن يادداشت
مثنوی دیگر هم «تسبیح کربلا» نام دارد (چنان‌که از خود مثنوی برمی‌آید) در اصفهان پس از برگشتن از مسافرت نخستین وی آغاز گردیده و از این بیت وی که در اواخر این مثنوی قرار گرفته:
متن يادداشت
یافتی ای ندیم باز شرف/ همچو در نجف بخاک نجف
متن يادداشت
به دست می‌آید که انجام آن در آستان علوی (ع) بوده و در تاریخ اتمام آن در آخر مثنوی گوید:
متن يادداشت
شکر شد در مه عزای حسین/ نظم تسبیح کربلای حسین
متن يادداشت
شد سحر چون تمام این محضر/ گشت تاریخ سال فیض سحر ۱۱۵۸
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
تاریخ و نام نویسنده را ندارد.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نستعلیق.
متن يادداشت
دولت‌آبادی و فرنگی.
متن يادداشت
تیماجی.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
2
متن يادداشت
در حاشیه برگ ۱۰۴-۱۱۰ قطعه و غزل‌هائی از نواب میرزا ابوالقاسم خان منیر تخلص که تاریخ نابینائی خود را در قطعه‌ای در ۱۱۸۹ق. معین نموده نگارش یافته (در تذکره‌ها نشانی از منیر نیافتم).
متن يادداشت
بیت ماده تاریخ نامبرده این است:
متن يادداشت
چون از پی تاریخ خود، جستم ز پیر عقل گفت/ «حیف از دو چشم نرگست» تاریخ نابینائیم
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۷۸-۱۵۷۹.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
در این مثنوی که در حدود چهار هزار و پانصد و هفتاد بیت می‌باشد داستان شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) و علت اصلی و منشا آن و به مناسبت بعضی از امور واقعه بعد از رحلت حضرت رسالت (ص) ذکر گردیده و بدین بیت آغاز شده:
متن يادداشت
چون قلم میکشم الف از آه/ مددم کرد مد بسم الله
متن يادداشت
و در این مثنوی ارادت خویش را به نورالدین گیلانی که پیرمردی در حدود هفتاد سال و پیر طریقت بوده تصریح نموده و درویشی ندیم از ابیاتش آشکار است.
متن يادداشت
در این دیوان مدائحی از نادرشاه موجود و در قطعه‌ها و مثنوی‌هائی که بیشتر به ترکی انشاء نموده طلا کردن گنبد حضرت مولی (ع) و برخی از تعمیرات وی ثبت گردیده و در یکی از مثنوی‌های شاعر که به ترکی است استفاده می‌شود که بنابر میلی که نادرشاه در آخر عمر یافته با همه تشیعی که داشته و کمتر صفحه‌ای از صفحات این دیوان خالی از این عقیده می‌باشد موافق عقیده اهل سنت رفتار کرده و در آنجا حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) را یار چهارمین معرفی نموده و شاید در اثر همین پیشآمد بوده که به گفته آذر در اواخر عمر از کار کناره گرفته و ترک منادمت نموده است و این دو بیت را که بسیار مشهور است می‌باشد فقط آذر در آتشکده آذر، (ص ۴۳۰) در ذیل شرح حال مختصر ندیم نقل نموده:
متن يادداشت
در خاک نجف ندیم آسوده بخواب/ اندیشه مکن ز پرسش روز حساب
متن يادداشت
جائی که بدل بسرکه گردد می ناب/ بی‌شبهه گه شود مبدل بصواب
متن يادداشت
شامل قصائد و غزلیات و مخمسات فارسی و ترکی می‌باشد و گذشته از مثنوی‌های کوچک ترکی و فارسی، دو مثنوی یکی به نام «در نجف» (برگ ۸۵-۱۲۷) و دیگری به نام «تسبیح کربلا» (برگ ۱۲۷-۲۰۰) که معرفی شدند پیوسته آنها است و همه دیوان در حدود نه هزار و سیصد و سی بیت است.
سایر رده بندی ها
شماره رده
۱۰۸۰
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
تاريخ عمليات
20121006
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
