عنوان

حاشیه شرح هدایه

شماره

۱۰-۲۲۴۱۸

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

عربی

عنوان اصلي

حاشیه شرح هدایه

نام عام مواد

[نسخه خطی]

نام نخستين پديدآور

/ از: ملازاده هروی احمد بن محمود خزریانی (خ ر)

تاریخ نشرو بخش و غیره

، ظاهرا قرن ۱۲ق.

ابعاد

؛ خشتی کوچک. ۵/ ۱۴*۲۰ سم. صفحات (به علاوه چهار صفحه اضافی). ۷۷ ص. ۲۲ س.

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

2

متن يادداشت

حمد الاله عم آلاه. شکرا لمن لاآله سواه...وبعد فقد قال رحمه الله تیمنا باسم الله. قالوا التقدیر الفت باسمه لیدل علی تبلس التالیف باسمه الی ان یتم ولو قدرت بدات کما قیل لدل علی تلبس الابتداء فقط و الاول اولی...قوله و الله اسم مستجمع لجمیع الصفات و لیس معنی الاستجماع استلزامه ایاها خارجا و الالشارکه فی ذلک سایر الاعلام...قوله نحمدک. آثر الجمله الاستقبالیه من بین الجمل فی الحمد و الشکر و الصلوه دلاله علی الاستمرار التجددی...و لهذا قالوا الزاهد یشرب ابلغ من الزاهد شارب... .

متن يادداشت

...قوله بل المراد ان کون الا مکان صفه سلبیه اه. هذا التوجیه یستلزم ان لا یکون للحادث قبل وجوده امکانا وجودیا کان اوعدمیا ولو اکتفی فی الامکان الوجودی بتحقق ماده الموصوف قبله، فلیکف ذلک فی تحقق الامکان العدمی...و اثبات الامکان الوجودی.

متن يادداشت

هروی از دانشمندان قرن ۸ق و معروف به ملازاده (یا منلازاده) و استاد قاضی‌زاده رومی ( -۸۱۵- ۸۴۰ق).

متن يادداشت

کاتب نسخه پس از پایان حاشیه شرح هدایه چهار صفحه درباره قوس و قزح به نقل از مولانا حسام‌الدین نوشته.

متن يادداشت

آغاز: بسمله. اعلم ان الاحساس بقوس و قزح علی ما قالوا متوقف علی امور کوقوع الاجزاء الرسیه الشفافه فوق الافق... .

متن يادداشت

انجام:...هذا ما قاله الحکماء و اما نحن فالاولی بنا...المتشرعه ان (در نسخه به غلط: لن نضرب) نضرب عن ذلک صفحامع انهم قالوا لاینبغی ان یقال لقوس السماء قوس قزح، لان قزح اسم الشیطان. و الله الهادی الی سواء السبیل. لمولانا حسام‌الدین. تمت بعون الله.

متن يادداشت

در پشت نخستین برگ نسخه نیز در کنار برخی از صفحات، فقراتی به نقل از شرح مواقف جرجانی، شرح مفتاح للسید، چلبی، حاشیه شرح مطالع، سید علی سمنانی (در نسخه: سیمنانی) و نیز حاشیه‌هایی با نشان «منه»، «سماع» و یا بدون نشان، به خط کاتب موجود است.

مشخصات ظاهری

نوع خط:

مشخصات ظاهری

نوع کاغذ:

مشخصات ظاهری

تزئینات جلد:

متن يادداشت

نستعلیق.

متن يادداشت

آهار مهره.

متن يادداشت

مقوائی، دارای دامن از مقوا و عطف تیماج.

تملک و سجع مهر

4

تملک و سجع مهر

1

متن يادداشت

یک فقره حاشیه نیز با امضای «موسی» بر کنار نخستین برگ دیده می‌شود که گویا مقصود قاضی‌زاده رومی (موسی بن محمد بن محمود) صاحب حاشیه بر شرح هروی است.

متن يادداشت

این نسخه متعلق به کتابخانه آقا علی مدرس زنوزی بوده و مهر او بر پشت نخستین برگ دیده می‌شود.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۳۳۵- ۲۳۳۷.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

نک: ذریعه، ۱۴/ ۱۷۳- ۱۷۴؛ کشف الظنون، هدایه؛ دارالکتب، ۱/ ۲۵۳؛ اعلام زرکلی چ ۲، ۸/ ۲۸۲.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

(مربوط به نوسینده): این ضبظ در کشف الظنون طبع فلوگل با حروف لاتین آمده، در کشف الظنون چاپ ترکیه، خزربانی و در ذریعه خزبانی ضبط شده. در معجم البدان آمده: جرزوان شهری است از توابع گوزگانان که خراسانیان آن را گرزوان خوانند. در روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات (چاپ مصحح سید محمد کاظم امام ص 435) آمده: «و ملک فخرالدین ایشان را (یاران امیر نکودر را) در محلات هرات وطن داد و ایشان قوم سفاک بودند چند نوبت در قهستان...و سجستان و خرزوان خرابی‌ها کردند» و در ص 511 کتاب مذکور آمده: «چون هرات مسخر گردد اکثر ولایات را تا حدود خرزوان و وسط غور بدو مسلم دارد». در معجم البلدان خزوان و خزار نیز از قراء بخارا و بلخ یاد شده‌اند. و بعید نیست همه این اسماء صورت‌های مختلف یک نام یا نام‌های مختلف یک موضع باشند و در هر حال به نظر می‌رسد جرزوان و خرزوان مصحف یکدیگر و یا خود لغت‌های مختلف نام یک شهر باشند و با احتمال قوی ملازاده منسوب به این موضع است زیرا هیچ دور نیست که خروان در نسبت با اندکی تصحیف خزیانی و خرزوان خرزیانی گردد. اما مصحح محترم روضات متوجه احتمال اتحاد اسماء مذکور خاصه جرزوان و خرزوان نشده‌اند. نک: روضات، 1/ 435 و 11 و 2/ 202 و 416).

متن يادداشت

او بر قسمت طبیعیات و الهیات (ظاهر نوشته کشف الظنون آن است که هروی تمام قسمت فلسفه (طبیعی و الهی) هدایه را شرح کرده) هدایه اثیرالدین ابهری ( -662ق) شرحی نگاشته و نسخه‌هایی از این شرح در فهرست دارالکتب به نام شرح هدایه تالیف احمد هروی معرفی شده و نسخه‌ای از آن در کتابخانه ملک تهران موجود است و در کشف الظنون و ذریعه نیز از آن یاد شده. قاضی‌زاده رومی (موسی پسر محمد پسر محمود) که بر طبق اجازه موجود در ص 130 نسخه ملک، شاگرد هروی بوده و کتاب را از او روایت کرده، حاشیه‌ای بر این شرح نگاشته (قسمتی از حاشیه قاضی‌زاده از نسخه کتابخانه ملک نقل می‌گردد: «قوله کل جسم...و یلیه جواهر. اقول فیه نظر و وجه ان الصوره النوعیه لیست جزءا لجمیع الاجسام فان المعنی بها جوهریه به تختلف الجسم نوعان و لا شک ان ذلک الجوهر فی الانسان لیس الا النفس الناطقه کما یظهر ذلک من مطالعه فصل الحیوان و الانسان علی من له مسکه و لهذا قال المصنف کل جسم فهو مرکب من جزئین و ایضا قال بعد اثبات الاول و عدم تجرد الصوره عنها و عدم تجردها عن الصوره. فصل فی اثبات الصوره النوعیه. اعلم ان کل واحد من الاجسام صوره اخری غیر الصوره الجسمیه و لم نقل فی کل واحد الخ مدبر فان هذا مما صادفته» ).

متن يادداشت

نک: کشف الظنون، هدایه و ذریعه، 14/ 173- 174.

متن يادداشت

کتابی که جای سخن ماست حاشیه‌ای دیگر است بر طبیعیات شرح ملازاده هروی و تا این زمان نگارنده آن را نشناختم.

متن يادداشت

در کشف الظنون و ذریعه به جز حاشیه قاضی‌زاده، حاشیه‌ای بر شرح مذکور یاد نشده.

متن يادداشت

در کنار شرح هدایه هروی نسخه کتابخانه ملک حاشیه‌هایی است با نشان «م» (در این کتابخانه نیز نسخه‌ای از این شرح موجود است که به ضمیمه حاشیه خفری و شرح تجرید در یک مجموعه است. (ش 1880) )و همان‌گونه که صاحب ذریعه نوشته‌اند ظاهرا از قاضی‌زاده است و با نسخه ما مطابقت ندارد. علاوه بر اینکه در کنار برخی از صفحات نسخه ما حاشیه‌ای با نشان «موسی» دیده می‌شود و این خود موید آن است که کتاب از وی نیست.

شماره رده

کشور

ایران

سازمان

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

تاريخ عمليات

20121005

نوع ماده

MF

کد کاربرگه

87856

سطح دسترسي

a

تكميل شده

Y