عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
شماره کتابشناسی ملی
کد کشور
IR
شماره
۱۰-۱۹۳۲۷
زبان اثر
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن
فارسی
عنوان و نام پديدآور
عنوان اصلي
خمسه نظامی
نام عام مواد
[نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: ابومحمد ویس بن یوسف بن زکی بن موید متخلص به نظامی (۵۴۷-۶۱۱ق.).
وضعیت نشر و پخش و غیره
تاریخ نشرو بخش و غیره
۹۰۲ق.
مشخصات ظاهری
ابعاد
خشتی. ۱۷/۵*۲۳سم. ۲۹۹گ. ۴۰ بیت.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات نسخه:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
نستعلیق.
متن يادداشت
در آغاز هر یک از این کتاب‌ها سرلوحی می‌باشد، در ص ۲۷ و ۲۸ و ۳۰۷ و ۳۱۱ مجالس نقاشی شده روغنی می‌باشد که برخی نصف صفحه کتاب را فرا گرفته و بعضی کوچکتر از آن است.
متن يادداشت
حنایی.
متن يادداشت
تیماجی نیم ضربی.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
در بسیاری از صفحات جای سفید برای مجلس سازی گذارده شده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۴۵۹-۱۴۶۱.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
شماره ابیات این خمسه را بیست و پنج هزار نوشته‌اند ولی نسخ سال کهن این کتابخانه هر یک شامل در حدود بیست و شش هزار بیت می‌باشند.
متن يادداشت
لازم است که در اینجا چند مطلب گفته شود:
متن يادداشت
۱. نسبت ویس و رامین که مسلما انشاء فخرالدین گرگانی است به نظامی غلط و پیش از دولتشاه کسی را که بدین نسبت قائل باشد نیافتم و عبارات دولتشاه هم در این موضوع که در چند جای از تذکره خود آورده متناقض می‌باشد و قزوینی در آثار البلاد که در ۶۷۴ق. تالیف شده این کتاب را تالیف فخرالدین دانسته و گوید نظامی خسرو شیرین را در تقلید وی ساخته و تبادین مرام نظامی و گرگانی در این دو کتاب تعدد منشی را بهترین گواه است.
متن يادداشت
۲. حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده، نظامی گنجوی را معاصر عروضی دانسته و تصور نموده که یکی از آنها سه نظامی که عروضی به شاه عرضه داشته گنجوی بوده، در صورتی که خود عروضی در چهار مقاله (ص ۵۲ چاپ گیپ) تصریح نموده که یکی از آنها نیشابوری است که او را نظامی اثیری گویند و دیگری سمرقندی که او را نظامی منیری نامند و نیز تصریح نموده که این دو در مرو پیش پادشاه هستند و سومی از آنها خود را معرفی کرده و می‌دانیم که چهار مقاله در حدود سال ۵۵۰ تالیف گردیده.
متن يادداشت
کتاب‌های خمسه را به ترتیبی که مرتب گردیده در اینجا ذکر می‌کنم:
متن يادداشت
۱. مخزن الاسرار که به نام بهرام شاه رومی موشح و در ح ۲۲۰۲ بیت می‌باشد و در بیست مقاله مرتب گردیده و شامل نصائح و حکم و امثال و مواعظ است و در تاریخ انشاء آن اختلاف می‌باشد، به این معنی که در آخر بعضی از نسخ خطی و چاپی آن سال ۵۵۲ و ۵۵۹ و ۵۷۲ و ۵۸۲ق. ثبت گردیده و به قرینه اینکه خود نظامی در مقاله پانزدهم (بیت ۲۶) گوید:
متن يادداشت
منکه چو گل گنج فشانی کنم/ دعوی پیری بجوانی کنم
متن يادداشت
نگارنده سال ۵۸۲ق. را که شاعر در این هنگام ۳۵ سال داشته ترجیح می‌دهد.
متن يادداشت
بر این کتاب شرح‌هایی نوشته شده و در این فصل به ذکر آنها خواهیم پرداخت.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
بسم الله الرحمن الرحیم/ هست کلید در گنج حکیم
متن يادداشت
۲. خسرو شیرین. این داستان عشقی که ریخته قلم و فکر نظامی می‌باشد از شاهکارهای ادبیات فارسی است و به نام طغرل بن ارسلان سلجوقی (۵۷۱-۵۹۰) موشح گردیده و چنان‌که در خود کتاب تصریح شده در ۵۷۶ق. خاتمه یافته و بر حسب شماره دقیق در ح ۴۹۰۰ بیت می‌باشد.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
خداوندا در توفیق بگشای/ نظامی را ره تحقیق بنمای
متن يادداشت
۳. لیلی مجنون. نظامی در اوائل آن تصریح نموده که بر حسب امر کتبی شروانشاه اخستان منوچهر به انشاء آن پرداخته و شماره ابیات آن را نیز خود نظامی بیش از چهار هزار و تاریخ انشاء آن را در ۵۸۴ق. معین نموده و بر حسب شماره دقیق نگارنده ۴۴۵۰ بیت است.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
ای نام تو بهترین سرآغاز/ بی نام تو نامه کی کنم باز
متن يادداشت
۴. هفت پیکر. این کتاب در شرح حالات رزمی و بزمی بهرام گور می‌باشد و بنام علاءالدوله کرپ ارسلان پادشاه مراغه موشح گردیده و بنابر تصریح در آخر کتاب در ۵۹۳ق. به انجام رسیده و در ح ۴۵۷۷ بیت می‌باشد و چنان‌که از ابیات هفت پیکر استفاده بشود نام علاءالدین رستم بوده و این دو بیت که در اوائل کتاب است شاهد این مدعی است:
متن يادداشت
رستمی کز فلک سواری رخش/ هم بزرگ است و هم بزرگی بخش
متن يادداشت
نامه بر مرغ نامه بر بستم/ تا رساند بشاه من رستم
متن يادداشت
۵. اسکندر نامه. این کتاب در بیان داستان اسکندر و در دو جزء می‌باشد، بخش نخستین را خود وی شرف نامه نامیده.
متن يادداشت
شماره ابیات: ۶۳۰۰.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
خدایا جهان پادشاهی تراست/ ز ما خدمت آید خدایی تراست
متن يادداشت
و بخش دوم اسکندر نامه به نام اقبال نامه و خردنامه مشهور می‌باشد و انشاء این کتاب بر حسب احتمال قوی میان سال ۶۰۷ و ۶۱۱ق. بوده و در ح ۳۴۸۸ بیت است.
متن يادداشت
آغاز:
متن يادداشت
خرد هر کجا گنجی آرد پدید/ ز نام خدا سازد آنرا کلید
متن يادداشت
شامل خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و شرف نامه می‌باشد.
سایر رده بندی ها
شماره رده
۹۲۸
مبدا اصلی
کشور
ایران
سازمان
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
اطلاعات رکورد کتابشناسی
نوع ماده
MF
کد کاربرگه
87856
اطلاعات دسترسی رکورد
سطح دسترسي
a
تكميل شده
Y
