عنوان

دیوان اطعمه

کد کشور

IR

شماره

۱۰-۳۰۷۴۸

زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن

فارسی

کشور محل نشر

IR

عنوان اصلي

دیوان اطعمه

نام نخستين پديدآور

/ از: حاج ملا حسن فرزند محمد محسن بن ملا سمیعا مدرس ( -۱۲۳۱ق.) معروف به آخوند ملا حسن بسمل.

نام ناشر، پخش کننده و غيره

ملا حسن بسمل (مولف کتاب).

تاریخ نشرو بخش و غیره

۱۲۴۵ق.

ابعاد

رقعی. ۱۱*۱۷/۵سم. ۱۰۱ص. (بدون برگ‌های اضافی آخر نسخه). ۱۷س.

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

2

آغاز، انجام، انجامه

1

آغاز، انجام، انجامه

2

متن يادداشت

آغاز نسخه: کتاب حاجی ملا حسن المتخلص به بسمل (بسمله.

متن يادداشت

الا یا ایها الساقی سقاک الله عطشانا/ رحیق القندنا ولنی جزاک الله احسانا

متن يادداشت

سرت گردم زلال روح پرور گر همی بخشی/ ز قند و آب لیمو ساغری لبریز کن جانا

متن يادداشت

پلو را گنبد اسا صحنی از چربش مدور کن/ که عزم آشیان دارد برو مرغ و فسنجانا

متن يادداشت

انجام بخش اول:... شهزاده و الاتبار طهماسب میرزا قاجار... پذیرای قبول و پیرایه استحسان پذیرد. و علینا الاستعانه.

متن يادداشت

آغاز بخش دوم: ای ز شهد شکر تو کام جان لذیذ/ وز حلاوتهای حمدت کام انس و جان لذیذ

متن يادداشت

باشد انعامت به خاص و عام در هر عام عام/ میرسد پیوسته انعامت باین و آن لذیذ

متن يادداشت

آغاز بخش سوم (شناسایی اجداد بسمل)، اکنون که بواسطه قصور همت ارباب روزگار و با بعلت قلت فهم ملوک و صاحبان اختیار و اقتدار، کالای علوم و ادب و متاع کمالات و حسب را خریداری نیست.

متن يادداشت

آغاز بخش چهارم (کتاب اطعمه): ای نام تو دیباچه دیوان مطاعم/ رنگین بود از نعمت تو خوان مطاعم

متن يادداشت

کاشانه عیش ابدی مطبح جودت/ گسترده در آن سفره الوان مطاعم

متن يادداشت

انجام کتاب: صاحب این گنبد فیروزه رنگ/ صاحب صلح است نه مایل بجنگ

مشخصات ظاهری

نوع خط:

مشخصات ظاهری

نوع کاغذ:

مشخصات ظاهری

تزئینات جلد:

متن يادداشت

شکسته نستعلیق.

متن يادداشت

فرنگی.

متن يادداشت

تیماجی قرمز روشن.

خصوصیات نسخه موجود

1

متن يادداشت

در ذیل آخرین صفحه نسخه چند کلمه بوده که سیاه کرده‌اند. در ذیل بخش ۲ که عنوان آن (شناسائی اجداد بسمل) است رقم و تاریخ آن ۱۲۴۵ق. دیده می‌شود. در پایان نسخه ۳۰ برگ سفید است.

يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع

ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۴۲۰۶-۴۲۰۷.

متن يادداشت

این دیوان (که به خط خود بسمل است) دارای این چند بخش است:

متن يادداشت

۱. غزلیات و قصائد و قطعات و رباعیات در همه موضوعات مختلف از جمله، مدح ابراهیم پاشا مصری، و صالح پاشا سائی، اسدالله میرزا و شاهزاده دولت میرزا و نیز چند سطری منثور در مدح دولت.

متن يادداشت

۲. ترجمه حال خود و شناسائی پدر و جدش.

متن يادداشت

۳. کتاب اطعمه که در مقدمه‌اش با عباراتی پر تصنع در سبب تالیف کتاب اطعمه گوید: شاهزاده دولت شاه از او خواست تا برخی از «نتایج افکارش که در وصف مطعومات است سیما حضرت بزرگوار پلو موشح است» تدوین کند. وی پس از ذکر سبب تالیف، شرح حالی مختصر از خویش نگاشته که سطور آخر آن را اینک نقل می‌کنم: «بعضی اوقات در وصف مطعومات مفت بطریق صحبت و مجلس آرایی شعری میگفت از ممدوحش پرسیدند گفت مرا معشوقی باید که مطبوع طباع و در قبول عامه متفق علیه باشد لهذا غیر از حضرت بزرگوار پلو کسی را باین قابلیت نمیبینم، از تخلصش سوال کردند گفت چون در شروع بما کولات اولا بسم الله گفته میشود، اقلا بلفظ بسمل مرا تا انقراض عالم یاد خواهند نمود، بتوبیخ بعضی که او را از سلسله علماء و شاعری را دون مرتبه او میدانستند و بمصداق و علمناه الشعر... از گفتن شعر تائب آمده قریب بچهار هزار بیت آبدار خود را با آب روان شست و لغتی در کمال امتیاز بر قرآن نوشت و چون شرف بار بدربار معدلت مدار حاصل نمود از آنجا که بالضروره اشعار فارسی از حروف شکر عاری نیست پس لاجرم گفتن شعر در حقیقت شکرگزاری خواهد بود، تجدید عهد گفتن شعر را از لوازم حسنه دانسته در ماه رمضان ۱۲۳۱ عالم فانی را بدرود و در مطبخ بهشت جاودانی رحل اقامت گشود و تاریخی در فوت خود گفته که ثبت خواهد شد».

متن يادداشت

مثنویات اطعمه بسمل پس از این مقدمه آغاز می‌شود بدین ترتیب: یک مثنوی در مدح آفریدگار و یک مثنوی در تعریف پلو که بسیار مفصل است. وی پس از آن مثنویاتی مدح فتحعلی شاه قاجار خود تمامی اکراد، مدح خاقان مغفور شاه و مذمت اهل دنیا، (نسخه ما تا اینجا است و پس از آن اوراق سفید بسیار از دفتر و دولت نانوشته است و چنین پیداست که بسمل می‌خواسته آنها را نیز بنویسد).

شماره رده

کشور

ایران

سازمان

کتابخانه مجلس شورای اسلامی

تاريخ عمليات

20130703

تاريخ و ساعت مذاکره و دسترسي

16-00649.pdf

وضعیت فهرست نویسی

فهرستنویسی قبلی

نوع ماده

MF

کد کاربرگه

87856

پیشوند ISBD اعمال شده است

1

تكميل شده

Y