تحفه الغریب بشرح مغنی اللبیب = تحفه الغریب فی الکلام علی مغنی اللبیب = شرح مغنی اللبیب لابن هشام
نام عام مواد
[ نسخه خطی]
نام نخستين پديدآور
/ از: بدرالدین محمدبن ابیبکر بن عمر اسکندری مخزومی قرشی مالکی مشهور به ابن دمامینی
وضعیت نشر و پخش و غیره
تاریخ نشرو بخش و غیره
، تاریخ کتابت: قرن ۱۳ق.
مشخصات ظاهری
نام خاص و کميت اثر
۲۷۴ برگ؛ تعداد سطر: مختلف، میانگین ۲۳
ابعاد
؛خشتی.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
1
آغاز، انجام، انجامه
2
متن يادداشت
آغاز افتاده: [الباب الاول حرف الباء]... ینفطر به او هو علی اراده النسب ای ذات انفطر کما تقول... و قوله ادب...
متن يادداشت
آغاز اصل کتاب بر پایه نسخه کتابخانه مرکزی آستان قدس (فهرست: ج۱۲، ص۳۷) به صورت: الحمدلله الذی منح من لسان العرب الایادی الحسنه و جعله کنز الفصاحه فهو مغنی اللبیب... است.
متن يادداشت
... و لیکن انفصالی من الکلام فی الشرح علی هذا الوجه الحسن و لیکف القلم عن شوطه... و الصلوه علی خاتم النبیین... محمد بدالتمام و مسک الختام و آله و صحبه و مصابیح الظلام و التحیات و الطیبات واصله الیه و الیهم السلام.
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
کتابت توسط چند نفر و نامعلوم.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات متن:
متن يادداشت
نستعلیق، شکسته نستعلیق و نسخ (چند قلم).
متن يادداشت
فرنگی نخودی.
متن يادداشت
عناوین و نشانیها مشکی (برخی نانوشته). اندازه متن: ۱۶*۹/۵ سم.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
2
خصوصیات نسخه موجود
1
متن يادداشت
این نسخه در حاشیه تصحیح و مقابله گردیده است؛ نشان بلاغ «بلغ» در هامش برخی برگها آمده است.
متن يادداشت
در آغاز نسخه (۱ب - ۲ الف) پیشنویس یک نامه ناتمام به «عمده الحاج... صاحب محترم... حاجی علی» آمده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: جلد ۲/۴۰، صفحه ۳۲۰-۳۲۱.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
شرحی مشهور و نسبتا مفصل بر کتاب نحوی مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب تالیف جمالالدین ابومحمد عبدالله بن یوسف بن احمد انصاری مصری نحوی مشهور به ابن هشام با عنوان «قال - اقول» است که به نام ناصرالدین ابوالفتح احمدشاه بن محمدشاه بن مظفرشاه از پادشاهان هند در سال ۸۱۸ق. تالیف گردیده است و باتوجه به عبارات حاجی خلیفه این شرح بایستی همان شرح اطول (مفصل) ابن دمامینی بوده باشد. محمد عابد الفاسی درباره این اثر مینویسد: هو شرح مفید جدا اشتمل علی کثیر من الفواید الادبیه و التاریخیه مما یدل علی اطلاعه الواسع وبراعته الادبیه...» . یاید افزود که ابن دمامینی بر کتاب مغنی اللبیب، سه شرح دارد، یکی شرح مختصر با عنوان «قوله - قوله» است که در مصر تالیف نموده است و آغاز آن چنین است: «الحمدلله الذی لا افتقار الی مغن سواه...» ؛ دومین شرح وی تحفه الغریب نام دارد که در سال ۸۱۸ق. با عناوین «قال - اقول» نوشته است (نسخه مورد بحث)، و سومین شروح نیز شرحی مزجی است که به ایضاح المتن مسما گردیده است و به ظاهر آن نیز در هند (و بقولی در یمن) نوشته شده است که تا حرف الفاء باب اول مغنی را داراست و گویا به جهت درگذشت شارح، ناتمام مانده است و به قول حاجی خلیفه: «لم یکمل و لو کمل لکان احسن الشروح کلها». از تحفه الغریب دو نسخه جدید در این کتابخانه عامره به شمارههای ۸۵۸۱ و ۱۸۵۴۰ نگهداری میگردد. از این شرح نسخههای متعددی را نیز قره بلوط در معجم التاریخ (ج۴، صص ۲۴۹۴-۲۴۹۵) معرفی نموده است. این اثر نخستین بار در سال ۱۳۰۵ق. در قاهره به چاپ رسیده است. جالب است بدانیم که براساس نوشته برخی مصادر همچون بغیه الوعاه، بدرالدین محمد دمامینی، از راه کسب روزگار میگذرانید و شرکت بافندگی بزرگی در قاهره تاسیس نمود، ولی آتش گرفت و زیان بسیاری بدو رسید؛ وی از آنجا به صعید (پرت سعید فعلی) گریخت. طلبکاران در پی وی رفتند و بخواری او را بقاهره برگردانیدند، شیخ تقیالدین بارزی سرا مکاتبه نمود و در نتیجه کار او اصلاح شد!