مفهومشناسی فقه تا به حال، محدود به یک کلمه نهایتاً تا یک و نیم سطر و بدون استناد به استعمال معتبر عربی و بدون استنباط از قرآن و حدیث و امّا در این تحقیق با بررسی موارد استعمال آن در قرآن و حدیث، به گستردگی یک پایان نامه و به صورت استنباطی ـ تحلیلی انجام شده است.این تحقیق، تعریف فقه تا بحال را به دلیل یاد شده، نپذیرفته و خود به واکاوی پرداخته و به نتایج نو و مستندی رسیده است.فقه تا به حال از مصادیق فهم، علم، درک و...، مخصوص شریعت و نام علم فقهاء و امّا در این تحقیق، علمی با ویژگی هایی در معلّم، مخاطب، بیان، معلوم و خودش، با طی مراحل فقه و شامل عقائد، اخلاق و احکام، شناخته شده است.فقه از دید این تحقیق علمی است که 1 و2 ـ با زبان باز و قلم روان و با بیان تصریفی و تفصیلی(به تدریج و ترتیب منطقی با قالب ها و ادلّهی متعدّد جدا جدا) بیان شده باشد. 3ـ معارف، احکام و اخلاقی است که مراحل حس، فهم، حکم، علم و ایمان را طی کرده باشند. 4 ـ ایمانی است که در اثر فشارهای حکومت مهاجم به حدیث و در اثر سکرات موت و فشارهای برزخی زائل نمیشود. 5 ـ آن بخش قرآن و حدیث که ملکهی فقه شدن را دارد پیش از طی مراحل مذکوره مجازاً و پس از آن حقیقتاً فقه است. 6 ـ توانایی حاصله از مجموعه معارف، علوم و اطلاعاتی است که دارندهی آن میتواند از معاریض به کار رفته در آیات و احادیث مخالفدار بگذرد و به معانی آن آیات و احادیث برسد و....مفهومشناسی فقه در این نوشته، نهائی نشده چون تنها در تعدادی از آیات و روایات انجام شده لذا پیش نهاد میکنم در دستور پژوهش قرار گیرد تا این نوشته، نخستین و آخرین نوشته در این موضوع نباشد.