عنوان

بررسی ویژگی‌صهای هیدرولوژئولوژی و هیدروژئوشیمیایی آبخوان دشت مهربان

Number

‭۱۴۱۳۱پ‬

.Language of Text, Soundtrack etc

per

Title Proper

بررسی ویژگی‌صهای هیدرولوژئولوژی و هیدروژئوشیمیایی آبخوان دشت مهربان

First Statement of Responsibility

/زهرا جوانمرد

Name of Publisher, Distributor, etc.

: علوم طبیعی

Date of Publication, Distribution, etc.

، ‮‭۹۳‬

Name of Manufacturer

، راشدی

Text of Note

چاپی

Dissertation or thesis details and type of degree

کارشناسی ارشد

Discipline of degree

زمین شناسی گرایش آب شناسی

Date of degree

‮‭۱۳۹۳/۱۱/۲۰‬

Body granting the degree

تبریز

Text of Note

دشت مهربان با مساحت ‮‭۲۱۹‬ کیلومترمربع در ‮‭۶۰‬کیلومتری شرق تبریز و در مرکز استان آذربایجان شرقی واقع شده است .این دشت بخشی از محدوده مطالعاتی بیلوردی- دوزدوزان به شمار می-رود که از نظر تقسیمات هیدرولوژیکی، قسمتی از حوضه آبریز دریاچه ارومیه و زیرصحوضه های میانی رودخانه تلخه‌صرود) آجی چای (محسوب می‌صشود .این منطقه جزء مناطق نیمه خشک سرد محسوب شده و متوسط بارندگی آن درسال‮‭۱۳۹۱‬ در ایستگاه مهربان ‮‭۹/۳۰۴‬میلی‌متر در سال می‌باشد .جریان آب‌صهای سطحی محدوده مطالعاتی بیلوردی دوزدوزان از شمال شرقی و شمال توسط رودخانه‌های فرعی چکی‌صچای، آتمیان‌صچای، هرزه ورز، زورچای و آری‌صچای و از جنوب به وسیله دو مسیل فصلی به نام های یونجالی‌صچای و کرمجوان‌صچای جمع‌صآوری گردیده و در قسمت میانی محدوده به رودخانه آجی‌صچای می‌صریزد .اصلی‌ترین سازندهای اطراف منطقه مورد مطالعه دشت مهربان رسوبات مربوط به دوره نئوژن شامل مارن‌های گچ‌صدار و نمک‌صدار، ماسه، سیلت- مارن، کنگلومرا و آهک می‌صباشد .بررسی نتایج حفاری‌های اکتشافی و پیزومترها موید این است که آبخوان دشت از نوع آزاد بوده و جهت و شیب هیدرولیکی به تبعیت از وضعیت توپوگرافی عمدتا از شمال به جنوب و شرق به غرب می‌باشد .هدف این پژوهش بررسی ویژگی‌صهای هیدرولوژی و هیدروژئوشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت مهربان می‌باشد .به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت مهربان، علاوه بر جمع آوری اطلاعات هیدروشیمیایی مطالعات قبلی صورت گرفته، تعداد ‮‭۲۲‬ نمون‍ آبی از منابع آبی منطقه با پراکندگی مناسب برداشت شد .پارامترهای هدایت الکتریکی و ‮‭pH‬ در محل نمونه‌برداری، یونهای اصلی‮‭and SO۴۲- ,CO۳- ,HCO۳۳+ ,K+ ,Mg۲+,Na+ ( Ca۲‬ - (و یونهای فرعی) نیترات و فلوراید (در آزمایشگاه آب‌شناسی دانشگاه تبریز مورد سنجش قرار گرفتند .این دشت در مقایسه با دیگر دشتهای آذربایجانشرقی از نظر کمیت و کفیت منابع آب از بحرانی‌صترین مناطق به حساب می‌صآید .بطوریکه چندین روستای پرجمعیت این دشت آب شرب خود را از آب شیرین کن) ممبرانس (نصب شده در روستای اربطان، بطور جیره بندی شده دریافت می دارند، لذا پایش و ارزیابی کیفیت آن بسیار با اهمیت است .قسمت‌صهای انتهایی دشت به دلیل تاثیر سازندهای گچی و نمکی، ورود رودخانه شور آجی‌صچای و تبخیر از سطح آب زیرزمینی، مقدار هدایت الکتریکی بیشتر است و به ‮‭۱۰۰۰۰‬ میکروموس برسانتی‌صمتر نیز می‌صرسد .سیر تکامل ژئوشیمیایی آب زیرزمینی در آبخوان دشت مهربان از تیپ سولفاته در مناطق تغذیه شروع و به تیپ کلروه در مناطق تخلیه ختم می‌شود .از نظر قابلیت شرب اغلب آبهای منطقه در دسته قابل قبول تا غیرقابل شرب قرار دارند .از لحاظ کشاورزی نیز، اکثر نمونه های آب زیرزمینی در کلاس ‮‭C۳S۱‬و ‮‭C۴S۲‬ یعنی شور و خیلی شور قرارگرفته اند .با توجه به نتایج آنالیز خوشه‌ای، نمونه‌های آنالیز شده در سه خوشه قرار گرفته‌اند که خوشه اول و دوم دارای کیفیت متوسطی است و تیپ بیشتر نمونه‌ها سولفاته کلسیک است و عمدتا در قسمت‌های شرقی و مرکزی دشت دیده می‌شود .در خوشه سوم، بیشتر نمونه‌ها کلروه- سدیک می‌باشد و عمدتا در قسمت‌های غربی دشت قرار دارند .براساس روش آنالیز فاکتوری، سه عامل اصلی مؤثر بر هیدروشیمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفت .عامل‌ص‍ اول را که تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی و کشاورزی می‌باشد انسانزاد می‌نامیم و عامل دوم و سوم که تحت تأثیر سازندهای زمین‌شناسی منطقه هستند، زمین زاد می‌نامیم .بررسی‌صهای انجام گرفته بر پایه شاخص‌صهای کیفی آب (‮‭GQI , FGQI)‬ و براساس استانداردهای ‮‭WHO‬ و ‮‭ISIRI‬ نشان داد، که مقدار شاخص ‮‭GQI‬ بین ‮‭۵۳‬ تا ‮‭۷۸‬ درصد برای استاندارد ‮‭WHO‬ و مقدار ‮‭۵۷‬ تا ‮‭۸۲‬ درصد نسبت به استاندارد ‮‭ISIRI‬ متغیر است که در رده‌های متوسط تا قابل قبول قرار میگیرند .نتایج ‮‭FGQI‬ نیز براساس هر دو استاندارد ‮‭WHO‬ و ‮‭ISIRI‬ بین ‮‭۰‬ تا ‮‭۱۰۰‬ درصد متغیر است و آب‌های زیرزمینی از نظر کیفیت، بین رده‌های کاملا نامطلوب تا مناسب قرار می‌گیرند

Text of Note

Mehraban plain, with 219 km2, is located in the east of Tabriz city with 60 km far from it and in the central part of east Azerbaijan province. The plain is part of Bilverdi-Duzdozan area which is one of the Ajichay river sub-basins. The study area has a semiarid climate with about 304.6 mm precipitation in water year 1391 in Mehraban station. Chakichay, Atmianchay, Harzevarzchay and Arichay rivers as permanent rivers and Yonjalichay and Karamjavanchay as seasonal rivers collect the surface water of the area and discharge them in to the Ajichay river. The main geological formations around the Mehraban plain, are Neogen sediments which consists of marl with gypsum and salt, sand, silt-marl, limestone and conglomerate. The results obtained from exploratory wells and piezometers show that the type of aquifer in the region is water table. Groundwater flow direction in the area is from the east toward the west which follows the topographical gradient in the area. The main aim of this research is to investigate hydrological and Hydrogeochemical characteristics of the Mehraban plain aquifer. In order to investigate the quality of groundwater of Mehraban plain aquifer, in addition to collecting hydrochemical data of previous studies, 22 water samples were collected from groundwater resources. Electrical conduction and PH parameters were evaluated in the sampling points, and the major ions (Ca2+,Na+ ,Mg2+ ,K+ ,HCO33- ,CO3- and SO42-) and also some of minor ions (Nitrate, Fluoride) were measured in the hydrology laboratory of Tabriz University. From groundwater quality and quantity point of view, the Mehraban plain aquifer, in compare with the other plains of the Azarbaijan, has more critical condition. So, some of high populated villages are using from desalinated product water which is installed in Arbatan village for supplying drinking water, therefore, monitoring and evaluating of water quality in this area is very important. The electrical conductivity value of groundwater reaches to the highest amount in the end of plain (10000 mho/cm) due to recharging of saline water from the salty Aji chay river, evaporation of surface and groundwater because of low water depths, and existence of salty geological formations in the area. Groundwater geochemical evolution in the Mehraban plain aquifer along the flow lines start with sulfate type water in the aquifer and ends to chloride type in the outlet regions. From the drinking capability aspects, the most water of the region is considered to be acceptable to non-acceptable range. Agriculturally the samples are also thought to be of the C3S1 and C4S2 classes which are considered to be of salty to very salty ranks. With respect to the cluster analysis results, samples were classified in three clusters, that first and second clusters have moderate quality and the type of the water in most samples is calcium-sulfate and are mostly observed in eastern and central parts of the plain. In the third cluster most of the water samples are sodium- chloride which is mostly collected from western part of the plain. According to the factorial analysis method, three main effective factors on the hydrochemistry of the region were recognized. The first factor which is influenced from human activities or agricultural activity, is considered to be anthropogenic. The third factor that is influenced from geological formations is geogenic. Investigations were done on water quality indices, according to WHO and ISIRI standards, indicate that, the amount of GQI is variable from 53 to 78 percent for WHO and 57 to 82 percent to ISIRI standard and it is accounted in middle up to acceptable ranks. The result of FGQI, also is variable for two standards from 0 to 100 and groundwater is accounted from quality view between unfavorable up to suitable

جوانمرد، زهرا

اصغری مقدم،اصغر، استاد راهنما

واعظی هیر،عبدالرضا، استاد مشاور

نجیب، مرتضی، استاد مشاور

Public note

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی