تکامل خاک در واحدها و سطوح مختلف ژئومرفولوژی بر اساس بعضی شاخصهای تکامل در منطقه مرند
First Statement of Responsibility
/گلدسته عباسی
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Name of Publisher, Distributor, etc.
: دانشکده کشاورزی
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
۲۶۱ص
NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
چاپی
DISSERTATION (THESIS) NOTE
Dissertation or thesis details and type of degree
دکتری Ph.D))
Discipline of degree
در رشته علوم خاک (گرایش :پیدایش، ردهبندی و ارزیابی خاک)
Date of degree
۱۳۹۲/۰۶/۲۵
Body granting the degree
تبریز
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
منطقه مرند از توابع استان آذربایجان شرقی از جمله شهرهای مطرح در تولید محصولات کشاورزی بهویژه محصولات باغی است .خاک عمیق، آب شیرین و مردم کوشا موهبتی الهی است که شهرستان مرند را به مهمترین شهر تولید کننده صیفیجات بهویژه گوجهفرنگی تبدیل کرده است .با این وجود مطالعات پایه خاک برای جامعیت بخشیدن به اطلاعات منطقه صورت نگرفته است .این مطالعه در محدودهای به مساحت ۱۵ هزار هکتار از اراضی شرق شهرستان مرند جهت بررسی" تکامل خاک در واحدها و سطوح مختلف ژئومرفولوژی بر اساس بعضی شاخصهای تکامل در منطقه مرند "انجام گرفته که محدوده جغرافیایی منطقه مورد مطالعه ۳۸ ''۵۵ '۲۳تا ۳۸ ''۵۹ '۲۸عرض شمالی و ۴۵ ''۱۶ '۴۹تا ۴۵ ''۱۲ '۵۷شرقی است و با انواع شکلهای اراضی مانند کوه، دامنه و دشت در مجموع شکل دره را بهوجود می آورد .واحدها و سطوح ژئومرفولوژیکی بر اساس روابط خاک- توپوگرافی موجود در منطقه و با به کارگیری نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی و نرم افزار Goole Earth تفکیک شده و سپس نمونهبرداری خاک ۵۰ پروفیل براساس روش ژئوپدولوژیک انجام گرفت .در نهایت پس از تجزیه نمونهها و بررسی ارتباط بین ویژگیهای فیزیکوشیمیایی و مرفولوژیکی خاکها با نوع کانیهای رسی و انواع شکلهای آهن ردهبندی و نقشه خاکهای منطقه تهیه شد .مطالعات صحرایی و مرفولوژی خاکها نشان داد که واحدها و سطوح کوه، سطح پدیمنت سنگی، سطح پدیمنت فرسایشی، واحدهای مخروطافکنه جوان و قدیمی، دشت دامنهای و دشت آبرفتی در منطقه غالب هستند .لذا توپوگرافی، مواد مادری و جهت شیب عوامل مؤثر در تغییرات ویژگیهای خاک میباشند .منطقه مورد مطالعه به شکل دره بوده و باعث شده است سطوح و واحدها هم در قسمت شمال و هم جنوب منطقه تکرار شوند .در قسمت جنوبی واحد کوه، سطح پدیمنت سنگی، سطح پدیمنت فرسایشی، واحدهای مخروطافکنه جوان، دشتهای دامنه ای و دشت آبرفتی تشخیص داده شدند .این قسمت فاقد واحد مخروطافکنههای قدیمی بوده و در قسمت شمالی منطقه واحد دشت آبرفتی وجود ندارد .واحد کوه غنی از آهک ژئوژنیک بوده و در قسمتهای بالایی تبدیل به پدوژنیک شده است .آهک ژئوژنیک مواد مادری بهعنوان منبع تأمین آهک واحدها و سطوح پایینتر عمل نموده و منجر به بالارفتن مقدار آهک ثانویه سطح پدیمنت سنگی جنوبی میشود .قطعات درشت منتقل شده از واحد کوه و سطح پدیمنت سنگی، خاکهای درشت بافت مخروطافکنهها با انقطاعهای متوالی را بوجود آورده است .رسوبات درشت بافت باعث تفاوت زیاد ویژگیهای این واحدها نسبت به سطح پدیمنت سنگی و همینطور واحدهای دشت دامنهای و دشت آبرفتی میشود .دشت دامنهای دارای رسوبات ریزتر بوده و خاکهای نسبتا عمیقی دارد و دشت آبرفتی پایانیترین قسمت واحدهای مشاهده شده جنوبی است که به دلیل دوری از منبع رسوب، بافت ریزتری دارد .در قسمت شمال منطقه مورد مطالعه نیز واحدها و سطوح مشابه قسمت جنوبی بوده و تفاوت آنها مربوط به نوع ماده مادری واحد کوه) آذرین (میباشد .بهطور کلی نتایج فیزیکوشیمیایی خاکهای مورد مطالعه نشان داد که مقدار رس، شاخص تجمع رس، ذرات درشتتر از شن، ظرفیت تبادل کاتیونی، آهک، شاخصCEC/Clay ، آهن پدوژنیک و آهن معادل کل تابع موقعیت ژئومرفولوژیک منطقه بوده و در روندی نامنظم از واحد کوه به طرف دشت آبرفتی تغییر میکند .در این روند تغییرات مقادیر سطح پدیمنت سنگی و سطح پدیمنت پوشیده در هر دو قسمت جنوب و شمال باعث بههم خوردن روند تغییرات شده و همچنین پایداری سطوح امری مهم در تکامل خاک است .براساس خیلی از شاخصها، خاکها در واحد مخروطافکنهها متفاوت از بقیه سطوح بوده و کانیشناسی رس خاکها نشان میدهد که خاکهای سطح پدیمنت سنگی و پوشیده در مقایسه با خاکهای دشتهای دامنهای و آبرفتی دارای ایلیت و کائولینیت زیادتر و بیانگر جوان بودن آنها است .مقدار زیاد اسمکتیت و ورمیکولیت در دشتهای دامنهای و آبرفتی، تکامل یافتگی آنها را نشان داده و شاخص میکرمرفولوژیکی MISODIبرابر ۵ در سطح پدیمنت پوشیده جنوبی و ۲۰ در واحدهای دشت دامنهای و آبرفتی تفاوت در میزان تکامل آنها را در موقعیتهای مختلف ژئومرفولوژیک نشان میدهد .بهطور کلی میتوان میزان تکامل خاکهادر سطوح و واحدهای ژئومرفولوژیکی را در دو قسمت شمال و جنوب منطقه مطالعاتی را به صورت زیر مرتب نمود: SYA NYA< NMPS
Text of Note
shaped that caused geomorphic units and surfaces to seen repeated at south and north. At the south part mountain, rock and mantled pediments, young alluvial fan piedmont and alluvial plain are distinguished. This south part does not contain old alluvial plain and in north part does not exist alluvial plain. The mountain unit was rich in geogenic carbonate that transformed to pedogenic carbonate in upper parts of soil. The geogenic carbonate of parent material acts as source of carbonate for lower geomorphic units and surfaces and causes increasing of secondary carbonate in south rock pediment. Transported coarse fragments (>2 mm) from mountain unit and rock pediment start to deposit at the beginning of the alluvial fans and has produced coarse texture soil with sequences of discontinuity. The course texture sediments were caused more differences in soil characteristics of this units and piedmont and alluvial plain. Piedmont plain had finer sediments and relatively deep soils and alluvial plain is the last unit which has observed at south part of study area that its texture is finer due to more distance from sediment source. Also, in north part of the region units and surfaces and same as the south part and their difference is related to parent material of mountain unit (igneous). Generally Physicochemical results of studied soils showed that clay content, clay accumulation Index coarse fragment (>2mm), CEC, CEC/Clay, pedogenic and total Iron is following geomorphic situation and irregularly decrease from mountain to alluvial plain. In this manner changes of rock and mantled pediment surfaces in both south and north parts which disrupt the trend of changes and so surface stability is important factor in soil evolution. According to several indices, soils in alluvial fans of piedmont are different from other surfaces and clay mineralogy of soils show that the soils of rock and mantled surfaces of pediment have more kaolinite and illite in comparison with piedmont and alluvial plains and indicate young surfaces. The high content of smectite and vermiculite in piedmont and alluvial plains showed the evolution of soil and MISODI micromorphological index content of 5 in the south mantled pediment and 20 in piedmont and alluvial plains showed differences between evolution of soil in different geomorphologic positions. Generally, soil evolution in geomorphic units and surfaces in the both north and south parts of study area can be arranged as fallow: South part: AP>SPP>SRPS>SM>SMPS>SYA North part: NPP>NOA>NMPS>NRPS>NYA>NM -topography relationship using topography and geology maps and Google Earth software and then. 50 pedon soils were sampled according to geopedologic method. Finally after analyzing of soil samples and study of reflection between soil morphological, physivochemical properties and different clay minerals and Iron forms, soils were classified and their maps were prepared. Field studies and soil morphology showed that mountain, rock and mantled pediments, young and old allunial fans, piedmont plain and alluvial plain are common in the study area. Therefore topography, parent material and slope aspect are effective factors in changes of soil characteristics. Study area was valley-Marand region belonging to East Azarbyjan is one of the important cities for cropping especially orchard crops. Deep soil, nonsaline irrigation water and industrious people are the divine gift which has changed Marand city to the most important city in producing kitchen garden especially tomato. However, there are no base studies of soil to universalize the information of region. This study was carried out in 15000 ha in east of Marand with extension of investigation of soil evolution at various geomorphic units and surfaces based on some indices in Marand region which is located between 38 23' 55'' to 38 28' 59''N to 45 49' 16'' to 45 57' 12''E and with deifferent landforms of mountain, pediment and plain that form a valley. In this research work distribution of clay minerals, different iron forms and micromorphological features were determined in geomorphologic units and surfaces and used for investigation of the relationship between soil formation and rate of evolution in geomorphologic units and surfaces. Geomorphologic units and surfaces were distinguished based on soil