عنوان

چرایی و چالشهای گذار از طرح جامع شهری به استراتژیک مطالعه موردی :طرحهای توسعه شهری رشت با تاکید بر طرح جامع سوم شهر,‮‭Causes and Challenges of Transition from Urban Comprehensive Plan to Strategic Plan Case study: Urban Development Plans of Rasht with an emphasis on the Third Comprehensive Plan of the City‬

Number

‭۲۰۸۴۹پ‬

.Language of Text, Soundtrack etc

per

Title Proper

چرایی و چالشهای گذار از طرح جامع شهری به استراتژیک مطالعه موردی :طرحهای توسعه شهری رشت با تاکید بر طرح جامع سوم شهر

Parallel Title Proper

‮‭Causes and Challenges of Transition from Urban Comprehensive Plan to Strategic Plan Case study: Urban Development Plans of Rasht with an emphasis on the Third Comprehensive Plan of the City‬

First Statement of Responsibility

/حمید حجتی

Name of Publisher, Distributor, etc.

: برنامه‌ریزی و علوم محیطی

Date of Publication, Distribution, etc.

، ‮‭۱۳۹۷‬

Name of Manufacturer

، راشدی

Specific Material Designation and Extent of Item

‮‭۲۸۸‬ص‬

Text of Note

چاپی - الکترونیکی

Dissertation or thesis details and type of degree

دکتری

Discipline of degree

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

Date of degree

‮‭۱۳۹۷/۰۸/۱۵‬

Body granting the degree

تبریز

Text of Note

در رساله حاضر، نخست ضمن بررسی دو الگوی جامع و استراتژیک و بیان ویژگیهایشان، نقاط ضعف الگوی جامع به طور ویژه ای مورد واکاوی و مداقه قرار گرفت .مطالعه طرحهای جامع در کشور نشان می دهد این الگو آن گونه که باید نتوانسته است در رفع معضلات شهری موفق باشد .بخشی از این عدم موفقیت به ماهیت طرح و بخشی دیگر به عدم تحقق اهداف این طرحها باز می گردد .از معضلات اساسی طرحهای جامع می توان به مشکلاتی چون روند خطی برنامه، عدم انعطاف، انجام مطالعات زائد، شرح خدمات تیپ، تاکید بر جنبه های کالبدی و کمی، پیش‌صبینهای غیر واقع بینانه و مبتنی بر پیش فرضهای غلط و نهایتا عدم فراهم شدن زمینه مشارکت اشاره کرد .در این خصوص نمونه هایی نیز بررسی و مشخصا طرحهای توسعه شهری رشت) طرحهای جامع شهر (بررسی شد .بررسی طرح جامع اول و دوم شهر رشت که اجرایشان به اتمام رسیده، حکایت از صحت این ضعفها داشت ‮‭۲۲‬ .درصد اشتباه در برآورد جمعیت و‮‭۱۸‬ ، ‮‭۵/۱۷‬ و ‮‭۵/۳۵‬ درصد اشتباه در برآورد سهم بخشهای اقتصادی از زمره اشتباهات طرح جامع اول و ‮‭۱/۹‬ درصد اشتباه در پیش‌صبینی جمعیت، ‮‭۱۳‬ و ‮‭۶/۲۲‬ درصد اشتباه در پیش‌صبینی حدود گسترش و شبکه ارتباطی، ‮‭۲۸/۲۰‬ درصد اشتباه در هدفگذاری برای مساحت کاربریها و ‮‭۷۶/۲۴‬ درصد برای سرانه‌صها از زمره اشتباهات طرح جامع دوم رشت بود .اجرای طرح جامع سوم شهر نیز به تازگی شروع شده لیکن بررسی مفاد طرح مشخص ساخت این طرح نیز کم و بیش از همان ضعفهای ماهوی الگوی جامع برخوردار است و نتیجتا اجرای آن بر طبق تجربیات پیشین نتیجه مطلوب مورد نظر را به ارمغان نمی آورد .به موازات بررسی طرح جامع، الگوی استراتژیک نیز مورد بررسی ماهوی قرار گرفت و نقاط قوت آن چون انعطاف پذیری، مشارکت جویی در تمامی مراحل) برنامه‌صریزی با مردم(، تمرکز بر موضوعات اصلی و اجتناب از مطالعات بی هدف و زائد و آینده سازی به عوض پیش‌صبینی آینده، شناسایی و ذکر شد .در ادامه نمونه‌صهای جهانی الگوی استراتژیک و خصوصا دو نمونه بسیار جدید یعنی ملبورن و برلین مورد بررسی دقیق واقع شد .بررسی این برنامه‌صها ماهیت دقیق و منعطف الگو را به روشنی آشکار ساخت .انتخاب دقیق چشم‌صاندار بر مبنای قابلیتها و استعدادهای شهر، تدوین اصول در راستای چشم انداز، تعیین راهبردها ذیل هر اصل و سیاستهایی عملیاتی ذیل هر راهبرد و باز بودن چرخه الگو در هر زمان بر روی نظرات مردمی و کارشناسان، از مبانی و اصول برنامه استراتژیک ایندو شهر بود که با تفاوتهایی جزیی در کلیه کشورهایی که طبق این الگو عمل می نمایند) بررسی چند نمونه دیگر به صورت مجمل این امر را آشکار نمود (رعایت می شود) شایان ذکر است با وجود منعطف بودن الگو، اصولی ثابت وجود دارند که عدم رعایت آنها به منزله اینست که طرح یک طرح استراتژیک نیست .(اما در ایران از اواخر دهه هفتاد خورشیدی پیرو برخی مباحث مبنی بر لزوم تغییراتی در شرح خدمات طرحهای توسعه شهری و به دلیل ضعفهای فراوان الگوی جامع، پیشنهاد تدوین طرحی تحت نام ساختاری ـ راهبردی مطرح و در خلال سالیان اخیر برای برخی شهرهای ایران اجرایی شد .بررسی دقیق روند و شرح خدمات این طرح اصطلاحا نوین آشکار ساخت که طرح ترکیبی ست ناقص از سه طرح جامع، ساختاری و استراتژیک) راهبردی .(طرح در مطالعات وضع موجود به مانند طرح جامع) در فرمی البته شکلیتر (عمل نموده و در بخش راهبردی به صورت غلط) با بررسی نمونه های مطالعه شده (عبارتی کلی در قالب چشم انداز، اهداف، راهبردها و سیاستها مطرح شده و بصورت انتزاعی بدون ارتباطی ارگانیک با بخش ساختاری رها شده است .بخش ساختاری نیز با الگوی اولیه آن در انگلستان تفاوتهای آشکاری مانند عدم تفکیک درست بخش ساختاری و محلی، عدم توجه دقیق به مقوله مشارکت و بازنگری و عدم تبیین دقیق طرحهای موضوعی و موضوعی و ...دارد .طرح با الگوی استراتژیک فاصله داشته و راه حلی مناسب برای توسعه شهرهای کشور نیست .بررسی طرحهای توسعه شهری رشت) جامع (نیز مشخص ساخت که آخرین طرح تهیه شده برای رشت) طرح جامع سوم (مشابهت زیادی با دو طرح پیشین دارد و در نهایت می توان آنرا یک طرح جامع منعطف نامید نه بیشتر .طرح علی رغم ادعای تهیه کنندگاش به مفاد طرح ساختاری ـ راهبردی هم وفادار نیست تا چه رسد نزدیکی با الگوی استراتژیک .البته معضلات حاکم بر طرحهای توسعه شهری تنها معضلاتی ماهوی نیستند، بلکه ساختار نظام برنامه‌صریزی به طور اعم و برنامه‌صریزی شهری کشور به طور اخص هم با مشکلات عمده ای نظیر تمرکزگرایی، جدایی مقوله تهیه و اجرا، ضعف بدنه کارشناسی بخصوص در شهرهای کوچک و متوسط، عدم توجه به مقوله مشارکت، ضعف نهادهای محلی و مجری طرحها خصوصا شهرداری) ناشی از سالها تمرگزگرایی و مرکزمحوری (مواجه است .گفتنی‌صست این معضلات خود بعنوان موانعی عمده فراراه پیاده سازی الگوی استراتژیک نیز عمل می کنند .در نهایت نیز پیشنهاداتی در سطح کلان و خرد جهت برون رفت از وضعیت نامطلوب حاکم بر نظام برنامه‌صریزی شهری کشور، ماهیت و نحوه تهیه، تصویب و اجرای طرحهای حاضر اعم از جامع و ساختاری ـ راهبردی ارائه شد .پیشنهاداتی من جمله واگذاری اختیارات بیشتر به نهادهای محلی، ایجاد سازمانی برای هماهنگی کلیه دستگاههای دست اندرکار مسائل شهری، کاستن از شرح خدمات طرحها و منعطف ساختن بیشتر آن، ایجاد دفتری برای هماهنگی میان نهادهای مختلف درگیر اجرای طرح، استقرار دفتر کار مهندسین مشاور تهیه کننده طرح در شهرداریهای شهرهای مورد برنامه‌صریزی، ایجاد یک بانک اطلاعاتی و . ...در انتها طرحی پیشنهادی تحت عنوان طرح جامع‍ استراتژیک) یا جامع ـ استراتژیک (مطرح و عرضه شد .طرحی که نگارنده با توجه به مطالعاتش حین تدوین رساله معتقد است در فاصله و خلا موجود تا تحقق شرایط اجرای طرح استراتژیک می تواند مفید عمل کند .چرا که اولا سبب می شود الگوی جامع که نظام برنامه-ریزی شهری کشور با آن آشنایی خوبی دارد به نوعی دنبال شود تا به یکباره ساختار و نهادهای مجری دچار آشفتگی نگردند و ثانیا اندکی با الگوی استراتژیک به صورت عملی) نه به شکلی تیتروار به مانند آنچه در طرح ساختاری ـ راهبردی رخ داد(، آشنایی صورت پذیرد

Text of Note

Comprehensive Plan) was presented and submitted. A plan that with consideration to the pertinent studies during compilation of the thesis, the author believes in the exiting gap and vacuum up to fulfillment of implementation conditions of the Strategic Plan, may act useful. Why so firstly it causes that the Comprehensive Pattern that the state urban planning system is well familiar with it, will be followed in such a way that the executive structure and foundations will not be messed up, at one, and, secondly, little is known about the Strategic Pattern in practice (not in a form of summary list such as in Structural-Strategic Plan) ـ In the present thesis, at first in addition to study on two Comprehensive and Strategic Plans and stating their specifications, the weak points of Comprehensive plan were specifically looked and scrutinized. Study on Comprehensive Plans in the country indicates that this pattern has not been successful in removing the urban difficulties in the best way possible. A part of this failure is due to nature of the plan and another part of failure is due to lack of establishment of the aforesaid plans objectives. One of the constitutional difficulties of Comprehensive plans can be mentioned as some problems such as linear procedure of the plan, lack of flexibility, fulfillment of excessive studies, description of type services, emphasis on physical and quantitative aspects, unrealistic and false-assumption-based predictions and consequently lack of providing of participation field. In this regard, some samples, especially urban development plans of Rasht (Urban Comprehensive Plans) were studied. Study on the first and the second Comprehensive Plans of Rasht City that their fulfillments have been completed, indicates authenticity of these weak points. 22 mistake in estimating population and 18, 17.5 and 35.5 mistakes in estimating the share of economic sectors in first Comprehensive plan and 9.1 of mistakes in population prediction, 13 and 22.6 of mistakes in prediction of expand range and communication networks, 20.28 of mistakes in targeting for applications surface and 24.76 per capita, were among the mistakes of the second Comprehensive Plan of Rasht. Implementation of the third Comprehensive Plan has been newly commenced but study on the contents of the distinctive plan of this plan construction involves some of the same substantial weaknesses of the comprehensive pattern, consequently in accordance with the previous experiences, its execution would not bring favorite result. Along with studying on the Comprehensive Plan, Strategic Pattern was substantially studied and the strengths thereof such as flexibility, participation at all processes (planning along with people), concentration on main subjects and avoidance from goalless and excessive studies, future-making instead of future prediction, were identified and mentioned. In the following, world samples of Strategic Plan and specially two very new samples, i.e. Melbourne and Berlin were precisely studied. Through investigating these plans, accurate and flexible nature of the pattern has been clearly revealed. Exact selection of vision on the basis of city abilities and talents, compilation of principles in direction of vision, determination of strategies underneath of each principle and operational policies follow to each strategy, opening of pattern cycle at any time on people and experts viewpoints, were out of fundamentals of principles of Strategic Plan of the aforesaid two cities that are observed in all countries that act in accordance with this pattern with some partial differences (summary study on some other samples indicated this fact) (it is worth to mention that in spite of the pattern flexibility, there are some fixed principles that failure in observation of the principles mean that the plan is not a Strategic Plan). But in Iran, as from the late of the solar seventieth decade, pursuant to some topics based on necessity of some changes in description of services of urban development plans and due to numerous weak of the Comprehensive Pattern, suggestion of compilation of a plan entitled Structural-Strategic was presented and during the recent years for some Iranian cities were executed. Accurate study on procedure and description of services of this plan so-called Modern indicated that the plan is a deficient mix of three Comprehensive, Structural and Strategic Plans. The aforesaid plan in the present status studies has acted such as a Comprehensive Plan (of course in a more shapely form) and in strategic sector in incorrect basis (through studying on the samples studied), generally in vision frame, objectives, strategies and policies presented, and abstractly released without an organic relationship with structural sector. Structural sector with its original pattern in England has obvious differences such lack of proper separation of structural and local sectors, lack of careful attention to the subject of participation and review, lack of accurate explanation of thematic plans and so on. The Plan is different from Strategic Pattern and is not a suitable solution for development of the cities. Study on urban development plans of Rasht (Comprehensive Plan) indicated that the latest plan prepared for Rasht (the Third Comprehensive Plan) are many similarities with the previous two plans and consequently we can name it as a flexible comprehensive plan not any other thing. The aforesaid Plan in spite of the claims of those who have prepared it, does not remain faithful toward the contents of Structural-Strategic plan, let alone a Strategic Pattern. Of course the difficulties governing on the urban development plans are not only the substantial difficulties, but also structure of the planning system in total, and state urban planning in particular, are confront some major problems such as concentration, separation of the topic of preparation and implementation, weakness of the expertise body, especially in small and big cities, not attention to the topic of participation, weakness of local foundations and executive of plans specially the Municipality (raised from the years of concentration and center axis). It is worth to mention that these difficulties act as the major obstacles forward implementation of Strategic Pattern. Consequently, some suggestions in a macro and micro scale, for the sake of exiting from the unfavorable status governing on state urban planning system, nature and manner of preparation, enactment and implementation of the present plans such as Comprehensive, Structural-Strategic plans were presented. Some suggestions such as entrusting of more authorities to local foundations, establishment of an organization for coordination with all urban issues handling organizations, decreasing the description of plans services, making them more flexible, establishment of an office for coordination between different foundations involving the plan implementation, establishment of Consultant Engineers Work Offices who prepare the plans in municipalities in municipalities of the planned cities, providing databank and so on. Consequently a plan suggested entitled Strategic Comprehensive Plan (or Strategic

Parallel Title

‮‭Causes and Challenges of Transition from Urban Comprehensive Plan to Strategic Plan Case study: Urban Development Plans of Rasht with an emphasis on the Third Comprehensive Plan of the City‬

حجتی، حمید

Hodjati, Hamid

پورمحمدی، محمدرضا، استاد راهنما

قربانی، رسول، استاد مشاور

احمدیان، رضا، استاد مشاور

Public note

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی