عنوان

بررسی سیتوژنتیکی و آناتومیکی در برخی از گونه‌های جنس .‮‭Nepeta L‬

Number

‭۱۷۴۹۸پ‬

.Language of Text, Soundtrack etc

per

Title Proper

بررسی سیتوژنتیکی و آناتومیکی در برخی از گونه‌های جنس .‮‭Nepeta L‬

First Statement of Responsibility

/افسانه اکبرپور ممقانی

Name of Publisher, Distributor, etc.

: علوم طبیعی

Date of Publication, Distribution, etc.

، ‮‭۱۳۹۵‬

Name of Manufacturer

، افشاری

Text of Note

چاپی

Dissertation or thesis details and type of degree

کارشناسی ارشد

Discipline of degree

علوم گیاهی

Date of degree

‮‭۱۳۹۵/۰۴/۲۸‬

Body granting the degree

تبریز

Text of Note

گیاهان جنس ‮‭Nepeta‬ که با نام فارسی پونهسا شناخته میشوند گیاهانی علفی و متعلق به خانوادهی نعناعیان می باشند .این جنس با تنوع مورفولوژیکی و کروموزومی بالا، یکی از جنسهای دارای گونههای متعدد در ایران است .در این مطالعه، چهار گونه‌ی جنس ‮‭Nepeta‬ شامل ‮‭N.crassifolia, N. fissa, N. menthoides, N. haussknechtii‬ از لحاظ آناتومیکی و سیتوژنتیکی مورد بررسی قرارگرفتند .دو گونه ‮‭N. menthoides‬ و ‮‭N.crassifolia‬ انحصاری و بومی ایران می‌باشند .در بررسی‌های آناتومیکی، پس از تهیه نمونه‌های گیاهی، از قسمت‌های برگ، ساقه و ریشه برش‌هایی تهیه شده و پس از رنگ‌آمیزی و با میکروسکوپ نوری مشاهده گردیدند .نتایج بدست‌آمده نشان دادندکه در هر چهار گونه مورد مطالعه ساقه ها چهارگوش بوده و در گوشه ها استقرار بافت کلانشیم زاویه دار وجود دارد .تعداد لایه‌های این بافت در گونه ‮‭N. haussknechtii‬ نسبت به سایر گونه‌ها بیشتر بود .ساقه ها و برگ ها دارای کرک‌های ترشحی و پوششی متنوع با اشکال و تراکم متفاوت می باشند به طوری که گونه ‮‭N. menthoides‬ بیشترین تراکم کرک را از هر دو نوع دارا بود و تمام سطح ساقه و برگ با کرک پوشیده شده و همچنین در این گونه کرک‌های منشعب نیز مشاهده شد .گونه ‮‭N. fissa‬ کمترین تعداد کرک را داشت و در این گونه تعداد کرک‌های ترشحی بسیار کمتر از سایر گونه‌ها بود .مطالعه مقاطع عرضی ساقه در هر چهار گونه نشان داد که دستجات آوندی ساختار نخستین ساقه به صورت کلترال می باشد .تمایز مزوفیل برگ به دو صورت نردبانی و اسفنجی با مدل متداول برگ دولپهایها همخوانی دارد .تیپ روزنه‌ای در گونه‌های مورد مطالعه یکسان و از نوع دیاسیتیک مشاهده شد .نحوه استقرار دستجات آوندی در ساقه با برگ مطابقت داشت .بررسی‌های مقاطع عرضی ریشه نشان دادند که ریشه ها نسبت به ساقه ها سریع تر ساختار پسین تشکیل می دهند .در بررسی‌های سیتوژنتیکی، با استفاده از روش رنگ آمیزی استو - آیرون- هماتوکسیلین ، ویژگی های مورفولوژی کروموزومی شامل تعداد و طول کروموزوم، طول بازوی بلند و کوتاه، طول کل مجموعه کروموزومی، شاخص نسبت بازو و طول نسبی کروموزوم ها بر اساس میانگین ده صفحه متافازی مختلف اندازه‌گیری شد .بر اساس نتایج، اعداد کروموزومی در گونه‮‭N.crassifolia‬ ،‮‭N. fissa۲n=۱۸‬ ، ‮‭N. menthoides۲n=۱۶‬ ، ‮‭۲n=۳۸‬ و‮‭N. haussknechtii‬ ، ‮‭۲n=۳۶‬ بدست آمد .در تجزیه و تحلیل کروموزومی مشخص شد که میانگین طول کروموزوم از ‮‭۷۹/۳‬ میکرومتر در ‮‭N.crassifolia‬ تا ‮‭۱۸/۶‬ میکرومتر در ‮‭N. menthoides‬ متغیر بود .بزرگترین کروموزوم ‮‭(۱۱/۹‬ میکرومتر (در ‮‭N. menthoides‬ و کوچکترین کروموزوم ‮‭(۸۹/۲‬ میکرومتر (در ‮‭N.crassifolia‬ مشاهده شد .ازجمله پارامترهای کاریوتیپی که برای تجزیه و تحلیل استفاده شد می‌توان به نسبت بازوها‮‭(AR)‬ ، شاخص سانترومری‮‭(CI)‬ ، درصد شکل کلی( ‮‭(TF‬ ، درصد اختلاف طول نسبی ( ‮‭(DRL‬ و شاخص تقارن استیبنز ‮‭(ST)‬ است .نوع کروموزوم‌ها از نوع دقیقا متاسانتریک، متاسانتریک و ساب‌متاسانتریک بودند و فرمول کاریوتیپی‮‭۳sm + ۶m‬در گونه‮‭N.crassifolia‬،‮‭۲sm +۵m+ ۱M‬در گونه ‮‭N. fissa‬ و‮‭۶sm + ۱۳m‬در گونه ‮‭N. menthoides‬ بدست آمد .به دلیل کوچکی کروموزوم‌ها در گونه ‮‭N. haussknechtii‬ امکان بررسی ویژگی‌های کروموزومی میسر نشد

Text of Note

The genus Nepeta belongs to the Lamiaceae family and contains the herbaceos plants which have the variations in number of chromosome and morphological charachteristics. In this study, four species of this genus inclusing N. crassifolia, N. fissa, N. menthoides and N. haussknechtii were investigated anatomically and cytogenetically. N. menthoides and N. crassifolia exist exclusively in Iran. For anatomical studies, the samples from the leaves, stems and roots were prepared and stained and then were observed with an optical microscope. The results showed that in all species, the stems are squares with an angular Collenchyma tissue in corners. The thickness of Collenchyma tissue in N. haussknechtii was more than other species. Stems and leaves covered with glandular and eglandular hairs and N. menthoides species had the highest density of hairs on the stems and leaves. N. fissa species had the lowest number of hair with a minimum number of glandular hairs. In stem cross sections of all species the vascular bundles were arranged collaterally. There was both pallisaide layer and spongy mesophyll similar to the conventional model of dicotyledons leaves. The type of stomata in all species was Diacytic. The distribution of vascular bundles in the stem and leaves were similar. In the root the formation of secondary structure is faster than the stem. Using the cytogenetic staining and microscopic techniques, the number and length of chromosomes, the length of chromosome arms, chromosome arm ratio index and some other chromosomal characteristics were measured. Based on these results, chromosome numbers in N. crassifolia was 2n = 18, in N. fissa was 2n = 16, in N. menthoides was 2n = 38 and in N. haussknechtii was 2n = 36. The average length of chromosomes in the species varied from 79.3 m in N. menthoides to 18.6 m in N.crassifolia. The largest chromosome were observed in N. menthoides (11.9 m) and the smallest chromosomes in N. crassifolia (89/2 m). The chromosome types were Metacentric point, metacentric region and sub metacentric and Karyotype formula of the N. Crassifolia was 6 m + 3 sm, in N. fissa was 1M + 5m + 2sm and in N. menthoides was 13m + 6sm. Due to the too small size of chromosomes in N. haussknechtii species we did not able to study the chromosomal characteristics in this species

اکبرپور ممقانی، افسانه

محجل شجاء، هانیه، استاد راهنما

محمودی کردی، فاطمه، استادراهنما

ظریفی، عیسی، استاد مشاور

طالب‌پور، امیر حسین، استاد مشاور

Public note

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی