عنوان

ارتباط تکامل و تنوع خاک با موجودی توده های جنگلی در امتداد یک نیمرخ ارتفاعی از جنگل های ارسباران (کلیبرچای سفلی)

Number

‭۱۶۸۰۰پ‬

.Language of Text, Soundtrack etc

per

Title Proper

ارتباط تکامل و تنوع خاک با موجودی توده های جنگلی در امتداد یک نیمرخ ارتفاعی از جنگل های ارسباران (کلیبرچای سفلی)

First Statement of Responsibility

/حسین رضائی

Name of Publisher, Distributor, etc.

: کشاورزی

Date of Publication, Distribution, etc.

، ‮‭۱۳۹۵‬

Text of Note

چاپی

Dissertation or thesis details and type of degree

دکتری

Discipline of degree

علوم خاک

Date of degree

‮‭۱۳۹۵/۰۶/۱۷‬

Body granting the degree

تبریز

Text of Note

امروزه با توجه به نقش اکوسیستم جنگل در توسعه پایدار اقتصادی و زیست محیطی هر کشور مطالعه و مدیریت آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و با توجه به نقش اساسی خاک در پایداری اکوسیستم‌ص‍ جنگل، این جز به‌صعنوان پایه اصلی پژوهش حاضر انتخاب شد .خاک محیطی پویا است، لذا بسیاری از تصمیم‌صگیری‌صهای محیطی مرتبط با خاک تحت تأثیر تکامل آن قرار می‌صگیرد و از این‌صرو شناخت اثرات عوامل محیطی بر سیر تکامل آن چشم‌صانداز مفیدی از مدیریت جنگل را ترسیم می‌صکند .تحقیق حاضر با توجه به این اصل با ملاک قرار دادن تحولات خاک، پوشش گیاهی و توپوگرافی با استفاده از سه شاخه علوم محیطی مشتمل بر خاک‌صشناسی، جنگلداری و دورسنجی طراحی و در امتداد یک نیمرخ ارتفاعی از زیرحوضه کلیبرچای سفلی در جنگل‌صهای ارسباران با محدوده ارتفاعی ‮‭۶۵۰‬ تا ‮‭۲۲۰۰‬ متر اجرا گردید .جداسازی واحدهای مورد مطالعه در منطقه براساس شش تیپ‌ص‍ جنگلی موجود صورت گرفت و نمونه‌صبرداری خاک، آماربرداری و اندازه‌صگیری گونه‌صهای چوبی با ملاک قرار دادن اختلاف ارتفاع ‮‭۵۰‬ متر به تعداد ‮‭۳۰‬ خاکرخ و قطعه نمونه در امتداد نیمرخ ارتفاعی از درون واحدها انجام شد .خاک‌صها پس از مطالعه و تجزیه‌صهای مرسوم رده‌صبندی شده، میزان تکامل آنها براساس روش هاردن تعیین و ضمن محاسبه تنوع آنها در واحدهای مختلف، مطالعات میکرومرفولوژیک نیز برای درک سیر تحولی آنها صورت گرفت .همچنین شاخص‌صهای پوشش گیاهی و توپوگرافی به ترتیب طی مطالعات جنگلداری و دورسنجی محاسبه و در نهایت ارتباط بین خاک، پوشش گیاهی و توپوگرافی با مقایسه این سه جز در واحدها و خاک‌صهای مختلف مورد تحلیل قرار گرفت .همچنین با کاربرد روش‌ص‍ آماری چند متغیره نیز میزان اثر فاکتورهای پوشش گیاهی و توپوگرافی بر خاک تعیین گردید .بررسی واحدهای مختلف تفاوت-های معنی‌صداری را از نظر توپوگرافی و پوشش گیاهی نشان داد که اثرات آنها در خاک‌صهای منطقه مشاهده گردید .ویژگی‌صهای کلی خاک‌صهای منطقه بیان‌صگر کیفیت بالا و عدم وجود محدودیتی خاص در آنها است .چهار رده خاک به ترتیب تکاملی انتی‌صسول، اینسپتی‌صسول، مالی‌صسول و آلفی‌صسول در خانواده‌صهای مختلف با درجات تکامل متفاوت در امتداد نیمرخ ارتفاعی شناسایی شدند که توزیع آنها هیچ‌صگونه ارتباط خاص از الگوی پراکنش پوشش گیاهی یا توپوگرافی نداشته و بیان‌صگر این است که توپوگرافی یا پوشش گیاهی در مقیاس و شرایط موجود عامل اصلی تشکیل نوع خاصی از خاک‌صها نبوده، اما نقش بسیار مهمی در میزان تکامل خاک‌صهای منطقه دارند .مشاهده شواهدی از قبیل افزایش هوادیدگی، توسعه عمقی، ریزشدن بافت، تغییر در شدت و تنوع نمودهای خاک‌صساختی همچون پوشش‌صهای رسی، نمودهای کربناتی، بقایای آلی، فضولات جانوری و ویژگی‌صهای میکرومرفولوژیک منتج از آنها نشان دهنده افزایش تنوع و شدت فرآیندهای خاک‌صسازی روی داده همچون هوادیدگی، تجمع بقایای آلی گیاهی و جانوری، هوموسی شدن و آهکی شدن با کاهش ارتفاع بوده و نیز محاسبه شاخص هاردن بیان‌صگر متکامل‌صتر بودن خاک‌صهای انتی‌صسول، اینسپتی‌صسول، مالی‌صسول در ارتفاعات پایین نسبت به خاک هم رده خود در ارتفاعات بالا است و وضعیت معکوس آلفی‌صسول‌صها در این خصوص به دلیل شدت بالای فرآیند آب‌صشویی و تجمع رس در ارتفاعات در نتیجه نقش پوشش گیاهی در تثبیت، توسعه و تکامل این خاک‌صها تحت نامساعدترین شرایط توپوگرافیکی منطقه می‌صباشد .بررسی ارتباط تنوع خاک با تنوع پوشش گیاهی نشان داد که با وجود هم‌صسویی، ارتباط معنی‌صداری بین آنها وجود ندارد و اثر مجموع عوامل محیطی است که منجر به افزایش معنی‌صدار تنوع خاک در یک منطقه می‌صگردد .تجزیه ‮‭RDA‬ و مقایسات میانگین انجام یافته هرچند نقش مستقیم و غیرمستقیم تمام اجزای فاکتورهای خاک‌صسازی پوشش گیاهی و توپوگرافی را نشان دادند، اما نقش اجزایی از قبیل قطر برابر سینه و ارتفاع درختان، ارتفاع از سطح دریا، جهت و شکل شیب و شاخص تابش خالص برجسته‌صتر دیده شد و به‌صطور کلی نتیجه شد که اهمیت توپوگرافی در تکامل خاک‌صهای منطقه در مقایسه با پوشش گیاهی بیشتر است .همچنین مقایسه شاخص تکامل خاک هاردن با تعداد افق‌صهای مختلف در خاک-ها ثابت کرد که افق‌صزایی حاصله از تنوع فرآیندهای خاک‌صسازی مفهومی متفاوت از تکامل خاک بوده و در میزان تکامل خاک علاوه بر تنوع فرآیندها، شدت روی دادن آنها نیز دخیل است

Text of Note

Nowadays, there is more attention to forests study and management, because of their role in economical and environmental sustainable development of countries. According to essential role of soil in stabilizes of these ecosystems, it has chosen as a main base for this study. The large number of environmental management decisions associated with soil, influenced by its evolution, because soil is dynamic environment and so reorganization of environmental factors effect on its evolution can be useful for forest management. The present research work carried out along an altitudinal transects (650-2200 m) of Kaleybar Chai Sofla sub-basin in Arasbaran forests based on soil evolution, vegetation and topography, using three branch of environmental sciences such as pedology, forestry and remote sensing. Separation of study units along altitudinal transect were completed by 6 forest types and 30 plots and soil profiles based on 50m elevation differences and samples were collected from selected units. After routine analysis, soils were classified and their evolution determined based on Harden method. Pedodiversity were calculated in various units and micromorphological study carried out to understanding soil evolution. Also vegetation and topography indeces were calculated by forestry and remote sensing studies. Finally relation of soil, vegetation and topography interpreted by comparing of this factors influence in different units and soils and importance of vegetation and topography were determined by statistical multivariate analysis. Assessing of various units showed significance differences in vegetation and topography with their consequences on soils. General describtion of soils in site revealed that the soils have high quality with no specific problems. Four soil orders of Entisols, Inceptisols, Mollisols and Alfisols with different families were identifed along altitudinal transects. Their placement havent any relation with vegetation distribution pattern or topography, which explain that topography or vegetation are not main soil forming factors in studied condition and scale but they had important role in studied soil evolution. Increasing of weathering rate, development of soil profile thickness, change of texture to finer one, differences in variety and intensity of pedofeatures such as clay coating, calcitic pedofeatures, organic residues, excrements and derived micromorphological properties describe increasing of soil forming processes variety and intensity such as weathering, littering, humification and calcification by decreasing of elevation. Also calculation of Harden index revealed presence of more developed Entisols, Inceptisols, Mollisols in lower elevation in comparion to same order in upper elevation. In this regards, the inverse condition of Alfisolsis due to high rate of leaching and lessivage can be related to role of vegetation in soil stabilization, development and evolution in unsuitable topographic condition of upper parts of study area. Although pedodiversity showed same trend with vegetation diversity but whith no significant relation. Therefore it can be concluded that diversity of all environmental factors caused more pedodiversity in regions. Redundancy Analysis (RDA) and mean compare of all elements of vegetation and topography showed direct and indirect role of them in soil evolution, but basal diameter, trees height, elevation, aspects, shape of slope and net radiation index were more prominent and overall resulted that topography role in evolution of studied area soils is more important than vegetation. Also comparison of Harden index with number of different horizons in soils implies that horizantaion resulted from various soil forming processes is different from soil evolution, because in addition to soil forming processes variety, intensity has role in soil evolution

رضائی، حسین

جعفرزاده، علی اصغر، استاد راهنما

علیجانپور، احمد، استاد راهنما

شهبازی، فرزین، استاد مشاور

ولیزاده کامران، خلیل، استاد مشاور

Public note

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی