نقش کیفرزدایی و محکومیت زدایی قاعده درأ از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه ایران
First Statement of Responsibility
/امیر امیران بخشایش
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Name of Publisher, Distributor, etc.
: الهیات و علوم اسلامی
Date of Publication, Distribution, etc.
، ۱۳۹۵
Name of Manufacturer
، راشدی
NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
چاپی
DISSERTATION (THESIS) NOTE
Dissertation or thesis details and type of degree
کارشناسی ارشد
Discipline of degree
فقه و حقوق اسلامی
Date of degree
۱۳۹۴/۱۱/۱۴
Body granting the degree
تبریز
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
قاعده درأ یکی از قواعد بسیار مهم در سیاست کیفری اسلام محسوب میصشود که اثر کیفرزدایی و محکومیتصزدایی دارد .کیفرزدایی دلالت بر این مطلب دارد که برای کاهش اثرات زیانبار مجازاتها، از شدت مجازات کم میصشود و یا کیفر خاصی برداشته میشود اما از جهات دیگر امکان اعمال کیفر وجود دارد و دومین حالت آنجایی که بعد از وقوع جرم، بنا به دلایلی کیفر آن جرم کلا زدوده میصشود .کیفرزدایی به کیفرزدایی قانونی و قضایی و کیفرزدایی جزئی و کلی تقسیم میشود که قاعده درأ ازنوع کیفرزدایی قانونی و جزئی محسوب میشود .در محکومیتصزدایی آنچه مد نظر است، خارج کردن فرد متهم و مظنون از فرآیند رسیدگی و تبرئه ساختن متهم و درء محکومیت از اوست .قاعده درأ در برخی حالات کیفر خاصی را دفع میصکند اما امکان اعمال کیفر از جهات دیگر وجود دارد) کیفرزدایی جزئی (و در برخی موارد به طورکلی محکومیتصزدایی میصکند .رویکرد قانونگذار به گونهصای است که قاعدهصی درأ را به غیر حدود نیز تسری داده و این رویکرد با اطلاق ادله قاعده درأ مطابق میصباشد چراکه با توجه به شواهد قرآنی و روایی، مشخص میصشود، لفظ صحد در مهمترین مستند قاعده، نمی-تواند فقط به معنای مجازات خاص باشد و مطلق عقوبت را در برمیگیرد .قاعده درأ در جرایم موجب حد به استناد مادهصی ۱۲۱ ق.م.ا هر دو اثر کیفرزدایی یا محکومیتصزدایی را میصتواند داشته باشد و تفاوتی میان حدود حق الهی و حقصالناسی وجود ندارد و با اینکه قانونگذار در مادهصی ۱۲۱ ق.م.ا چهار جرم حدی را استثنا کرده به نظر میصرسد با توجه اطلاق روایت و از طرفی ماهوی بودن این قاعده این استثنائات موجه نباشد .و درجرایم تعزیری با توجه به شرایط مسئولیت وشرایط جرم، اثر کیفرزدایی یا محکومیتصزدایی دارد و در اعمال نقش کیفرزدایی و محکومیتزدایی قاعده درأ میان تعزیرات حکومتی یا شرعی تفاوتی وجود ندارد .اثر شبهه در عنصر مادی جرایم مادی صرف، محکومیتزدایی و در عنصر قانونی گاهی کیفرزدایی و گاهی محکومیتزدایی میباشد .در معاونت بر جرایم تعزیری، این قاعده اصولا اثر محکومیتزدایی دارد .همچنین در جنایات موجب قصاص با توجه به شرایط مسئولیت و شرایط جرم هر دو اثر کیفرزدایی یا محکومیتصزدایی را میصتواند داشته باشد .به نظر میصرسد در دیات نیز در یک حالت که اصل رفتار، مورد تردید قرار بگیرد اثر محکومیتصزدایی داشته باشد