تردی نیست که شناخت ما از آثار معاری دوره ماد بسیار اندک بوده ومتاسفانه چنان که باید و شاید به این مقوله مهم توجه کافی مبذول نشده است. با این وجود با کاوش در مناطق غرب و شمال غرب ایران شناخت اندکی از معماری این دوره به دست آمده است. در بناهای دوره ماد ستون به عنوان یکی از عناصر معماری این دوره در بناهاو قلاع شاهزادگان مادی مکشوف گردیده است. همانگونه که میدانیم امپراطوری ماد از اتحاد شاهزادگان و حکام مختلف ماد و سایر اقوام هند و ایرانی بوجود آمده که هر یک این اقوام در در منطقه خود فرمانروایی داشته و به تدریج دور یکدیگر جمع شده و تحت حکومت خانواده سلطنتی و پادشاهی ماد درآمدند. به نظر میرسد قلاع موجود در غرب ایران از جمله گودین، نوشیجان، باباجان و در شمال غرب حسنلو مربوط به یکی از این حکام و یا شاهزادگان بلند پایه مادی بوده که از اهمیت خاص امنیتی و حفاظتی برخوردار میگردیده است. ستونهای این قلاع از نمونههای اولیه سالنهای ستوندار سنتی است که بعدها در معماری دوران هخامنشی شبیه به آن به حد کمال و اعتلای زیبایی خود میرسد و بهترین نمونههای آن در پاسارگاد و تخت جمشیددر دوران کورش کبیر و داریوش کبیر ساخته شده است. در قلاع دوره ماد از جمله در نوشیجان تالارهای ستون دار بر روی سکویی که از خشت خام ساخته شده، احداث گردیده است که بعدها در دور هخامنشی میبینیم که بناهای تخت جمشید بر روی صفه سنگی طرح ریزی و احداث میگردد. البته تردیدی نیست که گودین و نوشیجان از معماری حسنلو IV تبعیت کردهاند. به غیر از بناهای دوره مادی در گوردخمههای دوره ماد نیز ستون در بسیاری از نماها به چشم میخوردکه از این میان گوردخمه فخریکا، دکان داود، کورخ کیچ، قیزقاپان، دائودختر و آخور رستم است که دو مورد اخیر در استان فارس قرار دارد. در این مقاله ضمن مقایسه ستون سازی دوره ماده با دوره هخامنشیان در بناهای این دوره گوردخمهها و نمای ستون دار آنها نیز مقایسه خواهد شد.
TRANSLATED AS
Author
نسرین طایفه قهرمانی
UNIFORM TITLE
General Material Designation
ستونسازی دورهی ماد در غرب ایران، پیش درآمدی برای ستونسازی دورهی هخامنشی