ر بیشتر جوامع امروزی، نهادهای آموزش و پرورش، ابزارهای مهم تحقق اهداف و مقاصد اجتماعی به شمار میروند. انتظار میرود آموزش و پرورش، سنتهایی مثل احترام به اقتدار، اطاعت از قانون، میهن دوتسی و نظایر آن را حفظ و تحکیم کند (علاقبند، ۰۷۳۱ صفحه ۵۶)؛ بنابر این آموزش و پرورش یکی از مهمترین نهادهای هر کشور است که در هویت سازی و تبیین مقولههای هویت نقش اساسی دارد. واقع بخش عمدهای از زندگی هر شخص، به صورت مستقیم زیر نظر این نهاد میگذرد و در طول این دوران هر شخصی برای پایهریزی شخصیت خود و دست یافتن به هویتی شناخته شده، وقت بسیاری صرف میکند. نهاد آموزش و پرورش با ابزارهای مختلف خود از جمله کتابهای درسی، معلمان، مدیران و محیط مدرسه نقش برجستهای در هویت سازی دارد. آگاهیهای تاریخی و فرهنگی و دینی، بستگیهای سرزمینی، قلمرو جغرافیایی و مولفههایی نظیر اینها، از مقولههای مهم هویت هستند که در تقویت حس ملت بودن و تشخص ایرانی بودن، بسیار مهم و اساسی هستند. تحقق این امر پیش از هر نهاد دیگری بر عهده آموزش و پرورش است که در قالب کتابهای درسی، به ویژه کتابهای ادبیات فارسی و تاریخ آن میپردازند. تحقق حاضر چگونگی ترسیم هویت ملی و ایرانی در کتابهای درسی ادبیات و تاریخ را در محدوده ۴۲ سال (از ۰۲۳۱ تا ۴۴۳۱) در بر میگیرد. این پژوهش با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا، و با نگاه به منابع و جامعه آماری تحقیق و همچنین استفاده از تحقیقهای مشابه، به تبیین مقولههای هویت ایرانی پرداخته است. در این پژوهش هویت ایرانی به دو دسته هویت ملی (ایرانی) و هویت دینی (اسلامی) تقسیم گردیده و برای هر کدام از این دو، مولفههای تعریف گردیده است در مجموع ۳۱ مولفه برای هویت ملی و ۱۱ مولفه برای هویت اسلامی انتخاب شده است. نتایج بدست آمده نشان داد که مولفان کتابهای درسی مورد مطالعه در دوره زمانی مورد بررسی، با عنایت به مولفههای هویت ایرانی، به تاریخ گذشته و زندگی و آثار فرزانگان و شخصیتهای معروف و تاثیرگذار اهمیت زیادی دادهاند و نقش قابل توجهی برای آنها در انتقال مفاهیم هویت ایرانی به دانشآموزان قایل شدهاند.
UNIFORM TITLE
General Material Designation
ترسیم هویت ایرانی در کتابهای درسی ادبیات فارسی و تاریخ مقطع متوسطه ایران از سال ۰۲۳۱ تا ۴۴۳۱