از آنجا که قم یکی از شهرهای تاریخی ایران ونیز مرکزیت جهان تشیع است، شناخت ساختار تاریخی و چگونگی پیدایش ومراحل تکوین آن به عنوان الگوی شهر ایران باستان و، از سوی دیگر، الگوی اولیه شهر اسلامی دارای اهمیت خاصی است. باوجود تحقیقات ارزشمند مهندس احمد سعیدنیا ومارسل بازن در مورد قم همچنان در بررسی تاریخی ابهاماتی باقیمانده است. این مقاله در صدد روشن نمودن نقاط ابهام در مورد تاریخ پیدایششهرقم، با توسل به منابع اصیل تاریخی است. بنابراین، مروری کوتاه در دورههای مختلف تاریخ قم، با ردفرضیة مارسل بازن واحمد سعیدنیا در مورد تاریخ پیدایش شهر قم وتکوین آن ضروری مینماید. بنابراین، به زعم نگارنده قممدتهاقبل از ظهور اسلام شهری بزرگ وآباد بوده وسپس در طول تاریخ بارها به دلیل حوادث واتفاقات تاریخی ویران گشته است.خلاصه ماشینی: "این سند به علاوة کتاب البلدان یعقوبی، مورخ و جغرافیدان نیمةدوم قرن سوم هجری، ونیزذکر مکررنامقم در شاهنامة فردوسی وتوصیف زعفران آن درکتاب خسرو قبادان و ریدک (به نقل از کریمان وفقیهی،ص 37 ـ 36 و نیز شاهنامةفردوسی) ثابت میکند که پیش از اسلام شهر قم به صورت شهری با تمام اجزا وعناصر شهری آن زمان وجود داشته واز شهرهای آباد ومشهور دورةساسانی بوده و محل آن، برخلاف تصور جملگی نویسندگان ـ اگر نگوییم ازابتداـلااقلدر دورة ساسانی در همان دیه ممجان بوده است واین برداشت که قم پیش از اسلام خارج از محدودةقدیمی شهر بنا شده بوده احتمالا مربوط به دورة قبل از ساسانیان باید باشد که به دست اسکندر در دورة هخامنشیان ویران گردید وسپس درزمان قباد پادشاه ساسانی آباد شد وتا زمان یزدگرد نام آن ویران آباد کردکواد بوده یعنی قبادعمارت کرد و آبادان گردانید (حسن بنمحمد قمی، ص24).