تصویر متکلمین امامیه از اصل علیت و ادله ایشان بر نفی سنخیت علی و معلولی
General Material Designation
[پایان نامه]
First Statement of Responsibility
/ آمنه رئیسی
Subsequent Statement of Responsibility
؛ استاد راهنما: موسی ملایری
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Name of Publisher, Distributor, etc.
: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)
Date of Publication, Distribution, etc.
، ۱۳۹۵
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
۱۴۴ ص.
INTERNAL BIBLIOGRAPHIES/INDEXES NOTE
Text of Note
کتابنامه: ص.۱۳۸ -۱۴۴؛ همچنین به صورت زیرنویس
DISSERTATION (THESIS) NOTE
Dissertation or thesis details and type of degree
کارشناسی ارشد
Discipline of degree
کلام امامیه
Date of degree
۱۳۹۵/۰۶/۰۹
Text preceding or following the note
۲۰
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
اصل علیت و اینکه هر رویدادی نیاز به علت دارد و هیچ معلولی بدون علت تحقق نمییابد، مورد اتفاق حکماء و متکلمین میباشد؛ و عقل سلیم در پذیرش این اصل، اندک تردیدی ندارد. اما با این وجود برای اصل علیت، فروعات و متعلقاتی تعریف شده که متکلمین، البته نه همه ایشان، در پذیرش آنها با فلاسفه همراه نشدهاند. یکی از این فروعات که به اختلافی اساسی بین آنها منجر شده است، بحث سنخیت علّی و معلولی است که اگرچه متکلمین در محدوده علل طبیعی، ملتزم به آن هستند امّا در جریان علل ایجادی و به طور خاص در مورد علت العلل عالم هستی، پذیرای این قاعده نمیباشند. به اعتقاد حکماء، معلول چون از ناحیه ی علت، وجود دریافت نموده باید از سنخ حقیقت علت خود باشد. ایشان بر اساس التزام به قاعده «معطی شیء لایکون فاقداً له» برآنند که نفی سنخیت، علاوه بر اینکه به تناقض میانجامد، مستلزم ترجیح بلا مرجح و نیز هرج و مرج در صدور معلولات از علل خود میگردد. متکلمین از آنجا که خلق «لامن شیء» را جایز میدانند و از طرفی پذیرش سنخیت را مستلزم نتایجی از قبیل پذیرش قاعده الواحد و انحصار علّیت بیواسطه خداوند فقط در مورد عقل اول، میدانند که منجر به توالی فاسدهایی میگردد من جمله محدود شدن قدرت مطلق حق تعالی و نیز نفی اختیار او، لذا اصل سنخیت را ضروری نمیدانند. ایشان ضمن اینکه معتقدند پذیرش علّیت، عقلاً مستلزم قبول سنخیت میان علّت و معلول نیست، پذیرش اصل سنخیت را با مضامین ادلّه نقلی، سازگار نمیدانند. البته از زمان رواج کلام فلسفی یعنی از قرن ششم به بعد، تحلیل متکلمین از این مسئله متفاوت گشته و برخی از ایشان که تفکرات آنها صبغه فلسفی دارد، موافق سنخیت بوده و بر اساس آن نتایج مترتب بر اصل سنخیت را تبیین نمودهاند. این پژوهش مشتمل بر سه فصل میباشد. فصل اول متضمن بیان کلیات و واژه شناسی بحث سنخیت است. فصل دوم مشتمل بر بیان ادلّه سنخیت با دو رویکرد مشائی و صدرائی است. فصل سوم نیز دیدگاه متکلمین را از قرن چهارم هجری تاکنون مورد بررسی قرار داده است. واژگان کلیدی: علیت، سنخیت، ادلّه سنخیت، متکلمین امامیه