چهرههای تاریخساز هر ملتی، موقعیت خاصی دارند. شناخت ویژگیهای گوناگون آنان، به خصوص ویژگیهای ممتاز، بستر اجتماع و خانوادهای که در آن شکل گرفتهانند، تفکر، اصول فکری، مواضع اجتماعی و سیاسی آنان در زمانهای مختلف عمرشان، اثرات این مواضع بر محیط، اثرپذیری آنها از دیگران و سایر موارد، راهنمای مفیدی برای تجربهآموزی در ترسیم آینده و سازندگی آن است. یکی از این چهرههای برجسته، مرحوم آیتالله حاج سید محمود طالقانی است.