عنوان

تعقل و تفکر در قرآن و سنت

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

تعقل و تفکر در قرآن و سنت

First Statement of Responsibility

فاطمه خاکساریان/سکینه خاکساریان

Place of Publication, Distribution, etc.

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

Date of Publication, Distribution, etc.

1391

Text of Note

تعقّل وتفکّر از جنبه های گوناگون قابل تأمّل وبررسی می باشد؛ امّا آن چه دراین تحقیق مورد توجّه قرار گرفته است ، تعقّل و تفکّر از دیدگاه قرآن و سنّت است که سعی شده اکثر آیاتی که در قرآن با واژه ی تعقّل وتفکّر آمده است، ذکر شود ، ولی از آن جایی که احادیث وروایات در این زمینه فراوان است؛ به پاره ای از آن ها با توجّه به عنوان بخش ها پرداخته ایم. این نوشته ؛ از کلیات و شش بخش تشکیل یافته است؛ که در قسمت کلیات، مقدمه، تعریف و تبیین موضوع، ضرورت واهمیت موضوع، فوائد و اهداف تحقیق، پیشینه موضوع، سؤالات اصلی و فرعی، فرضیه، روش تحقیق، ساختار تحقیق و محدوده، کلیدواژه ها ومحدودیت ها و مشکلات تحقیق ذکر شده است. بخش اول ؛ مبانی عقل و فکر می باشد که شامل دو فصل است، که در فصل اول؛ به تعریف واژه های عقل ، فکر، اندیشه و تدبّر پرداخته شده و در فصل دوّم؛ به مفهوم شناسی تعقّل و تفکّر در برخی علوم ( اخلاق ، روانشنا سی ، فلسفه ، منطق ،علوم اجتماعی و سیاسی) اشاره شده است. بخش دوم؛ برخی از انواع عقل و تفکّر بیان شده، فصل اول شامل؛ عقل الهی و شیطانی، هیولایی و بالفعل و عقل بالملکه و مستفاد، نظری و عملی، بالطبع و تجربه می باشد. در فصل دوم؛ انواع تفکّر ( تفکّر دینی ، تفکّر از لحاظ روان شناسی، تفکّر منطقی و فلسفی) بیان گردیده است. بخش سوم؛ به موضوعات و منابع تعقلّ و تفکّر می پردازد. در فصل اول مراحل چگونگی رسیدن به موضوعات و در فصل دوم منابع تعقّل و تفکّر در اسلام ( قرآن وسنّت) آورده شده که در قسمت آیات، زیرمجموعه هایی از قبیل؛ آفریده های آسمانی،آفریده های زمینی،دنیا وسرای آخرت، احکام الهی،تاریخ و ... و در قسمت سنّت، عناوینی چون؛ دعوت تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام»، کلام ائمه«علیهم السلام» باعث تفکّر و برخی موضوعات تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام» مورد بحث قرار می گیرد. بخش چهارم؛ عوامل و زمینه های عقل و فکر، که شامل دو فصل می باشد. در فصل اول؛ به عوامل رشد عقل و فکر، و در فصل دوم؛ به زمینه ها و شرایط عقل و فکر اشاره شده است. بخش پنجم؛ امتیازات و فوائد عقل و فکر که این بخش به صفات اولی الاالباب، امتیازات عقل و فکر در سنّت و آثار و پیامد های تعقّل و تفکّر می پردازد. و بخش ششم؛ در طی دو فصل به آسیب شناسی عقل و فکر در قرآن و سنت پرداخته شده و مورادی که عدم بکارگیری عقل و فکر باعث آسیب آن می شود، به طور اجمال بیان گردیده است. در پی دست یافتن به مطالب این موضوع ، تلاش بر آن شد که تا حد امکان مطالب، متقن و صحیح باشد و اکثر آیات که واژه ی عقل و فکر دارند، ذکر شده و برای بررسی اطلاعات ابتدایی، اکثر تفاسیر را مطالعه نمودیم از جمله ؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، جوامع الجوامع ، المیزان فی تفسیرالقرآن ، فی ضلال القرآن ، تفسیر نمونه و نور است، که در استفاده ی در مطالب پایان نامه ، مناسب ترین متن را برگزیدیم و در بررسی آیات ، کلماتی چون ؛ ظن ، حسان، نفس، روح، نظر و ... ، علی رغم این که مطالب آن جمع آوری شد ، ولی به دلیل گستردگی مطالب ، از ذکر آن ها خودداری کردیم. احادیث و روایات را هم از اصول کافی، تحف العقول عن آل رسول الله « صلی الله علیه وآله وسلّم»، نهج البلاغه، بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، غررالحکم و دررالکلم، نهج الفصاحه، میزان الحکمه ، الحیاة و... استفاده نموده ، و علاوه بر منابع تفسیری و روایی، از منابع تحقیقی همچون، « اندیشه آیینه زلال» نوشته ی مهدی نیلی پور که این کتاب برخی آیات و روایات تعقّل و تفکّر را بررسی نموده، و کتاب « پیروزی فکر» اثر اوریزن ، اسوت ماردن، که تفکّر را از دید روانشناسی بیان کرده است. البته در اکثر منابع، سخنی از تعقل به میان نیامده، ولی آنچه پیش رو دارید، تا حدامکان سعی شده هم واژه ی عقل و هم واژه ی فکر مورد بررسی قرار گیرد. لذا در این نوشته به شیوه های مختلف سعی در تبیین و تفهیم بهتر و بیشتر موضوع شده است، و در نهایت به مطالب زیر دست یافتیم؛ 1- افزایش اطلاعات مردم نسبت به تعقّل و تفکّر . 2- مأنوس شدن هر چه بیشتر مردم به فضایل اخلاقی از جمله؛تعقّل و تفکّر. 3-ذکر اهمیّت این موضوع با توجه به آیات و روایاتی که ذکر شده است. 4-چشاندن شیرینی آثار و نتایج مثبت تعقّل و تفکّر با بکار گیری آن در زندگی . 5- اثبات این نکته که اکثر معضلات فردی و اجتماعی به خاطر عدم تعقّل و تفکّر می باشد. واژگان کلیدی: قرآن، سنّت، حدیث، عقل، فکر.

Uniform Resource Identifier

پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه;