دارالکتب و الوثاق القومیه، مرکز تحقیق التراث
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
در این جلد قاعده اول تا چهارم پرداخته شده با ذکر مباحثی چون: 1. در علم و اقسام آن. اقسام نیز منحصر در چهارند:1.1. در تعریف علم و حقیقت آن؛2.1. در علم ضروری [= بدیهی] و اختلاف علما در آن؛3.1. در علم کسبی؛4.1. در احکام علم: قسم چهارم خود دارای نه فصل است، که به مباحث مختلفی همچون مراتب علوم، اختلاف علوم و تماثل آنها، امتناع وجود علمی که معلوم ندارد و... پرداخته است.2. در نظر و استدلال و آنچه بدان مربوط است. این قاعده شامل هشت فصل است. در این فصول افزون بر پرداختن به مباحثی همانند حقیقت نظر، شرایط و وجوبِ آن و... به پارهای از اشکالات با عنوان شُبَه الخصوم یا اشکالات الخصوم نیز پرداخته است.3. راههای رسیدن به مطلوبات نظریِ این قاعده تماما به مباحث منطقیای نظیر حدّ، رسم، دلیل و اقسام آن. اصناف صور دلیل یا اشکال قیاسات اعم از اقترانی و استثنایی پرداخته است. این مباحث در هفت فصل تعبیه شده که فصل هفتم به بحث از ادله غیریقینی یا ظنی اختصاص یافته است. از نظر آمدی، استقرا، حتی استقرای تام، حکم به انتفای مدلول به جهت انتفای دلیل، قیاس تمثیل، قیاس فراست یا دلالت، قیاس غایب به شاهد و استدلال به آنچه دلیل بودن آن بر شناخت مدلولش توقف دارد، همه ادلهای غیریقینیاند.4. در انقسام معلوم به موجود و معدوم و لاموجود ـ لامعدوم. این قاعده مشتمل بر سه باب است؛ باب نخست دارای یک مقدمه و دو قسم و قسم نخست شامل هفت نوع و هر نوع دارای چندین مسئله است: نوع اول به اثبات واجب، حقیقت او و اینکه اطلاق وجود بر او از باب اشتراک لفظی: یا معنوی است اختصاص دارد. نوع دوم به صفات نفسانی [= ذاتی[ قدرت، اراده، علم، کلام، ادراک و حیات اختصاص یافته، سپس این بحث را پیش کشیده است که آیا خداوند صفات زائدی بر صفات ذات دارد یا نه و هر چند وی به لحاظ عقلی آن را جایز دانسته، امّا حکم به ثبوت آن نکرده است، سپس شانزده صفت را برشمرده و در هر کدام جداگانه و به تفصیل بحث کرده است؛ صفاتی همچون: بقاء، قِدم، وجه، دو دست، دو چشم، صورت، کف، ضحک، قَدم، کرم و...در نوع سوم از آنچه استنادش به خدا رواست بحث شده است؛ مثل رؤیت. با پایان فصل دوم این نوع و جلد نخست نیز پایان یافته است.
TOPICAL NAME USED AS SUBJECT
Entry Element
کلام اشعری;کلام اهل سنت;علم کلام;
Topical Subdivision
منطق;قیاس;علم اکتسابی (مقابل علم الهامی);نظر;شناخت فطری;احکام علم;علم;