عنوان

بررسی فلسفه ایده آلیسم (برکلی، باتلر) و رئالیسم در فلسفه اسلامی (علامه طباطبائی، استاد مطهری) و رابطه این دو مکتب با مسائل تربیتی

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

بررسی فلسفه ایده آلیسم (برکلی، باتلر) و رئالیسم در فلسفه اسلامی (علامه طباطبائی، استاد مطهری) و رابطه این دو مکتب با مسائل تربیتی

First Statement of Responsibility

هاشم ندایی

Place of Publication, Distribution, etc.

پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری

Text of Note

یک : ایده آلیسم 1 - نمی توان "وجود" و "ادراک " را مساوی دانست آن گونه که برکلی عقیده دارد (زیرا اشاره شد که از تحلیل این جمله مطابقت و تساوی وجود و ادراک ناشی نمی شود و مساوی دانستن آن دو خلط مقام ثبوت و اثبات است). 2 - از این نظر برکلی که وجود مساوی ادراک است به هیچ وجه انکار جوهر مادی آن گونه که برکلی می گفت نتیجه نمی شود. 3 - برکلی جهان خارج و علم به آن را بطورکلی نفی نمی کند، بلکه وی جهان (جوهر) مادی مستقل از ادراک را نفی می کند، اگرچه نظریه شناخت برکلی در نهایت به دلیل حسی مذهب بودن او به نفی جهان خارج منجر می گردد (زیرا وی می خواهد مشکل نظریه شناخت خود را با یک اعتقاد مذهبی و متافیزیکی (خدا) رفع کند با اینکه وی اصالت تجربی (حسی) است . 4 - چون برکلی به نوعی جهان خارج (طبق نظر خودش) قائل است و فقط جهان مادی خارج از ذهن و ادراک انسان را انکار می کند، لذا نمی توان او را در ردیف سوفسطاییان قرار داد. 5 - طرد و نفی ماده در نظریه برکلی مقدمه ای برای اثبات اصالت روح و خداست . 6 - اعتقاد به وجود خداوند در ایده آلیسم بویژه فلسفه برکلی نقش اساسی داردو خدا غایت آفرینش محسوب می شود (یکی از موارد هماهنگی با رئالیسم اسلامی است). 7 - ارزشهای اخلاقی کلی و مطلق و تغییرناپذیرند، چون منبع ارزشها خداوند است و دین و اخلاق نیز به هم پیوستگی کامل دارند. (مورد اشتراک با رئالیسم اسلامی) 8 - شر امری عدمی و منفی است و در جهان، خیر، اصیل است و شر امری تبعی . (نقطه اشتراک با رئالیسم اسلامی) 9 - بعد اصیل انسان بعد روحانی اوست لذا انسان شریفترین و برترین مخلوقات خداوند است و به لحاظ دارابودن دو ویژگی (خصوصیت) مهم یعنی عقل و اختیار (اراده) دارای جایگاه ویژه ای است (این مورد نیز از موارد اشتراک با رئالیسم اسلامی است). 10 - نظریه توافق (که ملاک درستی معرفت از نظر ایده آلیسم است) در زمینه معرفتهای تحلیلی و منطقی درست است اما در مورد معرفتهای ترکیبی و غیرتحلیلی کارآیی ندارد و کافی به نظر نمی رسد (این مورد از نکات مورد اختلاف با رئالیسم اسلامی است). 11 - در جریان تعلیم و تربیت آنچه از نظر ایده آلیسم مهم است ایده آل است و این ایده آل که اساس جهان را تشکیل می دهد "خدا" است و تمام فعالیتهای تربیتی باید به سوی او جهت دهی شود (این مورد نیز از موارد هماهنگی با رئالیسم اسلامی است) و چون انسان دارای ویژگی مهم عقل و اختیار است لذا تنها موجود قابل تربیت است و باید در جریان تعلیم و تربیت بر رشد عقل و اختیار وی تکیه شود. اگرچه معلم طبق نظر ایده آلیست ها نقش اصلی و اساسی را در جریان تعلیم و تربیت دارد اما باید توجه داشت که اهمیت قائل شدن به نقش معلم و جهت دادن تعلیم و تربیت به سوی ایده آل (خدا) نباید باعث تحت الشعاع قرارگرفتن سایر جنبه ها و عوامل تربیتی گردد. 12 - تکیه بر آموزشهای اخلاقی و رشد خصوصیات اخلاقی در جریان تعلیم و تربیت یکی از ویژگیهای نظام تربیتی مکتب ایده آلیسم است (رئالیسم اسلامی نیز چنین ویژگی را در تربیت قائل است). دو: رئالیسم اسلامی 1 - فلسفه رئالیسم اسلامی از مکتب ایده آلیسم، که موجودات جهان را وابسته به انسان و ادراکات او تلقی می نماید، متمایز است . 2 - اگرچه فلسفه استاد علامه طباطبایی و استاد مطهری جزو مکتب رئالیسم قرار می گیرد اما با توجه به ویژگیهایی که دارد با آن نیز تفاوت دارد، لذا آن را به عنوان رئالیسم اسلامی می توان نامید. 3 - رئالیسم اسلامی اعتقاد به وجود جهان خارج از ذهن (واقعیت قائل شدن برای موجودات خارجی) را یک اصل اساسی و فطری می داند که سرحد ایده آلیسم و رئالیسم است . 4 - جهان بینی رئالیسم اسلامی "خدا محوری" است یعنی جهان، ماهیت ازاویی و به سوی اویی دارد و غایت جهان هستی خداوند است . (نقطه اشتراک با ایده آلیسم) 5 - انسان دارای دو بعد جسمانی و روحانی است که بعد اصیل او همان بعد روحانی است (اصالت روح) که دارای ویژگیهای مهم عقل و ایمان، اختیار و فطرت است لذا مشکل ثنویت روح و بدن بخوبی حل می گردد (از طریق حرکت جوهری، الروح جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء). 6 - ارزشها و اصول اخلاقی کلی و مطلق بوده و به من ملکوتی انسان که جنبه خدایی دارد مربوط می شود; به عبارت دیگر منبع ارزشها در خدا و ریشه اخلاق در دین است . 7 - حصول علم به جهان خارج امکان دارد و ادراک یک کار ابداعی نفس و حس مقدمه آن است . (حس شرط لازم است نه شرط کافی) عقل و حس هر دو ابزار شناخت هستند و منابع شناخت نیز عبارتند از طبیعت ، عقل، قلب و دل، تاریخ و وحی که نشانگر جامعیت آن است . 8 - ملاک درستی معرفت مطابقت ذهن با امر خارجی است (نظریه مطابقت که در مقابل نظریه توافق قرار دارد). 9 - رئالیسم اسلامی فلسفه تربیتی (و نظام تربیتی) خاص دارد که با فلسفه تربیتی سایر مکاتب از جمله ایده آلیسم تفاوت دارد یعنی دارای هدف ، اصول و مبانی، روش و ... خاص است . اولا" تعلیم و تربیتی دینی و الهی است و به همین جهت هدف غایی و نهایی آن احیای فطرت انسانی یعنی قرب به خداوند و پرورش عبد صالح است . ثانیا" بر تربیت عقلانی و نقش آن در پرورش شخصیت دانش آموز تاکید دارد لذا می توان گفت تعلیم و تربیت رئالیسم اسلامی تعلیم و تربیتی معنوی و عقلانی است . 10 - تکیه بر آموزشهای اخلاقی و رشد خصوصیات اخلاقی در جریان آموزش و پرورش . 11 - علم و ایمان دو رکن اساسی برای تربیت و رشد هماهنگ انسان (انسان ایده آل) است . 12 - از ویژگیهای مهم این نظام تربیتی، جامعیت داشتن، همگانی بودن، تقدم تزکیه و تعلم و عدم محدودیت در کسب علم و دانش (از لحاظ افراد، زمان، مکان، و منبع اخذ) و ... است .

Uniform Resource Identifier

پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه;