بررسی مصادیق کنایه در سوره های«حمد، بقره و آل عمران» با رویکرد تفسیری به انضمام پژوهش پیرامون« کنایه در قرآن»
First Statement of Responsibility
زهره خسروآبادی
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Place of Publication, Distribution, etc.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه
Date of Publication, Distribution, etc.
1387
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
این پژوهش با عنوان بررسی مصادیق کنایه در سه سورة آغازین قرآن با رویکرد تفسیری به انضمام پژوهشی پیرامون«کنایه در قرآن» می باشد که از 3 فصل تشکیل شده است. مقدمه که مربوط به«کلیات» تحقیق است، در آن به موضع تحقیق، پیشینة موضوع، تعریف واژه ها و ... پرداخته شده است. در فصل اول که به عنوان مقدمه ای برای مبحث بررسی مصادیق کنایه در سوره های«حمد، بقره و آل عمران» می باشد، پس از ذکر معنای لغوی و اصطلاحی کنایه، تطور تاریخی اصطلاح کنایه«در لغت، ادبیات و تفسیر» و اسباب و اغراض کنایه در قرآن مورد مداقّّه قرار گرفته است. در این فصل سعی شده تا با ذکر آراء ائمه لغت و علمای بلاغت زبان و ادبیات عرب و مفسران متقدم و متأخر، سیر تاریخی تطور اصطلاح کنایه مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد. البته در این تاریخچه، دیدگاه های دانشمندان متقدم و معاصر ادبیات فارسی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در فصل دوم اهم اقسام کنایه(با توجه به نوع«مکنی عنه» و کثرت و قلّت وسائط و سیاق ارتباط بین«مکنی به» و «مکنی عنه») معرفی شده اند. دراین فصل برآنیم تا با ارائه مصادیقی از سوره های« حمد، بقره و آل عمران» و نیز مراجعه به احادیث و اقوال و اشعار شاعران عرب، به طور کامل و دقیق اقسام کنایه را معرفی نماییم. این فصل از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش اول اقسام کنایه به اعتبار نوع«مکنی عنه» شامل: کنایه از صفت، کنایه از موصوف و کنایه از نسبت معرفی شده اند و در بخش دوم نیز اقسام کنایه به اعتبار وسائط و سیاق، ارتباط بین«مکنی به» به«مکنی عنه» شامل: تعریض، تلویح، ایماء و رمز مورد بحث قرار گرفته است. همچنین قابل ذکر است که در قسمت«تعریض»، تاریخچة تطور اصطلاح تعریض نیز مفصلاً ارایه شده است. در فصل سوم، پس از مطالعه و استخراج مصادیق کنایه از لابه لای کتب تفاسیر قرآن کریم، فرهنگنامة کنایه در سوره های«حمد، بقره و آل عمران» با رویکرد تفسیری ارائه گردیده است. در این فصل سعی شده به منظور کاربردی کردن استفاده از این فرهنگنامه کلیه مصادیق کنایه در سوره های مورد بحث، به تفکیک نوع کنایه(در قالبی که در فصل سوم به معرفی آنها پرداختیم) ارائه گردد. در خاتمه تحقیق که جمع بندی بحث را تشکیل می دهد، دستاوردهای حاصل از این پژوهش عرضه می شود که مهمترین آنها عبارت است از: اثبات این که مفهوم اصطلاحی کنایه در قرآن کریم وسیع تر و ژرف تر از تعریف آن نزد ائمه لغت و علمای بلاغت است، زیرا ایشان به سبب مواد کارشان که اغلب قصیده و مفاهیم زمینی بود و نیز شیوه برخوردشان با کلام حتی اگر کلام خدا بود معتقد بودند در آراستن کلام به زیور مجاز و استعاره و کنایه، علاوه بر بیان معنی، قدرت تأثیر، تحریک احساسات و صفت زیبایی نیز مورد توجه قرار می گیرد. لکن در قرآن کریم استفاده از مجاز و کنایه بالاخص، از یک سو ناشی از توان متکلم و از سوی دیگر ناشی از ذات و کیفیت معنی می باشد که این امر از نظر علمای لغت بدان توجه نشده است. این مطلب به تفصیل در فصل پنجم این پژوهش آمده است.