پژوهش حاضر شامل دو بخش با این مباحث است: بخش اول، کلیات: طرح تحقیق، مقدمه، گستره ی عنوان موضوع (بیان مسئله، روش تحقیق، پیشینه ی تحقیق، قلمرو تحقیق،...)، مفهوم شناسی، واژگان مترادف عقل (لُب، قلب، حلم، حجر) ، واژگان متضاد با عقل (جهل، سفاهت)، معنای اصطلاحی عقل، عقل در روایات، عقل در نزد اهل سنت، اقسام عقل (عقل نظری و عملی، عقل معاش و عقل معاد، عقل غریزی و عقل اکتسابی)، حکمت در قرآن (تشابه معنوی عقل و حکمت، همراهی کتاب و حکمت در قرآن)، حسن و قبح عقلی در قرآن، کاربردهای حسن و قبح عقلی از دیدگاه متکلّمین (کمال و نقص، سازگاری و ناسازگاری با طبع، موافقت و مخالفت با مصلحت، ستایش و نکوهش)، ملاک های حسن و قبح عقلی، دلایل حسن و قبح عقلی، دلائل نقلی حسن و قبح عقلی، عقل فلسفی و عقل قرآنی، پیشینه ی مناظرات عقلی در اسلام، کاربرد عقل در علوم مختلف (کاربرد عقل در علوم تجربی و آزمایشگاهی، کاربرد عقل در علوم نظری، کاربرد عقل در علم فقه و حقوق، کاربرد عقل در علم عرفان)، دین و عقل، دین مطلوب، ناتوانی عقل، نارسایی علم بشر، عوامل تعارض علم و دین در غرب، عقل و دین در اسلام، تعارض بین عقل و نقل یا بین علم و دین، شناخت شناسی (تاریخچه ی شناخت، تعریف شناخت شناسی، تعریف شناخت، تفاوت علم و معرفت، اقسام شناخت های انسان، امکان شناخت از دیدگاه قرآن، اعتبار شناخت های سه گانه ی حسی، عقلی و قلبی از دیدگاه قرآن، محدودیت مراکز شناخت از دیدگاه قرآن، ارتباط عقل و حواس از دیدگاه قرآن، منابع شناخت از دیدگاه قرآن، موانع شناخت از دیدگاه قرآن)، وظایف عقل در قرآن: کارهای عقل در قرآن، آیاتی که در آنها واژه های عقل، تفکر، تدبّر، تبصّر، تذکر، تفقّه، عبرت، نظر و مشتقات آنها، و واژگان مترادف عقل به کار رفته است، براهین عقلی در قرآن (ویژگی دلایل عقلی قرآن، براهین عقلی قرآن از دیدگاه برخی از مفسّرین، صورت های استدلال در قرآن)، اصول عقاید و دلایل عقلی قرآن (دلائل عقلی قرآن بر خداشناسی، دلایل عقلی قرآن بر توحید، دلایل عقلی قرآن بر معاد)، تشبیهات و استعارات قرآنی، ارزش و فواید مثل (مثال مسایل عقلی را حسی می کند، مثال باعث بی نیازی از دلایل مختلف و طولانی می شود، مثال مسائل را همگانی می سازد، مثال درجه ی اطمینان را بالا می برد، مثال لجوجان را خاموش می کند، امثال قرآن از دیدگاه احادیث)، کنایات، تأثیر عقل ورزی در رفتار، ن