عنوان

شیخ بهائی و مهدویه

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

شیخ بهائی و مهدویه

First Statement of Responsibility

فاطمه دلف زرگان

Place of Publication, Distribution, etc.

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

Date of Publication, Distribution, etc.

1388

Text of Note

در میان آثار با ارزش در زمینه شخصیت این فقیه عارف ، کارهای بسیار به چشم می خورد اما آنچه جای خالی آن در بین این آثار کاملا مشهود است وجود مجموعه نسبتا جامعی از زندگی شیخ بهائی است مجموعه ای که بتوان دیدگاههای گوناگون را به نمایش گذاشت . البته در این نوشتار ما مدعی نیستیم که همه جوانب زندگی ایشان را دقیق مورد نقد و بررسی قرار داده ایم ؛ چرا که نه از نظر زمانی و نه از نظر دسترسی به همه منابعی که درباره شیخ است ، هیچ یک برای ما میسر نبوده و نیز ذکر تمام آن مطالب در این رساله نه ممکن بود و نه لازمم . برای دستیابی به این هدف ، این اثر درد و بحث اصلی تنظیم شده است : بحث اول نگاهی به زندگانی آثار و افکار شیخ بهائی داریم که از فصول مختلف تشکیل شده است ؛ فصل اول ؛ نسب و خانواده ، فصل دوم ؛ زندگی اجتماعی ، فصل سوم ؛ زندگی سیاسی ، فصل چهارم ؛ زندگی علمی ، فصل پنجم ؛ جایگاه فقهی ایشان ، فصل ششم ؛ شیخ بهاآالدین و علوم دیگر و هر یک از این فصول نیزبه قسمتهای جزئی تر تقسیم شده است در این بحث سعی بر آن نمودیم تصویری ارائه دهیم از حیات اجتماعی ، علمی ، فرهنگی و سیاسی بهاآالدین محمد مشهود و متخلص به شیخ بهائی فقیه عارف ، حکیم ریاضیدان ، منجم ، شاعر ادیب و مورخ محقق نیمه دوم قرن دهم و نیمه اول قرن یازدهم که دوره تاریک عصر صفویه را تا حدی تابناک نمود. ایشان در خردسالی با استعداد شگفت در بسیاری از علوم رایج زمان خویش توانست به مرحله استادی برسد و آوازه شهرت و نبوغش شاه عباس را بر آن داشت که وی را از مقربان بارگاه خویش قرار دهد و بدین صورت در سایه توجهات آن پادشاه با اطمینان توانست آثار ارزنده و نفیسی را از خود بر جای گذارد. در فقه ، آثار، اصول ، آداب صوفیه ، هندسه ، فلک ، حساب ، حکمت کلام مهارت و اطلاع رسانی وافی داشت . در فقه آنچه او نوشته تازگی دارد، در زمینه فتوی راه را برای فقهای بعدی به صورت ابتکاری بازگذاشته است ؛ حدیث شناسی را به طرز نوینی مطرح کرده ؛ در حساب و هندسه نیز نوآوری دارد و بسیاری از مسائل مفصل را حل کرده است مشهورترین اثر ایشان در فقه جامع عباسی ؛ در اصول زبده الاصول ؛ در ریاضی خلاصه الحساب و در نحو صمدیه می باشد امیتاز مولفات بهائی در اینست که عمومی است و از حشو و زواید بدور است . علاوه بر اشتغال به تعلیم و تالیف از خدمات اجتماعی و سیاسی غافل نبوده و در سیاست با تصدی سمت شیخ الاسلامی نقش مهمی در اداره امور ایفا نمود هر چند ایشان ابیات بسیاری سروده لیکن کمتر از او به عنوان یک شاعر حرفه ای یاد می شود، البته اغلب او را به عنوان یک دانشمند یا فقیه مشهور و حاذق در زمان خود می شناسند. آنچه شیخ را نسبت به دیگر شاعران همطراز خود برتر می کند، توانایی او در سرودن شعر به دو زبان فارسی و عربی است . دیوان اشعار عربی و فارسی ایشان با ۲۵۵۳ بیت در این میان جایگاه ویژه ای دارد آثار شیخ را از دو دیدگاه می توان بررسی نمود: یکی از نظر محتوای شعری که در بیان احساسات درونی از آنها استفاده می نموده است و شامل شعر دینی ؛ مدح ؛ مرثیه ؛ توصیف طبیعت ؛ غزل و دیگری از نظر عناوین آثار شعری که شامل الف ) مثنویهای بهائی ؛ مثنوی شیخ ابوالمیثم ؛ مثنوی شیر و شکر؛ مثنوی نان و پنیر؛ مثنوی نان و خرما؛ ب ) وسیله الغوز و الامان فی مدح صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) ج ) طوطی نامه ؛ د) پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش ؛ ه) المخلاه که زیباترین آثار منظوم بهائی معروف به توحید است : تاکی به تمنای وصال تو یگانه اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه خواهد به سرآید شب هجران تو یانه ای تیر غمت را دل عشاق نشانه جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه و بحث دوم که ترجمه مهدویه شیخ بهائی را در بردارد در این قسمت بطور گذرا بیان داشته ایم که دانشمندان سنی و شیعه آثار بسیاری در خصوص مهدی موعود - عجل الله تعالی فرجه الشریف - تالیف نموده اند و به ویژه شعرا که برای ابراز علاقه و دلبستگی شدید خود به ساحت مقدس ولی عصر (عج ) و نیز برای دفاع از عقاید حقه خود اشعار فراوانی را به زبان های فارسی ، عربی و... سروده که در این میان شعرائی که به زبان عربی نغمه سرایی کرده و آثار گرانبها و با ارزشی از خود به یادگار گذاشته اند کم نیستند. از آن میان می توان به مهدویه شیخ بهائی اشاره کرد. زیبائی و جذابیت این قصیده و استحکام آن از نظر ادبی و بلاغی از جایگاه ویژه ای برخودار است مخصوصا آنکه قصیده به زبان شاعری جاری شده که علاوه بر طبع شعر از توانایی علمی بالایی برخوردار است و مسائل دقیق علمی و تاریخی مستند را با الفاظی زیبا در شعر خود آورده است ، این شخصیت هرچند بیش از یک یا دو قصیده درباره حضرت ولی عصر (عج ) نسروده است ؛ ولی به قدری شاعرانه و فاضلانه می باشد که با دهها قصیده برابری می کند. شایسته است احوال و آثار این شخصیت برجسته در میان مردمان انتشار یابد تا جهانیان بدانند که او به تنهائی در کسب علوم کارامتی را انجام می داد و بزرگداشتهایی را که از او یاد شده است در اینجا بنویسیم مثنوی هفتاد من کاغذ می شود. نامش در برگ برگ فرهنگ اصیل تشیع جاودانه باد اما ماخذی که در این کار از آنها مدد جستم به چند بخش تقسیم می شوند: بخش اول منابعی که بصورت مقاله های متوالی در روزنامه ها، مجلات و ماهنامه ها بود؛ بخش دوم منابع به طریق شفاهی و صحبت با صاحبنظران و اساتیدی که در این زمینه و یا در بخشی از آن اطلاعاتی را به اینجانب عرضه داشتند؛ و بخش سوم کار، تجلیل و دیدگاه شخص اینجانب در اطراف این موضوع که آنرا در جای بحث بکار برده ام مهمترین نویسندگانی که از آثارشان بهره برده ام محمدعلی مدرس در اثر گرانبهایش ؛ ریحانه الادب که در تدوین بخش اصل موضوع یعنی شخصیت شیخ بهائی از آن استفاده نمودم و نیز عباس قمی و محمدباقر موسوی خوانساری در آثار پربهای ایشان فوایدالرضویه و روضات الجنات و نیز مصطفی صدری در کتابش رجال و مشاهیر نامی ایران اطلاعات نسبتا کاملی درباره آثار و زندگی بهاآ الدین محمد به من ارائه دادند، در زمینه تدوین بخش حیات علمی آن جناب یعنی شاگردان و استادان وی از کتاب الغدیر علامه

Uniform Resource Identifier

پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه;