نقش فطرت در اثبات مبدا در منظومه معرفتی حکیم شاه آبادی
First Statement of Responsibility
غفوری نژاد محمد
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
آیت اله میرزامحمدعلی شاه آبادی، از بنیان گذاران نظریه فطرت در قرن اخیر به شمار می رود. رهیافت شاه آبادی به نظریه فطرت، درون دینی و احیانا آمیخته با رویکرد ذوقی و عرفانی است. در عین حال، برخی از نظریه پردازی های وی از پشتوانه فلسفی و عقلانی برخوردار است. شاه آبادی، با تمسک به مقتضیات فطرت انسانی، از طرق متعددی به اثبات خداوند و صفات کمالی او پرداخته است. تمسک به فطرت عشق به کمال مطلق، فطرت افتقار، فطرت امکان، فطرت انقیاد، فطرت خوفیه، فطرت امید، فطرت حب اصل و بغض نقص، از جمله طرقی است که شاه آبادی بدین منظور پیموده است. اساس دو برهان فطرت افتقار و فطرت امکان، به ترتیب، میراثی صدرایی و سینوی است که شاه آبادی با بیانی جدید، آن را ارائه کرده اما دیگر موارد، از نوآوری های حکیم شاه آبادی محسوب می شود. به نظر می رسد که بعضی از براهین شاه آبادی، همچون برهان فطرت انقیاد، فطرت خوف و فطرت حب اصل و بغض نقص، از حیث صغروی، در گفتمان عقلانی و فلسفی قابل دفاع نیست؛ اما بعضی، همچون برهان فطرت عشق و فطرت امید، قابل اتکا بوده و مورد تمسک برخی حکمای متاخر قرار گرفته است.