محی الدين بن عربی به عنوان بزرگترين نظريه پرداز و بنيانگذار مكتب وحـدت وجـود درعرفان اسلامی بحث تقريباً مفصلی را در جزء بيست و سوم باب چهل چهارم فتوحـات مكيـهتحت عنوان «فی البهاليل و ائمتهم فی البهلله» پيرامون بهاليل يا ديوانگان الهـی و بيـان اطـوار وظرائف احوال اين طايفه آورده است. ابن عربی در فتوحات اين طايفـه را «بهاليـل» خوانـده وجنون آنها را ناشی ازفُجات يا تجلّی ناگهانی واردی غيبی بر آنان می دانـد؛ از نظـر وی سـلطهعظيم اين تجلّی آنان را چنان مدهوش می سازد كه باعث عروج ابدی عقل آنها به عالم لاهوتمی شود، اما با اين حال خداوند بدون تدبير و آگاهی آنان، سخنانی حكيمانه بر زبان آنها جاریمی كند. اندكاك جبل قلب اين طايفه از تجلّی آن وارد الهی، شبيه صعق موسی(ع) از تجلّی خدابر طور و مانند دهـشت پيـامبر اسـلام از عظمـت وحـی الهـی در لحظـات آغـازين نـزول آناست.تفاوت بين جنون آنها و حال پيامبران در آن است كه خدا به خاطر رسـالت انبيـاء، عقـلآنها را محفوظ می دارد، اما عقل بهاليل را نزد خود محبوس می كند. ابـن عربـی بـا گروهـی ازديوانگان الهی يا به تعبيـر خـود «عقـلاء المجـانين» ملاقـات و معاشـرت داشـته و از سـخنانحكمت آميز و رفتارهای پرمعنای آنان اقتباس و استفاده كرده است. وی در قـسمتی از سـخنانخود در گزارشی مختصر، حالات و سخنان يكی از بزرگترين ديوانگان الهی را بدون ذكـر نـامبيان كرده و از همدلی و همراهی خود با وی سخن گفته و جزئياتی از گفتگوی خود بـا وی را بيان كرده است. وی در بيان انواع مجانين الحق از اشخاصی چون بهلول و سعدون و ابو وهـبفاضل و ... نام برده و برخی از آنها را در حال بسط و برخی را در حال قبض و برخی ديگر رادر حال بهت مشاهده كرده است.بنا به تصريح خود ابن عربی، وی مقام جنون الهی ـ يا به تعبيرخود مقام بهلله ـ را چشيده و وضع خود را با وضع شبلی در حال جنون و بيخبـری مقايـسهكرده و از نمازگزاردن خود در حال غيبت از خويش و پيرامون خود توصيف كوتـاهی نمـوده،همچنين از مشاهده ذات خود در حال نماز در نور گستردهای كه در عرش عظيم واقع گرديـدهو حالات شگفت انگيز در اوقات غيبت از خويشتن خبر داده است.
TOPICAL NAME USED AS SUBJECT
Entry Element
ابن عربی;تجلی رب;جنون الهی;بهالیل;عقلای مجانین;
Topical Subdivision
تصوف اسلامی;انبیا;عالم ناسوت;عالَم لاهوت(قسیم عالَم جبروت و ملک و ملکوت);مقام سکر;عرفان اسلامی;جلال خداوند;عروج عقل;رابطه نبوت و جنون;تجربه وحی;