عنوان

چیستى علیت تحلیلى طرحى نو از انقسام علیت در فلسفه اسلامى

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

چیستى علیت تحلیلى طرحى نو از انقسام علیت در فلسفه اسلامى

First Statement of Responsibility

غلامرضا فیاضى ، مصطفى موسوى اعظم

Place of Publication, Distribution, etc.

قم

Date of Publication, Distribution, etc.

پاييز / 1393

Name of Publisher, Distributor, etc.

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

Text of Note

این نوشتار سعى بر تبیین چیستى علّیت تحلیلى، قسمى مغفول از علّیت، دارد. روشن سازى معناى علّیت، نخستین گام است و بدین منظور دو مقدمه بیان مى شود. نخست مقام «مفهوم»، «معنا»، «مصداق» و «واقع» طرح، و سپس بیان مى شود که ساحتى که فیلسوف در آن سیر مى کند، معناست. دوم آنکه امر واحد مى تواند مصداق معانى کثیر قرار گیرد. بنا بر این دو مقدمه، طرح علّیت تحلیلى نه تنها معقول، بلکه ضرورى مى نماید. فلاسفه اسلامى هرچند بر وجود علّیت تحلیلى به منزله قِسمى از علّیت تصریح نداشته اند، بارها لفظ علّیت را در مواضعى به کار برده اند که میان علت و معلول تغایر وجودى برقرار نیست. بر اساس قاعده «لاتلازم من دون علیه»، که همه فلاسفه اسلامى آن را قبول دارند، مى توان تلازمات میان اعتباریات نفس الامرى، وجود و ماهیت، واجبین بالذات (اسماء و صفات الهى با ذات الهى) و ممتنعین بالذات (دور و تقدم شى ء بر نفس) را به علّیت تحلیلى بازگرداند. به رغم اشتراک معنایى، علّیت خارجى و تحلیلى در معقول اولى یا ثانى بودن، مصداق متقابلین واقع شدن، و گستره از یکدیگر متمایزند. طرح علّیت تحلیلى، تبیین دیگرى از انقسام علّیت را مى طلبد که در پایان به آن اشاره مى شود.

Entry Element

معناشناسی;علیت تحلیلی;علیت خارجی;توقف;مفهوم;فلسفه (عام);اصل علیت;تحلیل;

Topical Subdivision

عین;معقول ثانی;معنای نفس الامر;برهان لمی;تمایز مفهوم و مصداق;هستی شناسی علیت;خارجیت بالذات;خارجیت بالتبع;اهمیت معنا در فلسفه;مغایرت وجودی علت و معلول;طریقیت مفهوم در فلسفه ;علیت در معدومات;علیت اثباتی;قاعده لا تلازم;خارجیت;اصل هوهویت;

Uniform Resource Identifier

مقاله;