نقش و جایگاه عقل در تفسیر الجامع لأحکام القرآن قرطبی
First Statement of Responsibility
مجید خزاعی، محمدرضا ستودهنیا و مهدی لطفی
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Place of Publication, Distribution, etc.
تهران
Date of Publication, Distribution, etc.
زمستان /1394
Name of Publisher, Distributor, etc.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
تفسیر قرطبی، در دستهبندی تفاسیر، در گروه تفاسیر فقهی جای میگیرد و افزون بر مباحث فقهی مباحث گوناگون دیگری را نیز در خود جای داده است. یکی از موضوعات جالب توجه این تفسیر عقل است و جایگاه آن در سه حوزۀ فقهی، کلامی، و تفسیری قابل بررسی است. قرطبی در مقام نظر مجالی برای ورود عقل در حوزههای فقهی و کلامی نمیبیند، اما در عمل در مواردی به دلیل عقلی استناد کرده است. وی در حوزۀ قرآنی نقش پررنگی برای عقل در تفسیر قرآن قائل است. قرطبی در حوزۀ تفسیر با گشادهدستی نقش عقل در تفسیر را تبیین میکند و، با قبول تفسیر به رأی، عقل را منبعی مهم در تفسیر قرآن میداند و موافقان صرف تفسیر اثری را نقد و آنها را تخطئه میکند. قرطبی روایات تفسیر به رأی را ناظر به دو دسته از مفسران میداند و، با قبول نقش عقل در تفسیر، در ذیل آیات به تعریف خود از عقل پرداخته است و بر اهمیت آن در تفسیر قرآن و ناکافی بودن اکتفای بر نقل تأکید دارد. مراد قرطبی از عقل طاعت الهی است و بر این اساس کسانی مانند کافران، که به طاعت الهی نمیپردازند، فاقد عقلاند. در این نوشتار درصدد بررسی تعریف عقل از دیدگاه قرطبی و نیز تبیین جایگاه آن در حوزۀ تفسیری هستیم.
TOPICAL NAME USED AS SUBJECT
Entry Element
حکم شرعی;تفاسیر فقهی;عقل ;تفسیر به رأی;تفسیر قرطبی;الجامع لأحکام القرآن;عقل و دین;
Topical Subdivision
طاعت و معصیت;معتزله;قلب;بهشت;حدود عقل;تفسیر قرآن;صفات خدا;حذف و اضمار;ضرورت امامت;عقل ;نقش عقل در استنباط احکام;مذهب مالکی;داستان آدم و حوا;فقه شیعه;فقه اهل سنت;شبهه در امامت;تعامل عقل و وحی;حسن و قبح عقلی;تفسیر به رأی;اشاعره;ادله شرعی;تدبر در قرآن;