NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
چاپی
INTERNAL BIBLIOGRAPHIES/INDEXES NOTE
Text of Note
کتابنامه: ص.۱۵۷ - ۱۵۱ ؛ همچنین به صورت زیرنویس
DISSERTATION (THESIS) NOTE
Dissertation or thesis details and type of degree
کارشناسی ارشد
Discipline of degree
، تفسیر اثری
Date of degree
1388/11/19
Body granting the degree
، دانشکده علوم حدیث(قم)
Text preceding or following the note
عالی
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
یکی از ابزارهای عقلایی و اسلوبهای بیانی برای تفهیم و مفاهمه، کنایه است و در میان گونههای کنایه نیز شیوه کنایه تعریضی مبتنی بر ضرب المثل "ایاک اعنی و اسمعی یا جاره" از روشهای متداول در محاورات عرفی است. خاستگاه ضربالمثل و نحوه دلالت، نوع کنایه به کار رفته در آن را در فصل اول آوردهایم. برای اثبات حجیت این قاعده میتوان دلایل و مستندات متعددی را ارائه نمود. آیات مختلفی وجود دارد که خطاب آن به پیغمبر اسلام(ص) است، اما حکم آیه اختصاص به ایشان نداشته، سایر مسلمانان را هم شامل میشود. در آیاتی دیگر هرچند خطاب به پیامبر است، اما حکم آیه به امت او اختصاص دارد و چنین حکمی در مورد آن حضرت از قبیل سالبه به انتقاء موضوع است. احادیث متعددی نیز از طرق مختلف نقل شده است که بعضی از آنها به صورت کلی و اجمالی بر این قاعده دلالت میکند و بعضی دیگر به این قاعده تصریح نموده، آیاتی از قرآن را بر آن تطبیق میکند. به جزء قرآن و سنت، سیره عقلایی نیز از مستندات این قاعده به حساب می آید. چرا که این قاعده یکی از شیوههای ساری و جاری در عرف اهل محاوره بوده، در بین همه گروهها و طبقات عقلا جریان دارد و سیره اهل شرع نیز بر همین قاعده جاری است. این سیره متصل به زمان معصوم(ع) بوده، نه تنها شارع مقدس آن را منع نکرده بلکه خود شارع نیز در کلماتش آن را به کار برده است. این قاعده اختصاص به تفسیر ندارد بلکه مانند قواعد عقلائی دیگر، در علوم مختلف عقلی و نقلی از جمله عرفان، تاریخ، فقه، اصول، حدیث و کلام کاربرد دارد که در فصل سوم این تحقیق، از هرکدام نمونههایی ذکر میشود. اصل بر این است که ظاهر کلام گوینده با اراده او مطابقت داشته باشد و کسی که مورد خطاب واقع میشود مراد اصلی و واقعی او باشد. به عبارت دیگر اصل بر عدم استفاده از این قاعده است و حمل کلام الهی بر این قاعده نیازمند دلیل است مثل اینکه اخذ به ظاهر آیه مخالف دلیل قطعی و یا مخالف آیات و روایات دیگر باشد که در این تحقیق از آن به عنوان شروط جریان قاعده نام بردهایم. به یقین میتوان گفت که قاعده"ایاک اعنی و اسمعی یا جاره" به صورت ارتکازی در تفسیر رعایت شده است و بسیاری از مفسران شیعه و سنی از آن استفاده کردهاند. عده قابل توجهی نیز به نام این قاعده تصریح کردهاند که در فصل چهارم به برخی از آنها اشاره شده است.