عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
NATIONAL BIBLIOGRAPHY NUMBER
Number
۱۰-۲۸۰۲۱
LANGUAGE OF THE ITEM
.Language of Text, Soundtrack etc
عربی
TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Title Proper
<العلم = علم> الالهی (رساله فی...) رساله العلم زنون = شرح رساله فی العلم الاعلی
General Material Designation
[نسخه خطی]
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Place of Publication, Distribution, etc.
مدرسه محمدیه طهران
Name of Publisher, Distributor, etc.
: مهدی بن معصوم بن جعفر حسینی اشکوری کیارمشی
Date of Publication, Distribution, etc.
، پنجشنبه ۱۶ جمادی الاولی ۱۲۹۶ق و دوشنبه دوازدهم ذیقعده ۱۲۹۷ق.
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
ص ۱۵۹- ۱۶۱.
Dimensions
؛ ۱۸*۲۲ سم. ۷۹۸ ص. ۱۵ و ۲۱ س.
GENERAL NOTES
Text of Note
رساله فی الملا الاعلی یا رساله فی العلم الاعلی تحریر و شرح رساله زنون (zenon) بزرگ (زیتون کبیر).
Text of Note
نویسنده این تحریر ابونصر محمد بن طرخان فارابی و دیباچه کتاب انشاء او است.
GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
2
Text of Note
رب اعن فی جمیع الاحوال و الاقوال...قال الحکیم ابونصر الفارابی لرایت لزیتون الکبیر... .
Text of Note
...فمن فعل ذلک فهو حکیم شرح مثله کنحاس مطلی بذهب (در نسخه: «مذهب» ) فاذا فارقته نفسه هو فی حسره و بلاء نعوذ بالله من عذاب الآخره تمت الکتاب.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
Text of Note
نسخ.
Text of Note
فرنگی.
Text of Note
تیماجی عنابی رنگ.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
این نسخه متن و حاشیه این سه صفحه را فراگرفته.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه ۳۰۱۵- ۳۰۱۷.
Name of source
نک: تاریخ فلاسفه، حنا اسعد فهمی چ مصر؛ بدایه القدماء، رفاعه بدوی چ مصر، ص ۶۷ (در مراجع مذکور پایان زندگی زنون رواقی به اختلاف نقل شده، برخی نوشته‌اند انتحار کرد برخی دیگر (مانند شهرزوری) عین ماجرای به قتل رسیدن زنون الئاتی را نقل کرده‌اند و به نظر می‌رسد که خلط و اشتباهی رخ داده باشد)؛ تاریخ الحکماء شهرزوری.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
این رساله از چند ناحیه باید مورد بحث و دقت قرار گیرد: 1. در نسخ خطی این رساله که تاکنون به نظر رسیده، دیباچه و آغاز کتاب از زبان فارابی نقل گردیده و در ضمن یک مجموعه شامل چند رساله از تالیفات فارابی نیز این رساله به عنوان یکی از تالیفات وی و بسیار مغلوط به سال 1349 در دکن به چاپ رسیده است. قطب‌الدین لاهیجی (محمد بن شیخ علی) در کتاب محبوب القلوب (چ ایران 1317، ص 134) در ضمن ترجمه حال زنون (زیتون) اکبر به شرح فارابی بر رساله‌ای که زنون درباره «امور الهی» و به لغت آفریقایی نوشته اشارت و قسمتی از آخر آن را (که منطبق بر رساله مورد معرفی است) نقل کرده است (ترجمه محبوب القلوب نسخه خطی کتابخانه مجلس). در تاریخ الحکمای قفطی، طبقات الاطباء ابن ابی اصیبعه، طبقات الامم قاضی صاعد و همچنین بیشتر مراجع سیرت و تاریخ، تالیفی از فارابی به عنوان شرح بر رساله زنون یاد نشده است. در فهرست کتابخانه برلین (آلوارت، ص 123)، یک نسخه از این کتاب به عنوان رساله فی العلم الاعلی معرفی و قسمتی از دیباچه آن که آغاز آن «قال المعلم الثانی ابونصر الفارابی» است نقل گردیده است. در پایان نسخه‌ای که اینک در دست معرفی است و نیز نسخه معرفی شده با شماره 1405، و همچنین نسخه چاپی آن این عبارت دیده می‌شود: «تمت الرساله و هی الرساله فی العلم الاعلی لزیتون الکبیر تلمیذ ارسطاطالیس». اگر در فهرست برلین نیز «فی العلم الهی بفتح عین و لام» ضبط نشده بود خواننده آن را «فی العلم الالهی» می‌خواند و این نام با مباحث رساله تناسب کامل دارد.
Text of Note
2. فهرست مطالب رساله که در دیباچه از زبان زنون نقل شده بدین‌گونه است: 1. فی الدلاله علی وجود المبدء الاول.
Text of Note
2. الکلام فی صفاته.
Text of Note
3. الکلام فی نسبه الاشیاء الیه.
Text of Note
4. الکلام فی النبوه.
Text of Note
5. فی الشرع.
Text of Note
6. فی المعاد.
Text of Note
چون قسمت‌های رساله در این نسخه از یکدیگر مجزی نشده و در نسخه چاپی، (در مورد قسمت اخیر آن) غلطی فاحش و در تقسیم بندی آن رخ داده است، نگارنده در اینجا آغاز و پایان هر یک از فصل‌ها را مشخص می‌سازد: پایان قسمت 1 (استدلال بر وجود مبدء اول): فیکون استناد الممکنات الی وجود واجب الوجود برئتا (در نسخه چاپی و در نسخه خطی «بریه» است) من العلل المادیه و الصوریه و الغائیه و الفاعلیه.
Text of Note
آغاز قسمت 2 (صفات مبدء اول): و یجب ان یکون واحدا... .
Text of Note
پایان این قسمت: و هو مرید (در نسخه چاپی و در نسخه خطی «مزید» ) لانه لیس فیه ضدیه للاشیاء.
Text of Note
آغاز قسمت 3 (نسبت اشیاء به خدا = صدور موجودات از مبدء اول) : و لم یصدر منه ما لا یلائمه و لولاه لما بقی شیء.
Text of Note
این قسمت مفصل‌ترین و جالب‌ترین قسمت‌های کتاب است و پایان آن چنین است: کما ان الطبیب لا یعطی الصحه بل یهییء لقبول (در نسخه خطی: «لعقول» ) الصحه اسبابا.
Text of Note
آغاز قسمت 4 (نبوت): و النفس القدسیه النبویه یکون فی الابتداء... .
Text of Note
پایان: قال معلمی (در نسخه خطی: «قال معلم») ارسطاطالیس، ان شامخ المعرفه (در نسخه خطی: «العرفه») اشمخ من ان یطیر الیه کل طائر و ان یحوم حوله کل سائر (این قسمت فقط چند سطر است).
Text of Note
آغاز قسمت 5 (شرع، راز تنظیم شرایع و قوانین عبادی و اجتماعی): و یوجب النبی علیهم منبهات الافعال («تنبیهات و افعالا» (نسخه خطی) ).
Text of Note
پایان این قسمت: و نحن نبینه علی وفق ما امر به الشرع و النبی و هو منقسم الی لذات عقلیه و لذات حسیه کما قال افلاطون: لکل امریء کما (ظاهرا «لکل امری فی غده» بوده است) فی غده ما یرجوه فی یومه.
Text of Note
از فصل 6 که بر طبق فهرست موجود در آغاز آن در باب معاد است در این نسخ اثری نیست. تنها آخرین سطر فصل 5 متضمن اشاراتی است به معاد: «لکل امریء فی غده ما یرجوه فی یومه». و پس از این قسمت سخن زنون است در باب آداب و وظائف طالب علم حکمت به نقل از معلم خویش ارسطو از افلاطون و سقراط. در نسخه چاپی اشتباهی عجیب روی داده و یک قسمت از اوائل «نصایح سقراط» متمم قسمت 5 (فی الشرع) قرار داده شده و بقیه نصائح وی زیر عنوان «باب فی المعاد» نوشته شده است.
Text of Note
این قسمت (سخنان سقراط) در محبوب القلوب عینا به عنوان «سخنان حکیمانه زنون» نقل گردیده است.
Text of Note
3. فارابی در آغاز دیباچه این رساله گوید: از زیتون بزرگ شاگرد ارسطو و شیخ یونانی تالیفاتی دیدم که به دست نصرانیان شرح شده بود ولی چون در این شروح اخلال و اضافاتی وجود داشت من بر آن شدم که خود شرحی شایسته بر آن رساله‌ها نویسم و اینک به شرح نخستین آنها که تالیف زیتون بزرگ یونانی است آغاز می‌کنم.
Text of Note
از این گفتار که اگر از فارابی باشد سندی معتمد شمرده می‌شود، به دست می‌آید که: الف. زنون (مولف این رساله) همان زنون سیسیوم (Zenon de Citium)، سر سلسله فلاسفه رواقی است که در واخر قرن 4ق در شهر سیسیوم (قبرس) متولد گردید و با اپیکور همزمان و از ارسطو متاخر بوده و فلسفه رواقی را تاسیس کرده است. زیرا دو تن دیگر از دانشمندان قبل از میلاد که زنون نام داشته‌اند یکی زنون الئایی (ت: میان 490- 415ق) از سران حکمای الئات (Eleates) است که شاگرد برمانیدس و استاد سقراط بوده است.
Text of Note
نک: فجر الفلاسفه قبل الاسلام؛ سیر حکمت در اروپا؛ لاروس کبیر.
Text of Note
وی پس از برمانیدس نخستین پیرو طریقه حکمت تعقلی (Rationalisme) است در مقابل فلسفه مبنی براساس تجزیه و مشاهده (Empirisne) و استدلال وی برای انکار حرکت به «اخلیس» و «سنگ پشت» معروف و در کتب تاریخ فلسفه مضبوط است.
Text of Note
دیگر زنون صیدوای است که در ح 100ق می‌زیسته و پیشوای مذهب اپیکوری بوده است و پیداست که عصر هیچ‌یک از این دو فیلسوف با شاگردیشان نزد ارسطو، سازگار نیست و تنها زنون قبرسی است که زمان ارسطو را درک کرده و سخن فارابی درباره او صادق است و می‌توان وی را مولف این رساله دانست و هیچ دلیلی بر رد آن نداریم جز آنکه: 1. در هیچ یک از منابع به شاگردی زنون قبرسی نزد ارسطو اشارتی نشده است.
Text of Note
2. در هیچ یک از ماخذی که به نظر رسید ذکری از این رساله نشده است جز در محبوب القلوب. و بستانی گوید: از نگارش‌های وی جز برخی مباحث درباره (زندگی با طبیعت)، وظایف انسان، طبیعت بشر و شهوات وی و مانند آن چیزی در دست نیست.
Text of Note
نک: دائره المعارف بستانی، زنون.
Text of Note
با توجه به گفته فارابی که : «این رساله به دست عیسویان شرح شده بود» مشکل بتوان آن را رساله‌ای غیر معروف و گمنام محسوب داشت.
Text of Note
3. مسائل طرح شده در کتاب، رنگ مسائل کلامی و تعبیرات متداول در کتب الهی اسلامی دارد.
BOUND WITH
Title
اثولوجیا = تئولوژی
Author
/ منسوب به ارسطو
Bibliographic Record Identifier
۱۰۴۳۴۹۲
OTHER VARIANT TITLES
Variant Title
شرح رساله فی العلم الاعلی
OTHER CLASS NUMBERS
Class number
خ
۴
/
۵
ORIGINATING SOURCE
Country
ایران
Agency
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
Date of Transaction
20121115
MF
87856
a
Y
