عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
NATIONAL BIBLIOGRAPHY NUMBER
Number
۱۰-۲۴۱۹۱
LANGUAGE OF THE ITEM
.Language of Text, Soundtrack etc
عربی
TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Title Proper
شرح حدیث الفرجه
General Material Designation
[نسخه خطی]
First Statement of Responsibility
/ از: خلیل بن محمد زمان قزوینی
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Name of Publisher, Distributor, etc.
: خلیل قزوینی ابن محمد زمان
Date of Publication, Distribution, etc.
، ۱۱۴۷ یا ۱۱۳۶ و ۱۱۳۷ق.
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
ص ۱۱۳-۱۵۶.
Dimensions
؛ رقعی. ۱۱*۱۷ سم. ۱۶س. ۱۸۳ص.
GENERAL NOTES
Text of Note
کاتب نسخه مردی اهل دانش بوده و چند رساله از رساله‌های موجود در دفتر تالیف او است.
GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
1
2
Text of Note
آغاز رساله (در نسخه کامل): بسمله الله احمد علی ما فرج فی حل حدیث الفرجه بعد ما مضی علی عدم انحلاله قرب الف سنین و علی نبیه و اوصیائه ... اصلی علی ما لقنونی لتوحیدالله حل حلاله حججا لا ینطرق الیه شبهه رئیس الشیاطین فالمنصف البصیر الناظر فیما قیل فی حل هذا الحدیث الشریف و ما اقول خبیر بانیما ادعبت خلافا ... فروی شیخنا الجلیل ... عن هشام بن الحکم فی حدیث الزندیق انهما اثنان راجع الی المبداء القدیم الذی لا مبدا له ... .
Text of Note
آغاز نسخه ما: عن هشام بن الحکم فی حدیث الزندیق الذی اتا ابا عبدالله علیه السلام و کان من قول ابی عبدالله ... اقول الضمیر فی قوله انهما اثنان راجع الی المبدء القدیم الذی لا مبداء له ... .
Text of Note
... و الدهر اسم لقوه تصرمها و مضیها الی العدم هذا آخر اردنا ایراده فی شرح هذا الحدیث الشریف ... تمت سنه ۱۱۳۷.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
تزئینات جلد:
Text of Note
شکسته نستعلیق زیبا.
Text of Note
چرم قهوه‌ای بدون مقوا.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
1
1
1
2
1
Text of Note
کاتب فهرست رساله‌های موجود در دفتر را بر پشت نخستین برگ نوشته و در زیر چند رساله که تالیف خود او است نوشته: «لکاتبه خلیل القزوینی » و یکی از دارندگان و مطالعه کنندگان نسخه، این خلیل قزوینی را همان ملا خلیل غازی قزوینی شارح کافی پنداشته و در چند جای صفحه مذکور نوشته که نویسنده و مولف این رساله ملا خلیل غازی شارح کافی است در صورتی که غازی شارح کافی در ۱۰۸۹ ق. در گذشته و این دفتر بین سال‌های ۱۱۳۶- ۱۱۴۷ق تحریر شده.اما آنچه مسلم است سه رساله از پنج رساله این دفتر به خط مولف است.
Text of Note
بر پشت نخستین برگ، نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است از مرحوم تنکابنی و نیز از (خلیل ولد عبدالرزاق) یکی از مالکان نسخه. و این دو بیت نیز دیده می‌شود: تو بعلم ازل مرا دیدی/ دیدی آنگه بعیب بخریدی/ تو بعلم...../ رد مکن آنچه را پسندیدی.
Text of Note
نسخه حاضر فاقد خطبه است و لی نسخه‌ای دیگر از این شرح که جزء مجموعه ۱۸۶۶ این کتابخانه است و در همین فهرست معرفی خواهد شد کامل و دارای خطبه و دیباچه و همان است که در کتابخانه صاحب ذریعه موجود است و صدر آن در ذریعه نقل شده.
Text of Note
قزوینی در دیباچه این شرح از دیگر شروح این حدیث یاد کند و گوید: « حل شبهه زندیق و فهم حقیقت پاسخ امام (ع) را ائمه (ع) به من تلقین کرده‌اند و ناظر بصیری که شروح معروف وم تداول این حدیث را دیده و نگفتم و دعوی خلاف نکردم خدا را شکر که پس از هزار سال عقده این حدیث ناگشوده نماند و من طریق حل آن را دیافتم و برای توحید براهینی بمن الهامو تلقین شد که شبهه رئیس شیاطین را در آنها راهی نیست». این شرح را مولف در سال ۱۱۳۷ق. ساخته و حاشیه‌هایی نیز خود با نشان «منه» بر کنار آن نوشته است.
Text of Note
یک حاشیه بزرگ نیز که سراسر کنارهای صفحه اول نسخه را فراگرفته با نشان «منه ایده الله» دیده می‌شود و به خطی دیگر است. این شرح بر قسمتی است از حدیث مناظره مزبور که درباره توحید باری بحث شده و کلینی آن را جدا از دیگر فقرات حدیث آورده و شارح هربار قطعه‌ای بزرگ یا کوچک از حدیث را آورده و شرح کرده است.
Text of Note
قاضی سعید قمی در شرح بر توحید و مجلسی در بحار و فیض کاشانی در وافی نیز این حدیث را شرح کرده‌اند و درباره دلیلی که در آن بر توحید اقامه شده و تطبیق آن با ادله متداوله سخن گفته‌اند.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلدسوم، صفحه ۲۵۴۹- ۲۵۵۰.
Name of source
نک: ذریعه ۱۳/ ۲۰۴ - ۱۰۵، ۶/ ۲۴۸؛ وافی ۱؛ بحار۱.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
شرح مناظره منقول از هشام بن الحکم با زندیق است که مولف آن را به نام «شرح حدیث الفرجه» آورده است. مولف رساله علم اولی و شاگرد سید ابراهیم قزوینی بر مناظره امام صادق (ع) با زندیق در باب توحید که حدیث الفرجه نام یافته و وجه این تسمیه آن است که در این حدیث از زبان امام صادق (ع) این جمله نقل شده : «فلو کانا اثنین فلابد من فرجه بینهما حتی یکونا اثنین فصارت الفرجه ثالثا بینها قدیما معهما». راوی این مناظره هشام بن حکم است و کلینی در اوائل کتاب التوحید اصول کافیآن را به تفاریق آورده . صدوق نیز در کتاب توحید آن را نقل کرده است. در ذریعه دو شرح بر این حدیث یادشده یکی به نام حثیث الفلجه فی شرح حدیث الفرجه از بهاءالدین محمد بن محمدباقر سبزواری حسینی مولود در ۱۰۸۰ق. که شرحی است مبسوط و به نوشته علامه سید شهاب الدین مرعشی حاوی سه هزار بیت است. دیگر همین شرح است که صاحب ذریعه مولف آن را نشناخته و نوشته‌اند نسخه آن که در ۱۳۰۰ق. از نسخه ای مورخ ۱۱۹۷ق. رونویس شده در کتابخانه شخصی ایشان موجود است.
BOUND WITH
Title
شرح رساله العلم
Author
/ خواجه نصیرالدین طوسی
Bibliographic Record Identifier
1039173
OTHER CLASS NUMBERS
Class number
۱۸۶۲
/
۴
ORIGINATING SOURCE
Country
ایران
Agency
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
Date of Transaction
20121104
MF
87856
a
Y
