عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
NATIONAL BIBLIOGRAPHY NUMBER
Country Code
IR
Number
۱۰-۱۹۶۱۸
LANGUAGE OF THE ITEM
.Language of Text, Soundtrack etc
فارسی
TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Title Proper
کلیات وحید قزوینی
General Material Designation
[نسخه خطی]
First Statement of Responsibility
/ از: محمدطاهر قزوینی متخلص به وحید.
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Date of Publication, Distribution, etc.
۱۰۸۱ق.
PHYSICAL DESCRIPTION
Dimensions
رحلی بزرگ. ۲۳*۳۶سم. ۳۴۲گ. ۵۸بیت.
NOTES PERTAINING TO TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Text of Note
مولف منشی و وقایع نگار شاه عباس ثانی صفوی (۱۰۵۲-۱۰۷۷ق.) می‌باشد.
Text of Note
ادوارد برون وفات وحید را در حدود سال ۱۱۲۰ق. نوشته و در تذکره نصرآبادی به معرفی وی، چنان‌که شایسته شاعر و وزیری می‌باشد و پیداست که زنده بوده، پرداخته شده، در پایان نسخه چاپی نصرآبادی بدون مقدمه و ارتباط با مطالب پیشین نوشته شده در سنه ۱۱۱۲ق. فوت شد. تصور می‌کنم که مالک آن روزی نسخه‌ای که نسخه چاپی از روی آن چاپ شده این تاریخ را ضبط کرده نه اینکه از نصرآبادی باشد و این تاریخ از آنکه برون نقل کرده درست‌تر به نظر می‌آید و آقای سهیلی خوانساری در مقدمه ذیل عالم آرا شرح حال مختصری از وحید نوشته‌اند و در آنجا وفات وی در ۱۱۱۰ق. ثبت گردیده و از خود دیوان بطلان قول تذکره خوشگو را که وحید در ۱۰۸۲ق. وفات یافته توان اثبات نمود و نیازمند برهان دیگر نیست.
Text of Note
نگارنده تصور می‌کنم که این نسخه را برای خود شاعر، میرزا رضی بن شفیعای خراسانی که بنابر ضبط معاصر وی در تذکره نصرآبادی (ص ۸۰) جوان قابل فاضلی بوده و به نگارش مجلدی از دفاتر خاصه اشتغال داشته نوشته و مراد وی از نگارش آن جمله اشاره به نام خویش است.
Text of Note
از قرائن پیداست که بسیاری از صفحات آخر نسخه و ابیاتی که در حاشیه صفحات نوشته شده و به خط نویسنده پیشین نیست اثر دست خود وحید می‌باشد و حک و اصلاح و تغییر ابیات و مصرع‌ها و کلمات، شاهد این ادعاست و در این بخش چندین ماده تاریخ است که پس از ۱۰۸۱ق. انشا شده و در ص ۲۰۶ ماده تاریخی که سال ۱۰۹۳ق. را می‌رساند موجود، بنابراین مسلما تا این سال وحید بر این دیوان و کلیات می‌افزود و شاید آثار دیگر پس از تاریخ هم در آن باشد.
NOTES PERTAINING TO PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC.
Text of Note
بنابر تصریح در ص ۱۳۳ و ۱۵۶. نویسنده از خود نام نبرده ولی در پایان چندین مثنوی و پس از تاریخ نگارش جمله «رب اجعلنی رضیا» نگاشته شده.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
Text of Note
نستعلیق.
Text of Note
برگ‌های نسخه از اول تا ص ۲۰۳ با طلا و لاجورد جدول‌کشی شده.
Text of Note
اصفهانی.
Text of Note
مقوائی عطف و گوشه تیماج.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
برگ‌های ننوشته‌ای هم در این بخش، جدول کشیده موجود و چنان‌که گفتیم آثار تصحیح و مقابله در بیشتر از صفحات نسخه دیده می‌شود.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۶۳-۱۶۶۶.
Name of source
نک: تذکره نصرآبادی، ص ۱۷-۲۰؛ روضه الصفا، ج ۸؛ مجمع الفصحا، ۲/ ۵۰؛ آثار الشیعه، ۴/ ۱۰۰؛ شمع انجمن، ص ۵۱۳؛ تذکره خوشگو در حرف واو، تاریخ ادبیات براون، ص ۱۷۵؛ سپهسالار، ۲/ ۶۹۹-۷۰۲.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
مثنوی‌های کامل دو نسخه این کتابخانه را در اینجا باز معرفی می‌کنم:
Text of Note
۱. خلوت راز: این مثنوی در حدود دوهزار و دویست (۲۲۰۰) بیت می‌باشد.
Text of Note
آغاز: ای فرازنده سرای جهان/ به گل و خشت آشکار و نهان
Text of Note
۲. ناز و نیاز، در حدود دوهزار و دویست (۲۲۰۰) بیت است.
Text of Note
آغاز: خدایا سینه بی‌سوز دارم/ ولی همچون چراغ روز دارم
Text of Note
۳. عاشق و معشوق، در حدود یک هزار و سیصد (۱۳۰۰) بیت است.
Text of Note
آغاز: ای ذات تو ترجمان اشیا/ ماهیست خموش و بحر گویا
Text of Note
۴. فتح نامه قندهار، در حدود چهارصد و شصت (۴۶۰) بیت است.
Text of Note
آغاز: شهی را که خواهد خدا کامیاب/ نخستش دهد سیر چون آفتاب
Text of Note
۵. مثنوی آلات جنگ، در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت است.
Text of Note
آغاز: بنام طرازنده مغز و پوست/ که خورشید یک چشمه صنع اوست
Text of Note
۶. مثنوی در تعریف نرد، در حدود شصت (۶۰) بیت.
Text of Note
آغاز: بود بازی نرد باب شهان/ که در بزم از رزم دارد نشان
Text of Note
۷. مثنوی در وصف طنبور، در حدود شصت و هشت (۶۸) بیت است.
Text of Note
آغاز: نیست سازی به خوبی طنبور/ هیچ سر را نبوده است این شور
Text of Note
۸. مثنوی در تعریف عمارت شاهی، در حدود شصت (۶۰) بیت می‌باشد.
Text of Note
آغاز: زهی خانه شاه عالم پناه/ که هستی تو بر خانه‌ها پادشاه
Text of Note
۹. مثنوی در وصف همایون تپه اشرف، در حدود شصت (۶۰) بیت.
Text of Note
آغاز: همایون تپه جای باده نوشی است/ که آنجا فیض گرم گل فروشی است
Text of Note
۱۰. گلزار عباسی، در حدود ششصد و هشتاد (۶۸۰) بیت است.
Text of Note
آغاز: خسروی بود در دیار عراق/ همچو شمشیر خود به گیتی طاق
Text of Note
۱۱. قصائد، در نسخه کامل این کتابخانه در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت می‌باشد.
Text of Note
آغاز: خداوندا دلی پر ز گوهر چون دل دریا/ که نتواند درو افکند کشتی خواهش دنیا
Text of Note
۱۲. مقطعات، نسخه این کتابخانه که در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت می‌باشد.
Text of Note
آغاز: ما و دل بنشسته شبها پیش هم آورده سر/ تا سحر با یکدگر بودیم سرگرم عتاب
Text of Note
۱۳. غزلیات، در حدود سی هزار بیت می‌باشد و
Text of Note
آغاز: کرامت کن عیاری یا رب این ناقص عیاران را/ بده دستی که گیرم دامن پرهیزگاران را
Text of Note
۱۴. رباعیات، چون هر سه نسخه این کتابخانه رباعیات آن ناقص است شماره آنها را نمی‌توان معین نمود و آغاز و انجام رباعیات دو نسخه این کتابخانه را نقل کرده‌ایم.
Text of Note
در این نسخه در حدود چهل هزار (۴۰۰۰۰) بیت می‌باشد و مندرجات آن به ترتیب عبارتند از:
Text of Note
۱. ناز و نیاز: (ص ۲-۴۹) برگ نخستین نسخه که نونویس می‌باشد و آغاز مثنوی دیگری است که در بیان آلات جنگ انشا نموده و عینا در ص ۱۱۹ موجود است و این نسخه در حدود دوهزار و هفتصد (۲۷۰۰) بیت می‌باشد و با مراجعه به نسخه دیگر (که با ش ۱۱۶۱ یاد می‌شود) به دست آمد که ۴۳بیت از آغاز و ۳۴۳بیت از انجام نسخه افتاده و بدین دوبیت آغاز و انجام می‌یابد:
Text of Note
چنان از عشق خود بنواز جانم/ که سوزد مغز شمع استخوانم
Text of Note
شهنشه ساخت جشنی چون سلیمان/ به جمعیت سپه را داد فرمان
Text of Note
۲. یک مثنوی است (ص ۵۰-۶۱) که از اول و آخر آن افتاده و مشتمل بر حکایاتی چند در حدود یک هزار و سیصد و هشتاد (۱۳۸۰) بیت است و بدین بیت شروع گردیده:
Text of Note
چهره چنان صاف که شخص خیال/ دیده در آن آینه مردم جمال
Text of Note
انجام: سنگ گران در کف هر کینه‌ور/ کرده به آن وزن متاع خطر
Text of Note
۳. خلوت راز، (ص ۶۲-۶۹) از آغاز این مثنوی برگ‌هائی افتاده و بدین بیت که در ۹۹ سطر ۵ نسخه زیرین می‌باشد آغاز می‌شود:
Text of Note
هان بناجنس خود مباش قرین/ صحبت جنس خویشتن بگزین
Text of Note
و این بخش در حدود چهارصد و پنجاه (۴۵۰) بیت است.
Text of Note
۴. عاشق و معشوق، (۷۸-۱۰۱) این نسخه بدون نقص می‌باشد و در حدود یک هزار و سیصد (۱۳۰۰) بیت است. ۵. فتح قندهار، (ص ۱۰۹-۱۱۷) این نسخه نیز تمام و در حدود چهارصد و شصت (۴۶۰) بیت است. ۶. مثنوی آلات جنگ، (ص ۱۱۹-۱۳۳) این نسخه نیز تمام و در حدود هشتصد (۸۰۰) بیت است. ۷. مثنوی در وصف نرد، (ص ۱۳۳-۱۳۴) در حدود شصت (۶۰) بیت. ۸. مثنوی در صفت طنبور، (ص ۱۳۹-۱۴۹) در شصت و هشت (۶۸) بیت. ۹. مثنوی در صفت عمارت شاهی، (ص ۱۴۰-۱۴۱)، در شصت (۶۰) بیت: ۱۰. مثنوی در وصف همایون تپه، (ص ۱۴۱-۱۴۲) در شصت (۶۰) بیت. ۱۱. گلزار عباسی، (ص ۱۴۵-۱۵۶) در حدود ششصد و هشتاد (۶۸۰) بیت. ۱۲. قصائد، (ص ۱۶۳-۲۰۳) در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت است. ۱۳. مقطعات، (ص ۲۰۵-۲۱۹) در حدود یک هزار و صد (۱۱۰۰) بیت است. ۱۴. غزلیات، (ص ۲۲۱-۶۸۱) این بخش در متن و حاشیه نوشته شده و گذشته از غزل هم، اشعاری دارد و بعضی از غزلیات آن هم ناتمام می‌باشد و بیشتر آن به خط خود وحید است و در حدود سی هزار (۳۰۰۰۰) بیت است. ۱۵. رباعیات، ص (۶۸۲-۶۸۳) از اول و آخر این بخش برگ‌هائی افتاده و ابیات موجوده آن در حدود یکصد (۱۰۰) بیت می‌باشد و بدین دو رباعی آغاز و انجام یافته:
Text of Note
آغاز: ندارم جان ز بهر قتل ما چندین چه می‌کردی/ چراغی نیست چون باد صبا چندین چه می‌کردی
Text of Note
به خرمن‌های جمع آورده مردم چه می‌نازی/ بگرد آن چو سنگ آسیا چندین چه می‌گردی
Text of Note
انجام: سوخت دل از غم خدایا گر نجاتش می‌دهی/ از زلال کوثر رحمت براتش می‌دهی
Text of Note
از تو دنیا در میان راه مهمانخانه ایست/ هرکه آمد از عدم آب حیاتش می‌دهی
OTHER CLASS NUMBERS
Class number
۱۱۶۱
ORIGINATING SOURCE
Country
ایران
Agency
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
Date of Transaction
20121024
MF
87856
a
Y
