عنوان

نوروزیه (رساله ...)

Number

۱۰-۲۴۱۴۱

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

نوروزیه (رساله ...)

General Material Designation

[نسخه خطی]

First Statement of Responsibility

/ از: میرزا محمد مهدی خراسانی شهید

Specific Material Designation and Extent of Item

ص ۲۱۱-۲۶۴.

Dimensions

خشتی. ۱۶*۲۲ سم. ۴۵۲ص. ۱۵-۲۳س.

Text of Note

در مجلدات انتشار یافته ذریعه از این رساله یاد نشده (مگر آنکه در حرف نون بیاید) (نک: ذریعه ۲۴/ ۳۸۴؛ فهرستواره کتابهای فارسی احمد منزوی ج ۴/ ۳۱۰۴.)

1

2

Text of Note

بعد حمد بیحد خدا را و نعت بیعد مصطفی (ص)و ائمه (ع) هدی را چنین بر چنین صفحه می نگارد که چون عالیحضرت خاتم الحکماء المحققین و خاتم الفضلاء و المجتهدین اعنی الجلیل النبیل ملا محمد اسماعیل المازندرانی مسکنا رساله نوروزیه پرداخته و در آن رساله علم مخالفت را افراخته و تیغ زبان را در طعن علماء اعلام آمیخته و مرکب قلم را در میدان جرح و قدح تاخته این فقیر بی بضاعت در ایام نقاهت که مذاکره و مباحثه را ایام عطلت است خواست که آنچه را در خاطر فاتر در حین مطالعه خلیده بحیز تحریر درآورد و آنچه از کلمات آن حضرت را حق داند اشاره به آن کند و آنچه را باطل داند بعد آن حجران تصحیح تصریح نماید و من اله التوفیق علی الفرقان و علیه التکلان قال حکمت پناهی ملا عماد الدین محمد (هـ: محمود) بن مسعود در مقدمه رساله نوروزیه مرتبه بر مقدمه و چهار مقاله که به اسم سلطان حمزه میرزا پرداخته می گوید که روز پیش اهل شرع از طلوع صبح صادق است تا غروب تمام جرم آفتاب و آن به ذهاب شرقیه معلوم شود و نزد منجمان اهل فارس روم از طلوع مرکز شمس است تا غروب آن و چون در بهر اصطلاحی معلوم شد شب نیز به اصطلاح معلوم شود چه ابتدای روز انتهای شب است و انتهای دور ابتدای شب و شبانه روز نزد اهل شرع از اول شب است تا اول شب دیگر و نزد باقی از اول روز است ال اول روز دیگر فقیر بی بضاعت گوید که چون ظلمت اصل و نور طاریست چنان که روایت عمربن یزید از امام بحق ناطق جعفر بن محمد الصادق علیه السلام دلالت بر آن دارد گفت بخدمت آن حضرت عرض کردم که مغیریه گمان کنند که امروز روز و شب آینده است فرمود که این کذب و مخالفت واقع است چه امروز روز شب گذشته است اهل شرع شبانه روز را آن اول شب شب تا اول شب دیگر گرفته اند اقول در این عبارت سهوی از مولف یا از ناسخ واقع شده چه حدیث دلالت بر طرایان نور بر ظلمت ندارد و صحیح آن بود که حدیث الی آخره بعد از عبارت اخیره ذکر شود و مع ذلک اگر مراد از ظلمت ظل ارض است که تعبیر آن بلیل می شود و مقصود آن است که ظلمت بوده قبل از خلق نور پس این کلامیست باطل بجهت آنکه اشعث از امام همام علی بن موسی الرضا نقل نموده که فرمودند روز مقدم است بر شب بحسب کتاب و هم بحسب حساب اما الاول فلقوله تعالی و لا اللیل سابق النهار و اما الثانی پس بجهه آنکه طالع خلق عالم سرطان است و کواکب در شرف بوده‌اند پس شمس در حمل بوده که عاشر و وسط السماء است و از این حدیث شریف ظاهر است که اول روز خلق شده و بعد از آن شب و اگر مراد از ظلمت عدم نور است نه ظل ارض و مقصود آنست که عدم هر حادثی اصل است .... .

Text of Note

... ذیحجه بود و بین الخلافتین بیست و پنجسال فاصله بود و هر محاسبی میداند که این محال است و آنچه بخاطر فاتر میرسد آنست که این زیادتی از بعض رواه باشد چه در هر دو حدیث معلی را رئیس العرفاء شیخ احمد بن فهد (ره) نقل کرد و این را نقل نکرده یا مشارالیه در این زیادتی یوم بحسب هفته یا بحسب ماه باشد و این بسیار بعید است و الله یعلم و مولف (ره) اعمال نوروز را ذکر کرده دراینمقام و چون در کتب ادعیه بتفصیل مذکور بود ما ترک کردیم مامول از صاحبان فهم آنست که در آنچه تحریر پذیرفته بعین انصاف نظر ککند و از اصلاح اغماض نکنند و اگر اصلاح پذیر نباشد نقاهت عذریست واضح هر کس نقیه شده باشد مبداند قد وقع الفراغ بین عیدی الاضحی و الغدیر فی سنه ماتین بعد الالف من الهجره النبویه علی هاجرها الف التحیه.

Text of Note

مولف این رساله مولف رساله‌های بقاء اجساد و رد محاباتیه بهبهانی است

Text of Note

این نسخه چند کاتب دارد. چند رساله به خط سید محمد موسوی فرزند هدایت الله است و برخی از آنها نیز تالیف خود او است.

نوع خط:

نوع کاغذ:

Text of Note

نسخ و نستعلیق.

Text of Note

به رنگ‌های مختلف آبی و سفید و شکری رنگ.

1

Text of Note

بر پشت نخستین برگ دفتر یکی از کاتبان فهرست رساله‌های دفتر را نوشته و مطابق فهرست مذکور دو رساله (رساله قبله خواجه نصیرالدین طوسی و یک منظومه در علم حروف) و نیز قسمت بیشتر از رساله شیخ بهایی در قبله از دفتر برداشته شده زیرا نام رساله‌های مذکور در فهرست آمده اما در دفتر نیست و رساله حدوث العالم ناقص است.

Name of source

ماخذ فهرست: مجلد سوم ، صفحه ۲۳۸۱-۲۳۸۲.

Name of source

نک: اعیان الشیعه ۴۷؛ مطلع الشمس ؛ اعلام الشیعه۲.

Text of Note

میرزا محمد مهدی این رساله را در رد بر رساله نوروزیه مولی اسماعیل خواجوئی ( - ۱۱۷۳ق.) نوشته است و چنین پیداست که خواجوئی نیز در رساله خود به رساله نوروزیه عمادالدین محمد (ظاهرا محمود بن مسعود صحیح است) نظر داشته. این نگارنده تاکنون نوروزیه عمادالدین مزبور را ندیده و از آن چیزی نمی‌داند جز این که (به طوری که از سخنان منقول در رساله حاضر از خواجوئی به دست می‌آید) مولف آن (ملقب به عمادالدین) رساله نوروزیه خود را به نام سلطان حمزه میرزا پرداخته و مشتمل بر مقدمه ۴ مقاله است (و ظاهرا مقصود محمود بن مسعود است). از رساله خواجوئی نیز تاکنون نسخه‌ای و بلکه ذکری ندیده‌ام. (نک: ذریعه ۲۴/ ۳۸۱؛ فهرستواره کتابهای فارسی، احمد منزوی، ج ۴/ ۳۱۰۱.) در ضمن ترجمه او در اعیان الشیعه و روضات الجنات و نجوم السماء نیز از رساله نوروزیه او یاد نشده.

Text of Note

از سخن صاحب روضات پیدا است بسیاری از مولفات او در فتنه افغان از میان رفته و بسیاری از رساله‌هایی که او پس از فتنه افغان تالیف کرده تا زمان صاحب روضات منحصر به نسخه اصل بوده و نسخه‌ای دیگر از آنها نوشته نشده. ولی آنچه مسلم است رساله نوروزیه جزء آثار از دست رفته خواجویی نیست به دلیل وجود رساله حاضر.

Text of Note

میرزا محمدمهدی شهید مولف رساله حاضر هربار سطوری چند با عنوان «قال» از رساله خواجویی نقل کرده و پس از عنوان «اقول» به نقد و شرح پرداخته و به نظر می‌‌رسد که تمام نوروزیه خواجویی در این رساله وارد شده است. شیوه خواجویی نیز چنین است که هربار چند سطر از رساله نوروزیه عمادالدین بن مسعود نقل کرده است و بنابراین این رساله حامل دو رساله دیگر نیز هست.

Text of Note

وی در این رساله درباره تعیین روز نوروز و اختلاف نوروز کنونی سلطانی با نوروزی که در خبر معلی بن خنیس یاد شده و نیز از تاریخچه نوروز و وضع ملکشاه سخن آورده است. خلاصه نظر خود را در اواخر رساله چنین بیان دارد: «هر کس فی الجمله اطلاعی بر علم احکام ... داشته باشد می‌داند که قبل از اسلام به چندین هزار سال احکام سال را از تحویل شمس به حمل می‌کردند و رعایت کبس را نیز عموما مختص از برای قرب اول حمل بوده و ... مقصود امام (ع) اول حمل است».

Text of Note

از تقویم سید محمد صالح بن عبدالواسع حسینی و رساله ذریعه النجاح او که به نام شاه سلیمان ترتیب داده یاد کرده است.

Title

قبله (رساله در ...)

Bibliographic Record Identifier

1039869

Class number

Country

ایران

Agency

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

Date of Transaction

20121013

MF

87856

a

Y