عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
NATIONAL BIBLIOGRAPHY NUMBER
Number
۱۰-۲۲۹۰۱
LANGUAGE OF THE ITEM
.Language of Text, Soundtrack etc
فارسی
TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Title Proper
شرح شرح الوقایه = شرح وقت الزوال = رساله فی معرفه اوقات الصلوه و سمت القبله
General Material Designation
[نسخه خطی]
First Statement of Responsibility
/ از: سید حسین خلخالی ( -1014ق.)
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Date of Publication, Distribution, etc.
، قرن ۱۴ یا اواخر قرن ۱۳ق.
PHYSICAL DESCRIPTION
Specific Material Designation and Extent of Item
ص ۱۰۵-۱۳۴.
Dimensions
؛ رقعی.۱۳*۲۰ سم.۱۳۴ص.۱۲س.
GENERAL NOTES
Text of Note
امام برهان الشریعه محمود فرزند صدرالشریعه اول عبیدالله خمولی حنفی که از علماء سده هفتم است، کتاب وقایه الروایه فی مسائ الهدایه را در فروع فقه حنفی برای پسر دختر خود صدرالشریعه ثانی (عبیدالله بن مسعود بن تاج الشریعه محمود محبوبی حنفی د: ۷۴۵ق) نوشته است.صاحب ذریعه در ذیل حرف (ق) از رساله قبله سید حسین خلخالی یاد کرده و نوشته‌اند در تهران چاپ شده و در شمار شروح نیز این رساله را تحت عنوان شرح وقت الزوال آورده و مولف آن را نشناخته‌اند.
GENERAL NOTES PERTAINING TO DESCRIPTIVE INFORMATION
1
2
Text of Note
الحمد لله رب العالمن و الصلوه و السلام علی نبیه محمد...اما بعد فیقول...حسین الحسنی الخلخالی لما کان اشرف الطاعات بعد الایمان هو الصلوه...و اختلف المفسرون فی معنی دلوک الشمس...
Text of Note
...و انه لا یتاتی معرفه سمت القبله بشیء من الطرف المذکور فی المضع الذی عرضه تسعون درجه و یکون السنه الشمسیه هیهنا یوما و لیله او یتعین هذا الموضع شیء من المشرق و المغرب و الجنوب و الشمال.
NOTES PERTAINING TO TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Text of Note
خلخالی یکی از شاگردان میرزا جان باغنوی ( -۹۹۹ق) و ریاضی‌دانان قرن ۱۰ق است.رساله تشریح الفلک و رسم دائره هندیه را نگاشته ، بخشی از شرح وقایه صدر الشریعه را که متعلق به تشخیص وقت زوال است از روی دائره هندیه شرح کرده است و پس از پایان این بحث درباره سمت قبله سخن گفته و روش تشخیص قبله را به وسیله دائره هندیه روشن ساخته است.این بحث اخیر ۱۴ صفحه نسخه ما را فرا گرفته و در پایان آن، رساله نیز پایان یافته است.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
تزئینات جلد:
Text of Note
نستعلیق.
Text of Note
تیماجی مشکی رنگ.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
خلخالی در آغاز سبب تالیف این رساله و برگزیدن شرح وقایه صدرالشریعه را برای تعلیق چنین بیان دانسته: « از آنجا که معرفه وقت زوال شرعا واجب است و از میان راه‌های فراوانی که برای شناختن زوال یاد شده، تنها راه و شیوه‌ای که اهل رصد آن را معتبر داشته و مجتهدان بر آن اعتماد کرده‌اند همانا شیوه استفاده از دائره هندیه مبنی بر دانستن مسائلی است که مورد توجه همگان نیست ( اشاره به فن ریاضی است) عده‌ای از برادران که آشنایی مرا بدین فن می‌دانستند خواستند تا بر این بخش از شرح وقایه شرحی بنویسم...».
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه۲۶۵۷-۲۶۶۰.
Name of source
نک: تاریخ نظم و نثر سعید نفیسی ، 400؛ علم الفلک فی العراق عباس عزاوی، (مجله مجمع العلی دمشق س 29 جزء 3)؛ سالنامه پارس س 1329، 14؛ حقوق، 58؛ سپهسالار، 1/514؛ ذریعه، 6/137، 14/172، 17/40؛ کشف الحجب، 181؛ رضویه، 2/80؛ کشف الظنون، 2/640، 643؛ مشلر عربی؛ معجم المطبوعات، 1199، 1200؛ کتابخانه خدیوی، 3؛ (فقه) 39، 40، 71، 77، 148؛ دالکتب س 1936، 1955، ص 89.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
این کتاب نزد اهل تسنن اهمیت به سزایی داشته و از کتاب‌هایی است که مورد تدریس و قرائت و مراجعه دانشمندان قرار گرفته و بر آن تعلیقه‌ها و حاشیه‌ها و شرح‌های بسیار نوشته‌اند که در کشف الظنون و فهرست‌ها یاد شده و ما برخی از آنها را می‌آوریم از شرح‌های وقایه است:(چون شروح و حواشی وقایه و شروح آن فراوان است و مولف و یکی از شارحان نزدیکی اسمی دارند آقای سید ابراهیم دیباجی به درخواست من فهرست آنها را با دقت و کوشش از کشف الظنون و دیگر فهارس استخراج کرده‌اند.
Text of Note
1.توفیق العنایه فی شرح الوقایه از زین‌الدین جنید بن شیخ سندل حنفی.
Text of Note
۲.العنایه فی شرح الوقایه از علاءالدین علی بن عمر الاسود ( -۸۰۰ق).در الشقایق آمده که شارح آن را هنگامی که در مدرسه ازنبق به تدریس آن اشتغال داشته، نوشته است.وی کتابی به نام حافل کامل لحل مشکلات الوقایه دارد که لطفی بیک‌زاده در حاشیه الشقایق از آن یاد کرده است.
Text of Note
3.شرح الوقایه از مولی عبداللطیف بن عبدالعزیز معروف به (ابن مالک) وی در آغاز گوید این شرح نوشته‌هایی بود که من هنگامی که الوقایه را به پسرم جعفر می‌آموختم نوشتم.فرزند دیگرش محمد بن مالک گوید: پدرم شرحی بر الوقایه نوشته بود در یادداشت‌هایی ترسیدم از بین برود لذا نوشته‌های او را با ملحقاتی یک جا آورده شرحی دیگر ترتیب دادم و لذا دو شرح به ابن مالک نسبت داده‌اند نسخه‌ای از شرح محمد بن عبداللطیف بن مالک در دار الکتب س 1936-1955 وجود دارد.
Text of Note
آغاز: الحمد لله الذی جعل العلم اربح المتاجر و المکاسب...
Text of Note
4.شرح الوقایه.شرحی است در کتابخانه خدیوی مصر که در 805ق نوشته شده و نام شارح در آن نیامده است.
Text of Note
۵.الحمایه فی شرح الوقایه از مولی یوسف بن حسین کرماستی.
Text of Note
۶. العنایه فی شرح الوقایه از سید حسین بن سید علی قومناتی.وی این شرح را در جمادی الاولی ۸۲۷ق شروع کرد و در صفر ۸۳۲ق به پایان رسانید.
Text of Note
آغاز: اللهم بحمدک افتتحت و بفضلک استتمت...قومناتی گوید: «و آنچه در این شرح آورده‌ام از الهدایه و الکفایه و غایه البیان و زیلعی و الکافی و صدرالشریعه است».
Text of Note
۷.الاستغناء فی شرح الوقایه از علاءالدین علی طرابلسی.
Text of Note
۸.التطبیق فی شرح الوقایه از مولی قاسم بن سلیمان نیکدی ( -۹۷۰ق) وی در این شرح به سخنان و اعتراضات ابن کمال پاشا پاسخ داده است.
Text of Note
۹.الرعایه.شرحی است که نام مولف آن را کشف الظنون نیاورده است.
Text of Note
۱۰.الاستیفاء .شرحی است از معین الحکام حسام‌الدین کوسج.این شرح را الکوسجیه نیز نام نهاده‌اند.
Text of Note
۱۱. شرح الوقایه الکبیر از عبدالوهاب بن محمد نیشابوری مشهور به (ابن الخلیفه) وی در سنه ۸۷۳ق می‌زیسته است.
Text of Note
12.شرح الوقایه (الصغیر) از ابن الخلیفه.
Text of Note
13.شرح الوقایه از قورد (کرد) افندی.
Text of Note
14.شرح الوقایه (الکبیر) از عزالدین طاعر شافعی.
Text of Note
15.(شرح الوقایه (الصغیر) از عزالدین طاهر.
Text of Note
16.شرح الوقایه از شیخ علی بن محمد شاهرودی معروف به (مصنفات) .وی این شرح را در سال 734ق در بسطام نوشت و در «ادرنه» آن را پاکنویس نمود.لطفی بیک‌زاده در حاشیه الشقایق گوید مشهور این است که مصنفک شرح مختصر الوقایه ساخته است و کسی را که از شرح الوقایه او آگاهی داشته باشد نیافتم.
Text of Note
17.شرح الوقایه از صدر الشریعه ثانی این شرح به صدرالشریعه اشتهار دارد و مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته و بر آن شرح‌ها و حاشیه‌هایی آمده است.وی این شرح را در صفر 743ق به پایان رسانیده است.بر این شرح قره کمال شرح مبسوطی نگاشته است که آغاز آن این است:الحمد لله الذی فقهنا فی الدین...(دو نسخه از این شرح در کتابخانه آستان قدس و چندین نسخه در کتابخانه خدیویه موجود است یکی از نسخه‌های آستان قدس در 986ق نوشته شده).حاشیه‌ها عبارتند از:
Text of Note
1.حاشیه صدرالشریعه از قاضی نورالله شوشتری شهید (1019ق).
Text of Note
2.الذخیره العقبی از یوسف بن جنید معروف به (اخی چلبی) وی آن را در 891ق شروع نمود و پس از بیست سال به پایان رسانید.
Text of Note
3.حاشیه صدرالشریعه از مولی محمد قره باغی ( -942ق).
Text of Note
4.حاشیه صدرالشریعه از مولی یعقوب پاشا بن مولی خضر بیک ( -891ق) )نسخه‌هایی از این حاشیه در کتابخانه خدیوی آمده است).
Text of Note
5.حاشیه صدر الشریعه از مولی عصام‌الدین ابراهیم بن محمد اسفراینی ( -944ق). که آن را بنا به تقاضای عبیدالله خان نوشته است.عصام‌الدین از ثلث اول کتاب در 943ق فراغت یافته است.
Text of Note
6.حاشیه صدرالشریعه تا پایان کتاب الحج را نوشته و در آن گفته‌های ابن کمال را سست دانسته است.
Text of Note
7.حاشیه صدرالشریعه از مولی صالح بن جلال ( -973ق) .
Text of Note
آغاز: الحمد لله الذی جعلنا علی فطره الاسلام فی البدایه...
Text of Note
8.حاشیه صدرالشریعه از محمد بن پیرعلی معروف به (برکلی) ( -981ق).
Text of Note
9.حاشیه صدرالشریعه از مولی حسن چلپی بن محمد شاه فناری ( -886ق).
Text of Note
10.حاشیه صدرالشریعه از مولی محمد بن یوسف فناری ( -839ق).
Text of Note
آغاز: الحمد لله ولی توفیق...
Text of Note
11.حاشیه صدرالشریعه از محیی‌الدین محمد بن خطیب قاسم.
Text of Note
12.حاشیه صدرالشریعه از مولی بدرالدین احمد بن محمود معروف به قاضی‌زاده ( -998ق.)
Text of Note
13. حاشیه صدرالشریعه از سنان‌الدین یوسف شاعر.بر این حاشیه مولی مصلح‌الدین قوجوی معروف به (شیخ زاده) د 951ق شرح مبسوطی نوشته و در ماه صفر 939ق از تالیف آن فارغ شده است.
Text of Note
آغازش چنین است: الحمد لله رب العالمین.
Text of Note
14.حاشیه صدرالشریعه از مولی سیف‌الدین احمد بن محمد، حفید تفتازانی ( -910ق).
Text of Note
15.حاشیه صدرالشریعه از مولی حسام‌الدین زاده به نام التشریح آمده است.
Text of Note
16.حاشیه صدر الشریعه از حافظ‌الدین محمد بن احمد عجمی.
Text of Note
17.حاشیه صدرالشریعه از سلیمان بن علی قرمانی ( -924ق).
Text of Note
18. حاشیه صدر الشریعه از سید شریف جرجانی علی بن محمد ( -816ق).
Text of Note
19.حاشیه صدرالشریعه از محمد بن ابراهیم حلبی معروف به ابن الحنبلی ( -971ق).
Text of Note
20.حاشیه صدر الشریعه از مولی علمشاه بن عبدالرحمان ( -987ق).
Text of Note
21. حاشیه صدرالشریعه از مولی زکریا بن بیرام ( 1001ق).
Text of Note
22.حاشیه صدرالشریعه از مولی طورسون بن مراد ( -966ق).
Text of Note
23.حاشیه صدرالشریعه از مولی خسرو ( -967ق).وی از فرزندان کرماستی است.
Text of Note
24.حاشیه صدرالشریعه از شمس‌الدین احمد بن حمزه معروف به عرب چلبی ( -950ق) به زبان ترکی.
Text of Note
25. المفاتیح.این حاشیه از خود مولف یعنی صدر الشریعه است.
Text of Note
26.حاشیه صدرالشریعه از مولی سنان‌الدین یوسف معروف به ( قره سنان).
Text of Note
27. حاشیه صدرالشریعه از شیخ یحیی بن بخشی وی در حدود قرن 10ق وفات نموده.
Text of Note
28.حاشیه صدرالشریعه از مولی احمد بن موسی خیالی.
Text of Note
29. حاشیه صدر الشریعه از بالی باشا بن محمد مشهور به مولایکان.
Text of Note
30. حاشیه صدر الشریعه از یوسف بن جنید توقاتی معروف به اخی چلبیم (905ق).وی این حاشیه را در 861ق شروع نموده و در 902ق به پایان رسانیده است.
Text of Note
31.حاشیه صدر الشریعه.نام محشی را کشف الظنون نیاورده است.
Text of Note
آغاز: الحمد لله رافع القلبه الخضراء...
Text of Note
32.التشریح حاجی خلیفه نامی.از محشی یاد نکرده است.این حاشیه از آغاز تا پایان کتاب الوقف است.
Text of Note
33.حاشیه صدر الشریعه از شرف‌الدین یحیی بن قره جارهاوی حنفی (نسخه از این حاشیه در کتابخانه خدیویه با کتابت 1097ق دیده می‌شود).کتاب الوقایه را صدر الشریعه ثانی مختصر نمود و النقایه نامیده.در فهرست سپهسالار نسخه‌ای از النقایه که در تاریخ 1278ق نوشته شده وجود دارد.محمد صلاح فرزند بدرالدین محمد جرجانی کتاب الوقایه را از عربی به فارسی ترجمه نموده و به نام عبیدالله خان ساخته است نسخه‌ای از این ترجمه در فهرست دانشکده حقوق آمده که در 977ق نوشته شده است.کتاب حاظر شرحی است بر صدرالشریعه از سید حسین خلخالی ( -1014ق) که در 1005ق پایان یافته است.
BOUND WITH
Title
کائنات جو (رساله در...)
Bibliographic Record Identifier
1038304
OTHER VARIANT TITLES
Variant Title
شرح وقت الزوال
Variant Title
رساله فی معرفه اوقات الصلوه و سمت القبله
OTHER CLASS NUMBERS
Class number
۱۹۳۷
/
۲
ORIGINATING SOURCE
Country
ایران
Agency
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
Date of Transaction
20121021
MF
87856
a
Y
