عنوان

فروع دین برای مبتدی (رساله...)

Number

۱۰-۲۲۲۲۳

.Language of Text, Soundtrack etc

فارسی

Title Proper

فروع دین برای مبتدی (رساله...)

General Material Designation

[نسخه خطی]

Specific Material Designation and Extent of Item

۶۷ ر - ۷۰ پ.

Dimensions

؛ رقعی. ۱۱*۵/ ۱۷ سم. ۱۰۱گ. سطور: گوناگون.

1

2

Text of Note

بسمله، الحمد لله خالق الخلق و رازق الرزاق...اما بعد بدان که این رساله‌ایست از امام محمد بن محمد بن محمد الغزالی ساخته است از جهه مبتدیان تا...سوال از داشمندان و بدین قدر قانع باشند و هر مبتدی که اینقدر بداند از مسلمانی او را بس باشد... .

Text of Note

...مسئله، و اگر گوشت ناشسته یا دنبه یا آن چه بدین ماند در دیک کنند این طعام جمله نجس گردد و بباید ریختن پس چنان باید بدو سه آب بشویند تا پاک گردد. مسئله مسح، بدانکه روا باشد مسح بر موزه که درست باشد یا از کعب تا زیر قدم و اگر زیر کعب دریده باشد درست نباشد و اگر بالای کعب دریده باشد.

نوع خط:

نوع کاغذ:

تزئینات جلد:

Text of Note

رساله طالع نامه و رساله فقه از غزالی و دو برگ یادداشت بین این دو رساله یاد شده، به خط نستعلیق و گویا از جعفر پسر محمدحسین است در ۱۲۱۱ق که با قلمی دیگر و ریزتر و روی برگ‌های بزرگ‌تر از قطع دیگر برگ‌ها نوشته.

Text of Note

آهار مهره شده.

Text of Note

تیماج طوسی رنگ (قبل از صحافی جلد نسخه پارچه‌ای سبز رنگ و قطع آن ۵/ ۱۰* ۵/ ۱۵ بوده است).

2

1

1

1

Text of Note

چند فقره حاشیه از مولف با نشان «منه» و نیز چند فقره حاشیه بدون نشان در حواشی آن موجود است.

Text of Note

یادداشت‌ها و فقرات پراکنده نظم و نثر در دفتر به این قرارند: اشعار در موضوعات پراکنده (گ ر ۱۵- پ ۱۱).

Text of Note

اشعاری از طاهر بن عرب حافظ اصفهانی (گ 32 پ- 34 ر).

Text of Note

فهرست منظوم سور قرآنی از میر محمد رفیع طالقانی (۸ بیت) (گ ۳۵ ر).

Text of Note

این رساله دارای پنج باب است بدین قرار: باب الایمان.

Text of Note

باب الاحسان.

Text of Note

باب الاسلام.

Text of Note

باب دعای وضو.

Text of Note

باب غسل. هر باب خود دارای چند مسئله است که مجموعا ۱۶ مسئله می‌شود و مسئله آخر رساله، در حد مسح است.

Name of source

ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه ۲۴۶۳- ۲۴۶۵.

Name of source

(مربوط به صفحه) : نسخه حاضر بخشی اندک و تحریف یافته و پر غلط است از کتابی (به نام مسائل) که نسخه کامل‌تری از آن در این کتابخانه هست (ش 10/ 2329) و مانند این نسخه در دیباچه نام غزالی دارد با این تفاوت که دیباچه آن نسخه کامل و مفصل است و در پایان آن تصریح دارد که «این مسئلها از کتاب‌های بزرگ و معتبر جمع شده است و در اول ماه محرم الحرام 580 از جمع آن فراغت یافته» بنابراین این کتاب بیش از هشتاد سال پس از درگذشت امام ابوحامد محمد غزالی نوشته شده مگر اینکه ترجمه از یکی از مولفات غزالی باشد و موید این سخن شیوه دیباچه است که پیدا است کسی دیگر ساخته و از غزالی یاد کرده است (هر چند برخی از مسائل آن مانند باب وضوء مطابق مذهب ابوحنیفه است و ما میدانیم که غزالی در فقه پیرو مذهب شافعی بوده است).

Name of source

در هر حال کتابی است به فارسی کهن از قرن ۶ق در فقه و اخلاق و از این نظر ارزنده است.

Name of source

در آغاز رساله دیباچه‌ای است (که مسلما از غزالی نیست) در تشویق به دانش اندوزی و شریعت آموزی به فرزندان (و فقراتی از این دیباچه و نیز فقراتی از خود رساله را که به ادعاء نویسنده دیباچه از امام غزالی است، برای به دست آوردن نمونه شیوه فارسی آن در اینجا نقل خواهیم کرد) و اینک فهرست مطالب کتاب: باب ۱. در مقدمات وضوء (عنوان این باب در نسخه «در بیان وضوء ساختن است» مانند باب دوم ولی با توجه به مطالب آن، عنوان یاد شده در بالا شایسته‌تر است)، طهارت و نجاست دارای یازده مسئله.

Name of source

باب ۲. در بیان وضو ساختن، دارای یک مسئله.

Name of source

باب ۳. سنت‌های وضو ساختن.

Name of source

مسئله. چون بقضاء حاجت رود.

Name of source

مسئله. هر کسی صحبت کند با زن (در غسل و پس از آن هشت مسئله دیگر در مطالب مختلف ابواب فقه).

Name of source

باب 3. مسح.

Name of source

باب 4. تیمم.

Name of source

باب 5. در فضیلت نماز.

Name of source

باب 6. عقوبت تارک الصلوه.

Name of source

باب 7. شرط‌های نماز.

Name of source

باب ۸. فریض‌های نماز (در نسخه عنوان «شرط‌های نماز» در باب ۸ تکرار شده).

Name of source

باب ۹. دعای نماز (در مسجد و دیگر جا).

Name of source

مسئله. اگر کسی با امام نماز گزارد. (پس از آن نیز یازده مسئله دیگر در مسائل مختلف مربوط به نماز و طهارت).

Name of source

باب 10. در سجده سهو، در ذیل این باب نه مسئله است در مطالب مختلف متعلق به سجده سهو و شرایط و اوقات نماز.

Name of source

باب ۱۱. نماز جمعه.

Name of source

باب ۱۲. نماز عید.

Name of source

باب ۱۳. نماز مرده، دارای یک مسئله.

Name of source

باب ۱۴. در بیان زکوه، دارای دو مسئله.

Name of source

باب ۱۵. صوم (و زکوه فطره) دارای ۲ مسئله.

Name of source

باب ۱۶. در احرام حج.

Name of source

باب 17. در بیان ربا خوردن.

Name of source

باب 18. در بیان غیبت کردن.

Name of source

باب 19. در بیان دشنام دادن.

Name of source

باب ۲۰. در بیان شراب خوردن.

Name of source

باب ۲۱. در بیان همسایه رنجانیدن.

Name of source

باب ۲۲. در گواهی دادن بدروغ.

Name of source

باب ۲۳. پدر و مادر.

Name of source

باب ۲۴. در حسد بردن.

Name of source

باب 25. کسی که کسب کند برای خود.

Name of source

باب 26. ثواب پرورنده و بزرگ کننده دختر.

Name of source

باب 27. خانه که در آن مهمان نرود.

Name of source

باب 28. زنی که شوهرش را خواهش باشد.

Name of source

باب 29. روترشی زن با شوهر.

Name of source

اینک نمونه‌ای از دیباچه و ابواب کتاب: آغاز : بسمله این کتاب را امام محمد غزالی رحمه الله علیه ساخته از برای مبتدیان تا هر ساعت از دانشمندان سوال نکنند...و هر که این قدر علم بخواند و بداند و بدان عمل کند مسلمانی وی کفایت باشد...پس مادر و پدر باید که غم فرزندان خورند و ایشان را علم در آموزند تا خدای تعالی با ایشان عتاب نکند و مستوجب دوزخ نگرداند و آنکس که اینقدر علم نیاموزد یعنی خود را و فرزندان خود را خلاف امر خدای کرده باشد...اما خاصیت این کتاب آنست که هرچه درین کتاب است همه مسلمانانرا بدان حاجت هست و اولاد خود را این کتاب بیاموزند و نادانان را تعلیم کنند که این مسئلها از کتابهای بزرگ و معتبر جمع شده است و نیز حقتعالی بر جمله مسلمانان رحمت کند...و فارغ گشتم از جمع کردن این مسئلها در اول ماه محرم الحرام سنه ثمانین و خمسائه... .

Name of source

آغاز رساله: باب در وضوء ساختن، خواجه هر دو جهان سید المرسلین...چنین فرماید که هر که در اول وضو بگوید... .

Name of source

اینک چند نمونه از کهن‌ترین فقرات رساله نقل می‌شود تا مگر کسی از اهل تحقیق نویسنده آن را بشناسد: «مسئله نشاید چندان وسوسه بر خود راه دادن در پاکی آب طهارت که به وسوسه انجامد و کار بر خود دشوار کند که امیرالمونین عمر رضی الله عنه از سبوی نصرانی وضوء کردی و آب خوردی و بیشترین صحابه بر آن بودندی که پاکی باطن کردندی و در طهارت ظاهر گرفتندی و چون طعام خوردندی دست بزیر پای مالیدندی، نشستندی و نماز کردندی و در مسجدها پای برهنه رفتندی و فاضل‌ترین صحابه را جامه خواب نبودی و چون تکیه کردندی در زیر پهلوی ایشان بغیر از زمین هیچ نبودی، و بودی که استنجا بسنگ کردندی و بآب نکردندی و با نعلین نماز کردند و از خوردن جو و گندم ناشسته احتراز نکردندی» این فقره با برخی از فقرات «زاد آخره» غزالی بی‌شباهت نیست هم‌چنانکه فقره‌ای دیگر نیز از این رساله (شرح اوراد وضو) نیز با اندک تفاوتی همان است که در اثر نفیس فارسی زاد آخرت غزالی است. (فهرست مجلس ج ۹ چاپ اول ص ۹۵۴- ۹۵۰).

Title

دعا و حرز

Bibliographic Record Identifier

۱۰۳۵۵۵۳

Class number

Country

ایران

Agency

کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

Date of Transaction

20121020

MF

87856

a

Y