عنوان
پدید آورنده
موضوع
رده
کتابخانه
محل استقرار
NATIONAL BIBLIOGRAPHY NUMBER
Country Code
IR
Number
۱۰-۱۹۳۲۷
LANGUAGE OF THE ITEM
.Language of Text, Soundtrack etc
فارسی
TITLE AND STATEMENT OF RESPONSIBILITY
Title Proper
خمسه نظامی
General Material Designation
[نسخه خطی]
First Statement of Responsibility
/ از: ابومحمد ویس بن یوسف بن زکی بن موید متخلص به نظامی (۵۴۷-۶۱۱ق.).
.PUBLICATION, DISTRIBUTION, ETC
Date of Publication, Distribution, etc.
۹۰۲ق.
PHYSICAL DESCRIPTION
Dimensions
خشتی. ۱۷/۵*۲۳سم. ۲۹۹گ. ۴۰ بیت.
NOTES PERTAINING TO PHYSICAL DESCRIPTION
نوع خط:
تزئینات نسخه:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
Text of Note
نستعلیق.
Text of Note
در آغاز هر یک از این کتاب‌ها سرلوحی می‌باشد، در ص ۲۷ و ۲۸ و ۳۰۷ و ۳۱۱ مجالس نقاشی شده روغنی می‌باشد که برخی نصف صفحه کتاب را فرا گرفته و بعضی کوچکتر از آن است.
Text of Note
حنایی.
Text of Note
تیماجی نیم ضربی.
NOTE RELATING TO THE COPY IN HAND
1
Text of Note
در بسیاری از صفحات جای سفید برای مجلس سازی گذارده شده است.
EXTERNAL INDEXES/ABSTRACTS/REFERENCES NOTE
Name of source
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۴۵۹-۱۴۶۱.
SUMMARY OR ABSTRACT
Text of Note
شماره ابیات این خمسه را بیست و پنج هزار نوشته‌اند ولی نسخ سال کهن این کتابخانه هر یک شامل در حدود بیست و شش هزار بیت می‌باشند.
Text of Note
لازم است که در اینجا چند مطلب گفته شود:
Text of Note
۱. نسبت ویس و رامین که مسلما انشاء فخرالدین گرگانی است به نظامی غلط و پیش از دولتشاه کسی را که بدین نسبت قائل باشد نیافتم و عبارات دولتشاه هم در این موضوع که در چند جای از تذکره خود آورده متناقض می‌باشد و قزوینی در آثار البلاد که در ۶۷۴ق. تالیف شده این کتاب را تالیف فخرالدین دانسته و گوید نظامی خسرو شیرین را در تقلید وی ساخته و تبادین مرام نظامی و گرگانی در این دو کتاب تعدد منشی را بهترین گواه است.
Text of Note
۲. حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده، نظامی گنجوی را معاصر عروضی دانسته و تصور نموده که یکی از آنها سه نظامی که عروضی به شاه عرضه داشته گنجوی بوده، در صورتی که خود عروضی در چهار مقاله (ص ۵۲ چاپ گیپ) تصریح نموده که یکی از آنها نیشابوری است که او را نظامی اثیری گویند و دیگری سمرقندی که او را نظامی منیری نامند و نیز تصریح نموده که این دو در مرو پیش پادشاه هستند و سومی از آنها خود را معرفی کرده و می‌دانیم که چهار مقاله در حدود سال ۵۵۰ تالیف گردیده.
Text of Note
کتاب‌های خمسه را به ترتیبی که مرتب گردیده در اینجا ذکر می‌کنم:
Text of Note
۱. مخزن الاسرار که به نام بهرام شاه رومی موشح و در ح ۲۲۰۲ بیت می‌باشد و در بیست مقاله مرتب گردیده و شامل نصائح و حکم و امثال و مواعظ است و در تاریخ انشاء آن اختلاف می‌باشد، به این معنی که در آخر بعضی از نسخ خطی و چاپی آن سال ۵۵۲ و ۵۵۹ و ۵۷۲ و ۵۸۲ق. ثبت گردیده و به قرینه اینکه خود نظامی در مقاله پانزدهم (بیت ۲۶) گوید:
Text of Note
منکه چو گل گنج فشانی کنم/ دعوی پیری بجوانی کنم
Text of Note
نگارنده سال ۵۸۲ق. را که شاعر در این هنگام ۳۵ سال داشته ترجیح می‌دهد.
Text of Note
بر این کتاب شرح‌هایی نوشته شده و در این فصل به ذکر آنها خواهیم پرداخت.
Text of Note
آغاز:
Text of Note
بسم الله الرحمن الرحیم/ هست کلید در گنج حکیم
Text of Note
۲. خسرو شیرین. این داستان عشقی که ریخته قلم و فکر نظامی می‌باشد از شاهکارهای ادبیات فارسی است و به نام طغرل بن ارسلان سلجوقی (۵۷۱-۵۹۰) موشح گردیده و چنان‌که در خود کتاب تصریح شده در ۵۷۶ق. خاتمه یافته و بر حسب شماره دقیق در ح ۴۹۰۰ بیت می‌باشد.
Text of Note
آغاز:
Text of Note
خداوندا در توفیق بگشای/ نظامی را ره تحقیق بنمای
Text of Note
۳. لیلی مجنون. نظامی در اوائل آن تصریح نموده که بر حسب امر کتبی شروانشاه اخستان منوچهر به انشاء آن پرداخته و شماره ابیات آن را نیز خود نظامی بیش از چهار هزار و تاریخ انشاء آن را در ۵۸۴ق. معین نموده و بر حسب شماره دقیق نگارنده ۴۴۵۰ بیت است.
Text of Note
آغاز:
Text of Note
ای نام تو بهترین سرآغاز/ بی نام تو نامه کی کنم باز
Text of Note
۴. هفت پیکر. این کتاب در شرح حالات رزمی و بزمی بهرام گور می‌باشد و بنام علاءالدوله کرپ ارسلان پادشاه مراغه موشح گردیده و بنابر تصریح در آخر کتاب در ۵۹۳ق. به انجام رسیده و در ح ۴۵۷۷ بیت می‌باشد و چنان‌که از ابیات هفت پیکر استفاده بشود نام علاءالدین رستم بوده و این دو بیت که در اوائل کتاب است شاهد این مدعی است:
Text of Note
رستمی کز فلک سواری رخش/ هم بزرگ است و هم بزرگی بخش
Text of Note
نامه بر مرغ نامه بر بستم/ تا رساند بشاه من رستم
Text of Note
۵. اسکندر نامه. این کتاب در بیان داستان اسکندر و در دو جزء می‌باشد، بخش نخستین را خود وی شرف نامه نامیده.
Text of Note
شماره ابیات: ۶۳۰۰.
Text of Note
آغاز:
Text of Note
خدایا جهان پادشاهی تراست/ ز ما خدمت آید خدایی تراست
Text of Note
و بخش دوم اسکندر نامه به نام اقبال نامه و خردنامه مشهور می‌باشد و انشاء این کتاب بر حسب احتمال قوی میان سال ۶۰۷ و ۶۱۱ق. بوده و در ح ۳۴۸۸ بیت است.
Text of Note
آغاز:
Text of Note
خرد هر کجا گنجی آرد پدید/ ز نام خدا سازد آنرا کلید
Text of Note
شامل خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و شرف نامه می‌باشد.
OTHER CLASS NUMBERS
Class number
۹۲۸
ORIGINATING SOURCE
Country
ایران
Agency
کتابخانه٬ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
MF
87856
a
Y
