عنوان

جامعه¬دوستی: مفهوم¬پردازی، طراحی و رواسازی مقیاس و سنجش آن در سالمندان ساکن جامعه

۳۶۴۳پ

فارسی

جامعه¬دوستی: مفهوم¬پردازی، طراحی و رواسازی مقیاس و سنجش آن در سالمندان ساکن جامعه

[پایان نامه]

Prosociality: Conceptualization, Design and Validation of Scale, and its Measurement in Community-dwelling Older Adults

طاهره رمضانی

علوم توان بخشی و سلامت اجتماعیUniversity of Social Walfare and Rehabilitation

۱۴۰۲

۲۳۶ص.

پیوست

20

08

۱۴۰۲/۰۶/۲۱

مقدمه: جامعه¬دوستی، یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه سالمندی موفق می¬باشد. نبود تعریفی منسجم برای جامعه¬دوستی و نبود ابزاری استاندارد برای سنجش آن در سالمندان، اهمیت مطالعه این مفهوم را مضاعف می¬سازد. لذا مطالعه¬ حاضر با هدف مفهوم¬پردازی، طراحی و رواسازی مقیاس جامعه¬دوستی و سنجش آن در سالمندان ساکن جامعه انجام گرفته است.روش: پژوهش حاضر، یک مطالعه ترکیبی از نوع متوالی-اکتشافی است که در سه فاز مفهوم¬پردازی، طراحی و رواسازی مقیاس جامعه-دوستی و تحلیل وضعیت جامعه¬دوستی در سالمندان انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، جهت مفهوم¬پردازی برمبنای رویکرد تحلیل محتوای هدایت¬شده از مدل هیبرید (فازهای نظری، کار در عرصه و تحلیل نهایی) استفاده شد. در فاز نظری از مرور جامع مطالعات استفاده شد و یافته¬ها تحلیل گردیدند. در مرحله کار در عرصه با 25 مشارکت¬کننده سالمند، مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق انجام پذیرفت. در فاز دوم پژوهش، گویه¬های مقیاس جامعه¬دوستیِ سالمندان براساس ابعاد بدست¬آمده از فاز اول طراحی شدند. سپس روایی صوری و محتوایی مقیاس اولیه توسط پانل متخصصان و تعدادی از سالمندان بررسی شد. در ادامه، مراحل دیگر رواسازی شامل روایی سازه¬ای (تحلیل عاملی اکتشافی، روایی ملاکی-همزمان و روایی همگرا) و پایایی (همسانی درونی و ثبات زمانی) انجام شد. درنهایت، در فاز مقطعی به بررسی وضعیت جامعه¬دوستی و ابعاد آن و ارتباط آنها با برخی عوامل دموگرافیک، در 392 نفر از سالمندان ساکن جامعه شهر قم با استفاده از مقیاس ساخته¬شده پرداخته شد. در این فرایند، از نرم¬افزار MAXQDA20 برای تحلیل داده¬های کیفی و از تکنیک¬های آماری نظیر تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل واریانس، تی¬مستقل، همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه در محیط نرم¬افزار SPSS24 جهت تحلیل داده¬های کمی استفاده شد. یافته¬ها: در بخش اول پژوهش، مشخص شد که جامعه¬دوستی در سالمندان متشکل از دو طبقه اصلی گرایش¬های جامعه¬دوستانه و رفتارهای جامعه¬دوستانه و هفت زیرطبقه همدلی، هنجارهای جامعه¬دوستانه، گرایش¬های فطری، تمایلات نسل¬پرورانه، کمک¬های خودجوش غیررسمی، کمک¬های برنامه¬ریزی¬شده رسمی و رفتارهای دوست¬دار محیط زیست بود. در بخش دوم، استخر گویه¬ها شامل 83 گویه تشکیل شد. روایی صوری و محتوایی مقیاس اولیه توسط پانل متخصصان (10 نفر) بررسی و نتایج ارزیابی منجر به اصلاح مقیاس اولیه و کاهش تعداد گویه¬های آن به 36 رسید. سپس مقیاس اولیه جامعه¬دوستیِ سالمندان توسط 10 نفر از سالمندان تکمیل گردید و روایی صوری آن سنجش و تعداد گویه¬ها تغییری نکرد. با اجرای مطالعه پایلوت و بررسی پایایی اولیه و تحلیل گویه¬ها، 1 گویه حذف شد. همسانی درونی 35 گویه جامعه¬دوستیِ سالمندان با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 85/0 بود. بعد از تکمیل مقیاس در 270 سالمند ساکن جامعه شهر قم، روایی ساختاری (عاملی) مقیاس با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی اندازه¬گیری شد و نهایتاً مقیاس جامعه-دوستیِ سالمندان با 15 گویه و 4 بُعد بدست آمد. این ابعاد که تبیین¬کننده 74/60 درصد از واریانس کلی سازه جامعه¬دوستیِ سالمندان است، عبارتنداز: گرایش¬های جامعه¬دوستانه، کمک¬های برنامه¬ریزی¬شده رسمی، رفتارهای دوست¬دار محیط زیست و کمک¬های خودجوش غیررسمی. روایی سازه¬ای همچنین با روایی ملاکی-همزمان با پرسشنامه مجموعه شخصیت جامعه¬دوست پنر (667/0r=) و روایی همگرا با پرسشنامه تلفیق اجتماعی (478/0r=) بررسی و تأیید شد. پایایی مقیاس با استفاده از همسانی درونی (ضریب آلفای کرونباخ 81/0) و ثبات زمانی (همبستگی درون¬خوشه¬ای 93/0) مطلوب ارزیابی شد. درنهایت، میانگین و انحراف معیار جامعه¬دوستیِ سالمندان برابر 6/13±9/69 در محدوده صفر تا 100 بدست آمد. نتایج نشان داد که سالمندان در بُعد گرایش¬های جامعه¬دوستانه بیشترین نمره و در مقابل، در بُعد کمک¬های برنامه¬ریزی¬شده رسمی کمترین نمره را کسب کردند. نتایج حاصل از رگرسیون خطی چندگانه نیز نشان داد جامعه¬دوستی و ابعاد آن عمدتاً توسط متغیرهایی نظیر سن، سطح تحصیلات، طبقه اقتصادی-اجتماعی و برخورداری از خانواده و دوستان جامعه¬دوست تبیین می¬شوند.نتیجه¬گیری: مقیاس جامعه¬دوستیِ سالمندان از ویژگی¬های روان¬سنجی مطلوبی برخوردار است. نکته قوت مهم این مقیاس، آزمون شدن با روش¬های متعدد روایی و پایایی و نتیجه مطلوب همه این آزمون¬ها است. همچنین محتوای این مقیاس با تکیه¬بر داده¬های مطالعه کیفی و برخاسته از بافت خاص فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران است، لذا می¬توان این مقیاس را بعنوان تنها ابزار اختصاصی برای سالمندان درجهت سنجش جامعه¬دوستی در ساختار فرهنگی و اجتماعی ایران پیشنهاد کرد. كليدواژه¬ها: جامعه¬دوستی، سالمندان، مفهوم¬پردازی، طراحی، رواسازی

Introduction: Prosociality is one of the key concepts in the field of successful aging. Lack of a consistent definition for prosociality and the lack of a standard instrument to measure it in the older adults doubles the importance of studying this concept. Therefore, the present study was carried out with the aim of conceptualizing, designing and validating the prosociality scale and measuring it among the community-dwelling older adults.Method: The current research is a mixed method sequential-exploratory research that was conducted in three phases of conceptualization, design and validation of the prosociality scale and analysis of the prosociality situation in older adults. In the qualitative part of the research, the hybrid model (theoretical, fieldwork, and final analysis phases) was used for conceptualization based on the directed content analysis approach. In the theoretical phase, a scoping review of studies was used and the findings were analyzed. In the fieldwork phase, semi-structured and in-depth interviews were conducted with 25 older participants. In the second phase of the research, the items of the Elder’s Prosociality Scale (EPS) were designed based on the dimensions obtained from the first phase. Then, the face and content validity of the initial scale was checked by an experts panel and a number of older adults. In the following, other steps of validation including structural validity (exploratory factor analysis, concurrent criterion validity and convergent validity) and reliability (internal consistency and temporal stability) were performed. Finally, in a cross-sectional phase, the status of prosociality and its dimensions and their relationship with some demographic factors were investigated in 392 community-dwelling older adults of Qom city using EPS-15. In this process, MAXQDA20 software was used for qualitative data analysis and statistical techniques such as exploratory factor analysis, variance analysis, independent t-test, pearson correlation and multiple linear regression in SPSS24 software used for data analysis.Results: In the first part of the research, it was found that prosociality in older adults consists of two main classes of prosocial dispositions and prosocial behaviors and seven subclasses of empathy, prosocial norms, innate tendencies, and generative desires, informal spontaneous helping, formal planned helping, and pro-environmental behaviors. In the second part, an items pool including 83 items was formed. The face and content validities of the initial scale was checked by an experts panel (10 people) and the evaluation results led to the revision of the initial scale and reducing the number of items to 36. The revised initial scale was completed by 10 older adults for face validity and no items were removed. By implementing the pilot study and preliminary reliability check and item analysis, 1 item was removed. The internal consistency of 35 items of elders’ prosociality scale was 0.85 by calculating Cronbach's alpha coefficient. After completing the scale in 270 community-dwelling older adults in Qom city, the structural (factorial) validity of the scale was measured using explanatory factor analysis and finally the EPS with 15 items and 4 dimensions was obtained. These dimensions, which explained %60.74 of variance in constructing of the prosociality for older adults included: prosocial dispositions, formal planned helping, pro-environmental behaviors, and informal spontaneous helping. Construct validity was also checked and confirmed by criterion-concurrent validity with PSB (r=0.667) and convergent validity with CIM (r=0.478). The reliability of the scale was evaluated using internal consistency (0.81 for Cronbach alpha) and temporal stability (0.93 for ICC). Finally, the mean and standard deviation of the prosociality of the older adults was 69.9±13.6 in the range of 0 to 100. The results showed the older adults had the highest score in the prosocial dispositions dimension, and conversely, the lowest score in the formal planned helping dimension. Moreover, the results of the multiple linear regression revealed prosociality and its dimensions were prominently explained by age, education, socio-economic status, and having prosocial family and friends. Conclusion: The elder’s prosociality scale (EPS-15) has excellent psychometric properties. The important strength of this scale is that it has been tested with multiple validity and reliability methods and the favorable result of all these tests. Also, the content of this scale is based on the data of a qualitative study and originated from the specific cultural, social and economic context of Iran, therefore, this scale can be used as the only dedicated tool for older adults to measure prosociality in the cultural and social structure of Iran. Keywords: Prosociality, Older adults, Conceptualization, Design, Validation

سالمندان

, Older adults

رمضانی، طاهره

Tahereh, Ramezani

دلبری، احمد

رفیعی، حسن

ایران

دانشگاه علوم توان بخشی و سلامت اجتماعی

20231001

D

TF

279226

a

Y