عنوان

اثرتنش سایه بر رشد و عملکرد دو واریته لوبیا

‭۳۶پ‬

per

اثرتنش سایه بر رشد و عملکرد دو واریته لوبیا

/هاشم هادی

: کشاورزی

‮‭۱۶۴‬ ص‬

جدول،نمودار،عکس

چاپی

کتابنامه ص.: ‮‭۱۳۷-۱۶۲‬

دکتری

زراعت و اصلاح نباتات

‮‭۱۳۸۶/۱۲/۲۵‬

تبریز

لوبیا به عنوان یک گیاه پر استفاده در سیستم های کشت مخلوط در طول دوره رشد تحت شرایط کمبود نور قرار داده شد .دو رقم با رشد محدود) اختر و ‮‭COS۱۶)‬ تحت چهار سطح سایه اندازی در یک طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال های ‮‭۱۳۸۳‬ و ‮‭۱۳۸۴‬ مورد بررسی قرار گرفتند .تیمارهای سایه و رقم ها به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند .بلافاصله بعد از سبز شدن گیاهچه ها، پوشش های سایه انداز با استفاده از نوارهای پارچه ای پهن شده روی یک چاچوب‮‭(۳‬ - ‮‭۳‬متر (در ارتفاع یک متری بالای پوشش گیاهی در مزرعه قرار داده شدند .نوارهای پارچه ای به گونه ای تنظیم شدند که بتوانند نور فعال فتوسنتزی را‮‭۲۰‬ ، ‮‭۴۰‬ و ‮‭۵۵‬ درصد کاهش دهند .بنابراین، چهار سایه شامل شاهد) بدون سایه(، ‮‭۲۰‬ درصد، ‮‭۴۰‬درصد و ‮‭۵۵‬ درصد سایه فراهم شد .تجمع وزن خشک‮‭(DMA)‬ ، سرعت رشد گیاه زراعی ‮‭(CGR)‬ و سرعت رشد نسبی ‮‭(RGR)‬ در بیشتر مراحل رشد) به ویژه مراحل انتهایی (در تیمار های سایه در مقایسه با شاهد بیشتر بود .افزایش سایه اندازی به افزایش شاخص سطح برگ‮‭(LAI)‬، نسبت سطح برگ‮‭(LAR)‬، سطح ویژه برگ‮‭(SLA)‬، دوام سطح برگ ‮‭(LAD)‬و میزان کلروفیل برگ منجر شد که نمایانگر تمایل گیاهان لوبیا برای افزایش جذب نور تحت سایه می باشد .روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی و طول دوره پر شدن دانه نیز با افزایش تنش سایه بیشتر شد که منجر به افزایش وزن صد دانه گردید .بر عکس، دمای برگ، شدت فتوسنتز خالص،تعداد دانه در نیام و تعداد دانه در بوته و شاخص برداشت با افزایش درصد سایه کاهش یافت .کاهش تعداد دانه در بوته از طریق افزایش وزن صد دانه جبران گردید .در نتیجه، عملکرد دانه در واحد سطح از نظر آماری برای گیاهان تحت سایه و نور کامل مشابه بود .بنابراین، گیاه لوبیا می تواند کاهش در تشعشع و کاهش در فتوسنتز را با افزایش سطح برگ و دوام آن جبران نموده و از طریق افزایش دوره پر شدن دانه و وزن دانه، از افت عملکرد دانه جلو گیری نماید.پروتیین دانه های تحت سایه بیش از دانه های تحت نور کامل بود .در مجموع رقم اختر به علت برخورداری از‮‭CGR‬ ،‮‭RGR‬ ،‮‭LAD‬ ، تعداد دانه در نیام و بوته، وزن صد دانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه در واحد سطح بیشتر، رقم برتر تشخیص داده شد.

As a dominant component crop in intercropping systems, common bean was exposed to radiation deficit during whole plant growth period. Two determinate cultivars (Akhtar and COS16) were examined under four shading levels in a randomized block based split plot design with three replications in 2004 and 2005 at the Research Farm of University of Tabriz, Tabriz, Iran. Shade levels and cultivars were allocated to main and sub plots, respectively. Shading nets of woven plastic strips spread over a wooden framework (3m-3m) were placed in the field 1m above the soil immediately after seedling emergence. Strips were arranged to reduce the level of PAR (photosynthetically active radiation) by 20 , 40 and 55 . So four treatments of no shade (control), 20 , 40 and 55 shade were obtained. In most stages of growth (particularly later stages), dry matter accumulation (DMA), crop growth rate (CGR) and relative growth rate (RGR) were higher for plants under shade, compared to plants under full sun light. Increasing shade levels increased leaf area index (LAI), leaf area duration (LAD), specific leaf area (SLA), leaf area ratio (LAR) and leaf chlorophyll content, indicating that common bean plants tend to increase light trapping under shade. Days to flowering, days to maturity and grain filling duration were also increased with increasing shade stress, which led to an improvement in mean 100 grains weight. In comparison, leaf temperature, net photosynthesis rate, grains per pod, grains per plant and harvest index (HI) decreased, as percentage of shade increased. Deduction in number of grains per plant was compensated by an increase in mean grain weight under shade. Consequently, grain yield per unit area was statistically similar for plants under shade and full sun light. Therefore, common bean can compensate the reduction in radiation, and thus photosynthesis, by increasing leaf area and leaf area duration and then can prevent grain yield loss under shade via increasing grain filling duration and grain weight. Protein content of grains under shade was higher than that under full sun light. In general, Akhtar was a superior cultivar, due to higher CGR, RGR, LAD, grains per pod and plant, mean grain weight, HI and grain yield per unit area.

هادی، هاشم

قاسمی گلعذانی، کاظم، استاد راهنما

رحیمزاده خویی، فرخ، استاد راهنمای همکار

ولیزاده، مصطفی، استاد مشاور

شکیبا، محمدرضا، استاد مشاور همکار

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی