عنوان

رابطه شاخص‌های پایداری با بهره‌وری منابع آب در بخش کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی

پ۲۹۸۱۷

per

رابطه شاخص‌های پایداری با بهره‌وری منابع آب در بخش کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی

فرناز فاضل هروی

کشاورزی

۱۳۹۹

۷۸ص.

سی دی

کارشناسی ارشد

اقتصاد کشاورزی گرایش اقتصاد منابع طبیعی و محیط‌زیست

۱۳۹۹/۰۶/۲۹

چکیده : امروزه افزایش جمعیت جهان و نیاز روز¬افزون آن‌ها به مواد غذایی موجب شده¬است که تقاضا برای آب در فعالیت‌های مختلف کشاورزی افزایش پیدا کند. کمبود آب به صورت یک تهدید جدی برای انسان¬ها مخصوصًا در کشور¬های خشک و نیمه خشک می¬باشد. از جمله راهکارهای مناسب برای مقابله با بحران آب استفاده از منابع آب با بهره‌وری بالا و مناسب می‌باشد؛ از طرف دیگر بهره‌وری منابع آب خود در ارتباط با رعایت اقدامات مناسب پایداری فعالیت‌های مختلف بخش کشاورزی می‌باشد. بر این اساس هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط شاخص‌های پایداری با بهره‌وری منابع آب در استان آذربایجان¬شرقی که به¬عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی کشور محسوب می‌شود، می‌‌باشد. در این پژوهش برای اندازه¬گیری پایداری، از 8 شاخص در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نظیر شاخص‌های حاصلخیزی زمین، تراکم نسبی جمعیت، آیش اراضی آبی و دیم، میزان اشتغال در هکتار، بهره¬وری نیروی کار و عملکرد تولیدات باغی و زراعی و برای اندازه-گیری بهره‌وری از شاخص‌ترنکوئیست - تیل استفاده شده¬است. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز در این مطالعه برای سال¬های (1378-1397) از سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان¬شرقی و سازمان جهاد کشاورزی و سالنامه‌های آماری استان جمع¬آوری شده¬اند. نرمال¬سازی شاخص¬ها به روش تقسیم بر میانگین و وزن¬دهی شاخص¬ها به روش آنتروپی شانون محاسبه گردید و در نهایت شاخص پایداری کل با روش خطی فزاینده به¬دست¬آمد. نتایج وزن¬دهی شاخص¬ها حاکی از آن است که در بعد اقتصادی، شاخص بهره¬وری نیروی کار، در بعد اجتماعی، شاخص میزان اشتغال در هکتار و در بعد زیست محیطی میزان آیش اراضی دیم بیشترین اهمیت را داشتند. میانگین بهره¬وری آب محاسبه شده 854/0 می¬باشد بدین ترتیب به¬طور متوسط به ازای مصرف یک واحد نهاده آب ، 854/0 واحد محصول تولید شده¬است. بهره‌وری تابعی از شاخص‌های پایداری مانند حاصلخیزی زمین، تراکم نسبی جمعیت، آیش اراضی آبی و دیم، میزان اشتغال در هکتار، بهره¬وری نیروی کار، عملکرد تولیدات زراعی و باغی است. نتایج حاصل از مدل رگرسیونی چند متغیره نشان داد که متغیر¬های شاخص تراکم نسبی جمعیت، حاصلخیزی زمین، آیش اراضی دیم، بهره¬وری نیروی کار و عملکرد تولیدات باغی به¬طور جداگانه 77 درصد تغییرات شاخص بهره¬وری را توضیح می¬دهند. با توجه به اینکه افزایش بهره¬وری آب در سایه¬ی بهبود شاخص¬های پایداری می¬باشد، در این راستا می¬توان با سرمایه¬گذاری در تجهیزات آبیاری تحت فشار، شبکه¬های انتقال و توزیع آب راندمان آبیاری را افزایش داد. همچنین با استفاده از ارقام مناسب باغی و زراعی که مقاوم به خشکی و شرایط سخت آب و هوایی هر منطقه باشند، می¬توان بهره¬وری نهاده¬های تولیدی از جمله آب را افزایش داد.

Abstract: Today, the increase in the world's population and their increasing need for food has led to an increase in the demand for water in various agricultural activities. Water shortage is a serious threat to humans, especially in arid and semi-arid countries. One of the appropriate solutions to deal with the water crisis is the use of water resources with high productivity and appropriateness. On the other hand, the efficiency of water resources is related to the observance of appropriate measures for the sustainability of various activities in the agricultural sector. Based on this, the aim of the present study is to investigate the relation between sustainability indicators and the productivity of water resources in East Azerbaijan Province, which is considered as one of the agricultural poles of the country. In this research, to measure sustainability from 8 indicators in three social, economic and environmental dimensions, such as land fertility indicators, relative population density of fallow land, irrigated and rainfed land, employment rate per hectare, labor productivity and yield of residual and agricultural products, and to measure productivity from the Tornquist-Teal index has been used. The data and information needed in this study for the years (1378 -1397) have been collected from the Regional Water Organization of East Azerbaijan Province and the Agricultural Jihad Organization and statistical yearbooks of the province. The normalization of the indices was calculated by dividing by the mean and the weighting of the indices was calculated by the Shannon entropy method, and finally the total stability index was obtained by the increasing linear method. The results of index weighting indicate that in the economic dimension, the labor productivity index, in the social dimension, the employment rate per hectare, and in the environmental dimension, the fallow rate of rainfed lands were the most important. The calculated average water efficiency is 0.854, thus, on average, 0.854 units of product are produced per unit of water input. Productivity is a function of sustainability indicators such as land fertility, relative population density, irrigated and rainfed land fallow, employment rate per hectare, labor productivity, agricultural and horticultural production performance. The results of the multivariable regression model showed that the variables of relative population density, land fertility, fallow of rainfed lands, labor productivity and horticultural production performance separately explain 77% of the changes in the productivity index. Considering that the increase in water productivity is in the shadow of the improvement of sustainability indicators, In this regard, it is possible to increase irrigation efficiency by investing in pressurized irrigation equipment and water transmission and distribution networks. Also, the productivity of production inputs, including water, can be increased by using suitable garden and agricultural cultivars that are resistant to drought and harsh weather conditions of each region.

Relation between Sustainability Indices and Water Resources Productivity in the Agricultural Sector of East Azarbaijan Province

فاضل هروی،

‏ ‏فرناز

تهیه کننده

‏حسین زاد،

‏‏حیاتی،

‏ جواد

‏ باب‌اله

استاد راهنما

استاد مشاور

‏ تبریز