عنوان

واکاوی اثرات گسترش شهری بر الگوهای فضایی نواحی فراشهری؛ مطالعه موردی: شهر ارومیه

پ۲۹۱۷۸

per

واکاوی اثرات گسترش شهری بر الگوهای فضایی نواحی فراشهری؛ مطالعه موردی: شهر ارومیه

امین خلیلی

برنامه ریزی وعلوم محیطی

1402

۱۳۴ص.

سی دی

کارشناسی ارشد

سنجش ‌از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی گرايش سیستم اطلاعات جغرافیایی

۱۴۰۲/۰۶/۲۶

شهرنشینی بی‌سابقه، که با تغییرات جمعیتی از روستاها به مناطق شهری و گسترش زمین شهری مشخص می‌شود، در چند دهه گذشته در سطح جهانی اتفاق افتاده است. شهرنشینی معمولاً با تغییر کاربری اراضی و گسترش شهری همراه است. گسترش شهری به‌عنوان یک پدیده اجتماعی مهم، تأثیر آشکاری بر الگوی سیمای سرزمین، فرآیندها و عملکرد در مقیاس محلی و جهانی دارد. بنابراین شهرنشینی همیشه با گسترش فضایی زمین شهری همراه است که منجر به تغییرات الگوی سیمای سرزمین می‌شود. مطالعات قبلی الگوهای شهرنشینی را در مناطقی با گسترش سریع شهری تحلیل کرده‌اند درحالی‌که مناطق شهری با گسترش کم تا متوسط به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران نادیده گرفته شده است. لذا هدف از پژوهش حاضر واکاوی اثرات رشد شهری بر الگوهای فضایی نواحی فراشهری در شهر ارومیه است. پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی – تحلیلی و از جنس پژوهش‌های کاربردی است. در پژوهش حاضر دسته اول داده‌ها ابتدا تصاویر ماهواره‌ای خواهند بود بنابراین تصاویر ماهواره‌ای سال‌های 1990، 2000، 2010، و 2020 شهر ارومیه از ماهواره لندست دریافت شده و با استفاده از نرم‌افزارهای مرتبط پردازش شده است. بنابراین روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، گسترش شهری با دو شاخص اصلی UEDI و UEII کمی شد سپس برای بررسی تغییرات سیمای سرزمین از معیارهای فضایی در زون‌های هم‌مرکز و هم‌جهت استفاده گردید. نتایج نشان می‌دهد که شهر ارومیه در طول دوره‌های مورد بررسی به طور مستمر گسترش یافته و مساحت ساخته شده به نسبت کل مساحت افزایش یافته است، که ممکن است نشان‌دهنده رشد شهری و افزایش جمعیت باشد. همچنین یافته‌ها حاکی از این موضوع هستند که منطقه با گسترش با شدت بالا در مناطق میانی شهر ارومیه واقع شده و شدت گسترش در مقایسه با دوره اول (1990-2000)، به طور قابل توجهی در دهه‌های بعدی کاهش یافته است. در دهه اول 1990-2000 بیشترین تفاوت و شدت گسترش شهری در جهت شرق و شمال شهر ارومیه رخ داده است. اما در دهه بعدی تمایل به گسترش اراضی ساخته شده در جنوب غربی، غرب و شمال غربی افزایش پیدا کرده است. در نهایت اما، در دهه 2010-2020 الگوی گسترش شهری به سمت شرق و مناطق شمالی تمایل پیدا کرده است که عمده علت آن افزایش فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی است. همچنین بررسی تأثیرات گسترش شهری بر الگوهای فضایی شهری با استفاده از رگرسیون فضایی جغرافیایی نشان داد که الگوی فضایی شهر ارومیه به طرز قابل توجهی می‌تواند گسترش شهری را تشدید نماید.

AbstractUnprecedented urbanization, characterized by population shifts from rural to urban areas and urban land expansion, has occurred globally in the past few decades. Urbanization is usually associated with land use change and urban expansion. Urban expansion, as an important social phenomenon, has a clear effect on the landscape pattern, processes and performance on a local and global scale. Therefore, urbanization is always associated with the spatial expansion of urban land, which leads to changes in the landscape pattern. Previous studies have analyzed urbanization patterns in areas with rapid urban expansion, while urban areas with low to moderate expansion have been neglected, especially in developing countries such as Iran. Therefore, the aim of the current research is to analyze the effects of urban growth on the spatial patterns of the suburban areas in Urmia. The current research is a descriptive-analytical research and applied research. In the present study, the first set of data will be satellite images, so the satellite images of 1990, 2000, 2010, and 2020 of Urmia city were received from Landsat satellite and processed using related software. Therefore, it is a library data collection method. In order to achieve the goal of the research, urban expansion was quantified with two main indicators, UEDI and UEII, then spatial criteria were used in concentric and concentric zones to examine changes in the landscape. The results show that Urmia city expanded continuously during the studied periods and the built-up area increased in proportion to the total area, which may indicate urban growth and population increase. Also, the findings indicate that the area with high intensity expansion is located in the middle areas of Urmia city and the intensity of expansion has decreased significantly in the following decades compared to the first period (1990-2000). In the first decade of 1990-2000, the greatest difference and intensity of urban expansion occurred in the direction of the east and north of Urmia city. But in the next decade, the desire to expand the built lands in the southwest, west, and northwest has increased. Finally, in the decades of 2010-2020, the pattern of urban expansion has tended towards the east and northern regions, which is mainly due to the increase in agricultural and industrial activities. Also, the investigation of the effects of urban expansion on urban spatial patterns using geographic spatial regression showed that the spatial pattern of Urmia city can significantly intensify urban expansion.

Examining the Impacts of Urban Expansion on Spatial Patterns of Rurban Space; Case study: Urmia City

خلیلی،‏

‏ امین

تهیه کننده

‏قنبری،

فیضی‌زاده،

‏ ابوالفضل

‏ بختیار

استاد راهنما

استاد مشاور

‏تبریز