تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی و با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر سماوه عراق)
هدی فالح مهدی
برنامه ریزی وعلوم محیطی
۱۴۰۲
۵۹ص.
سی دی
کارشناسی ارشد
سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
۱۴۰۲/۰۶/۱۱
شهر سماوه مرکز استان المثنی، در جنوب عراق و در حاشیه رودخانه فرات واقع شده است. نرخ بیکاری و درصد جمعیت زیر خط فقر در این شهر بالاتر از میانگین کشوری و سطح سواد و دسترسی به تحصیلات مناسب در آن پایینتر از میانگین کشوری بوده و امروزه نیز با رشد فزاینده جمعیت مواجه شده است. با توجه به محدودیت ساختارهای موجود، رشد فزاینده جمعیت شهری، کمبود سرمایهگذاری و خلأ مطالعات پیشین، تحقیق حاضر به منظور انجام ارزیابی توزیع فضایی تسهیلات و خدمات عمومی در محدوده شهری سماوه با استفاده از کاربرد تحلیلهای چندمعیاره و تکنیکهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به انجام رسیده است. روش جمعآوری دادهها مبتنی بر رویکرد کتابخانهای و عملیات میدانی و تجزیه و تحلیل دادهها نیز مبتنی بر روشهای مختلف نرمافزاری میباشد. با توجه به اینکه در تحقیق حاضر از دادههای مختلفی بهره گرفته شده و از طرفی نیاز به کشف روابط موجود میان متغیرها وجود داشته است، لذا از تکنیکهای مختلفی به منظور تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شده است که شامل تحلیلهای آمار فضایی GIS، تکنیک تحلیل چندمعیاره ویکور و آزمون همبستگی پیرسون میباشد.مطابق نتایج آزمون نزدیکترین همسایگی در GIS، توزیع فضایی مراکز آموزشی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی و هنری و مذهبی از نوع تصادفی بوده است. در مقابل، توزیع فضایی پارکها و فضاهای سبز، مراکز گردشگری و تفریحی و نیز ورزشی در وضعیت پراکنده قرار داشته است. همچنین توزیع فضایی مراکز اداری و انتظامی، تأسیسات و تجهیزات شهری و مراکز تجاری و خدماتی از نوع خوشهای بوده است. علاوه بر این، مطابق نتایج محاسبات شاخص ویکور، نواحی مرکزی شهر که در دو سمت رودخانه فرات واقع شده است، بیشترین سطح امکانات را به خود اختصاص داده و دسترسی به خدمات عمومی مختلف در محدوده این منطقه بسیار آسانتر از سایر نواحی و علیالخصوص محلات حاشیهای است. از این نظر، محله غربی (منطقه الغربی) شهر سماوه به عنوان برخوردارترین منطقه و محله الجربوعیه به عنوان کم برخوردارترین منطقه نسبت به سایر محلات شهر سماوه شناخته شدهاند. مطابق نتایج آزمون همبستگی پیرسون نیز، به استثنای پارکها و فضاهای سبز و کاربریهای تجاری و خدماتی که دارای ارتباط معنادار و همبستگی مثبت با توزیع جمعیت در محلات بودهاند، سایر خدمات عمومی شهر سماوه دارای همبستگی منفی با متغیر جمعیت بودهاند. به عبارتی دیگر، تنها پارکها و فضاهای سبز و مراکز تجاری و خدماتی بودهاند که در ارتباط زیاد با جمعیت محلات توزیع شده و سایر کاربریهای خدمات عمومی شهر سماوه بدون توجه به تعداد یا تراکم جمعیت محلات توزیع شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد که عدالت فضایی یکی از اهداف اصلی توسعه پایدار شهری است که در صورت برقرار شدن، رضایتمندی شهروندان و آسایش و آرامش آنها را سبب خواهد شد و این امر تنها به واسطه توزیع متوازن کاربریها و خدمات عمومی شهری حاصل میشود.
AbstractSamawah, the capital of al-Muthani province, is located on the banks of the Euphrates River in southern Iraq. The unemployment rate and the percentage of the population below the poverty line in this city are higher than the national average, and the level of literacy and education is lower than the national average, and in addition, its population is growing. Due to the weakness of urban structures, population growth, lack of investment and the lack of previous studies, the present research was conducted to evaluate the spatial distribution of public services in Samave city. In this regard, the capabilities of the Geographical Information System (GIS) have been used. The method of data collection is based on library approach and field operations and data analysis is also based on different software methods. Hence, various techniques have been used to analyze data, including GIS spatial statisticss, VIKOR' technique, and Pearson's correlation test.According to the average nearest neighbor (ANN) in GIS, the spatial distribution of educational, healthcare, cultural, and religious centers was random. On the other hand, the spatial distribution of parks and green spaces, tourism and recreation centers and sports has been scattered. In addition, the spatial distribution of administrative and police centers, urban facilities and equipment, and commercial and service centers has been clustered. Moreover, VIKOR results showed that the central areas of the city, which are located on both sides of the Euphrates River, have the highest level of facilities, while access to various public services within these regions is much easier than other areas, especially the peripheral areas. In this regard, the western district of is known as the most privileged area and Al-Jarbuaiyah neighborhood as the least privileged area compared to other neighborhoods of Samawah city. According to the Pearson correlation test, with the exception of parks and green spaces and commercial uses, which have a significant and positive correlation with the population distribution in the localities, other public services of the city have a negative correlation with the population variable. In other words, only parks and green spaces and commercial and service centers have been distributed in relation to the population of the neighborhoods and other public service uses of Samawah city have been distributed regardless of the population of the neighborhoods. The results of the present study demonstrate that spatial justice is one of the main goals of sustainable urban development, which, if established, will lead to the satisfaction of citizens and their comfort and peace, and this can only be achieved through the balanced distribution of urban public services.
Analysis of the spatial distribution of urban public services with an emphasis on social justice and using GIS (A case study of Samawah city, Iraq)