پیر جمال الدین اردستانی یکی از بزرگترین عارفان قرن نهم هجری است که نام خود را از طریقت« پیر جمالیه » گرفته است ، آثار برجسته نظم و نثر فراوانی به این عارف نامی نسبت داده شده است از جمله:کنز الدقایق ؛ شرح الکنوز ؛ ( به نظم و نثر ) تنبیة العارفین ؛ ( به نظم و نثر ) در ضرورت تنبیه عارف و غیر عارف. بیان حقایق مصطفی ( ص) ؛ این مجموعه شامل هفت مثنوی بلند آمیخته با نثر ، که از بهترین منظومه های حماسی ، دینی و تعلیمی قرن نهم به شمار می آید ؛ عبارتند از: ( 1- مصباح الارواح ، 2- احکام المحبین ، 3- نهایة الحکمة ، 4- بدایة المحبه ، 5- هدایة المعرفة ، 6- فتح الابواب ، 7- شرح الواصلین ) ؛ محبوب الصدیقین ؛ مراة الافراد ؛ ( به نثر ) کشف الارواح یا یوسف نامه ؛ مثنوی عرفانی در تفسیر سوره یوسف و تفصیل داستان یوسف و زلیخا ، به نثر شیوا و مشتمل بر پند و اندرز ؛ مفتاح الفقر ؛ ( به نظم و نثر ). پیر جمال همانطور که از آثار ش پیداست ، عارفی متشرع بوده ، و بار ها بر متابعت از شریعت تاکید کرده است . او معتقد است که اهل شرع در طبیعت و دنیا و اهل طریقت در هشت باغ بندگی ، یعنی عقبی ، و اهل حقیقت در عالم بی حد که عالم که محبت است سیر می کنند. پیر جمال ، برای طی مدارج سلوک ( شریعت ، طریقت ، حقیقت ) ، بر پیروی سالک از پیری دانا تاکید بسیار کرده است. او ذکر و خلوت وتلاوت را بدون تبعیت از پیر بیهوده می داند. تعالیم صوفیان پیر جمال ، تعالیمی محتاطانه از تصوف اهل صحو است که به مشرب قلندریه و اهل سکر نیز گرایش دارد. او در آثار خود به اصطلاحات و آداب قلندران . به احوال عارفان قلندر توجه کرده است .برخی تمایل وی به قلندری را ، که در بعضی اشعارش آشکار است ، ناشی از تاثیر فخرالدین عراقی بر او دانسته اند.
Pir Jamal al-Din Ardestani is one of the greatest mystics of the 9th century Hijri, who took his name from the "Pir Jamalieh" tariqat, many prominent works of poetry and prose have been attributed to this mystic, such as: Kenz al-Daqayq; Description of al-Knooz; (in verse and prose) Punishment of the learned; (in verse and prose) in the necessity of punishing mystics and non-mystics. Statement of the facts of Mustafa (pbuh); This collection includes seven long masnavis mixed with prose, which are among the best epic, religious and didactic poems of the 9th century; They are: (1- Misbah al-Arawah, 2- Commandments of lovers, 3- End of wisdom, 4- Beginning of love, 5- Gift of knowledge, 6- Fath al-Awab, 7- Sharh al-Wasilin); Mahbub al-Sadiqin; Meraat al-Faradh; (in prose) Kashf Al-Arawah or Yusuf Nameh; Mystical masnavi in the interpretation of Surah Yusuf and detailing the story of Yusuf and Zuleikha, in eloquent prose and containing advice and admonitions; Miftah al-Faqr; (in verse and prose). Pir Jamal, as can be seen from his works, was a religious mystic, and he emphasized on following the Sharia many times. He believes that the people of Sharia live in nature and the world, and the people of Tariqat walk in the eight gardens of servitude, i.e. the rear, and the people of truth walk in the boundless world, which is the world of love. Pir Jamal, in order to go through the stages of conduct (Sharia, Tariqat, Truth), has emphasized a lot on the seeker's following of the wise. He considers dhikr, solitude, and recitation to be useless without following the elders. The teachings of the Sufis of Pir Jamal are cautious teachings of the Sufism of the people of Sahu, which also tends to the mushrab of Qalandariyya and the people of Sukkar. In his works, he used the terms and customs of Qalandran. He has paid attention to the condition of Qalandari mystics. Some have considered his inclination towards Qalandari, which is evident in some of his poems, to be due to the influence of Fakhr al-Din Iraqi on him.
The Live and Writing’s and thoughs of Pir Jamal- Addin Ardestani