۱۲۰۱۲پ
per
بررسی تاثیر تحولات تاریخی بر سیر تکوینی فقه شیعه در دوره ایلخانی
/منوچهر صمدی وند
: حقوق و علوم اجتماعی
چاپی
کارشناسی ارشد
تاریخ
۱۳۹۴/۰۳/۲۵
تبریز
فقه شیعه از ابتدای پیدایش تا عصر حاضر فراز و فرودهای زیادی را به خود دیده و دوران مختلفی را پشت سر گذاشته است و در گذر زمان و در بر خورد با تغییرات و دگرگونی‌های اجتماعی دستخوش تحولات بسیاری شده است و در این میان فقها به عنوان پاسداران میراث رسول اکرم)ص (و ائمه معصومین) ع (تلاش بسیاری نموده‌اند تا فقه شیعه در طول تاریخ کمال و بالندگی خود را حفظ کند و بتواند نیازهای مختلف هر عصر را پاسخ گوید .تحول و شکوفایی فقه شیعه نسبتی مستقیم و پر رنگ با وضعیت تشیع در ایران داشته و وضعیت تشیع نیز را بطه مستقیمی با حوادث تاریخی داشته است .این حوادث و گسترش تشیع در ایران در دو سطح اجتماعی و حاکمیتی، بر ادوار فقه شیعه تأثیر گذاشته است .یکی از مباحث اساسی در تاریخ ایلخانان، گسترش تشیع اثنی عشری در این عصر و رسمیت یافتن این مذهب در دوره‌ای هر چند کوتاه در سلطنت سلطان محمد خدابنده۷۱۶-(۷۰۳ق (می‌باشد .عوامل بسیاری در گسترش تشیع در ایران ایلخانی دخیل بوده که سقوط خلافت عباسی، یعنی پایگاه رسمی قدرت سیاسی اجتماعی اهل سنت و همچنین رویارویی و رقابت دو قدرت بزرگ آن عصر در جهان اسلام یعنی ایلخانان ایران و ممالیک مصر، یکی از علل و عوامل آن بوده است، این عامل و بسیاری عوامل دیگر که خود به دلیل ایجاد مشروعیت سیاسی مبتنی بر اندیشه دینی پدید آمده، پیامدهایی در پی داشته که یکی از مهم‌ترین آنها تحول فقه شیعی و اندیشه فقیهان شیعی در ایران بوده است .اولجایتو ـ ایلخان مغول ـ نخستین سلطان مهم جهان اسلام است که رسما تشیع اثنی عشری را پذیرفته و سکه به نام مبارک دوازده امام)ع (زد .تشیع در ادامه مباحثاتی است که میان علمای مذاهب در حضور غازان خان در جریان بوده است .علاقه اولجایتو به تشیع و یا به دست آوردن آگاهی‌های بیشتر، سبب شد تا وی مقدم علمای شیعه نظیر علامه حلی را گرامی داشته و عرصه لازم را برای فعالیت‌های آنها فراهم آورد .آنچه در این تحقیق مد نظر است، تحول و تغییرات ایجاد شده در حیطه فقه و فقاهت و اجتهاد شیعه در دوره فقه فتوایی از جمله بحث دگرگونی در معنای اجتهاد در فقه شیعه، گسترش منابع و ادله فقهی و تحول در استنباط احکام شرعی، فقه مقارنه و تطبیقی است که از لحاظ زمانی محدوده تحقیق از سال۶۵۶ق)زمان فتح بغداد(زمان شروع دوران حاکمیت ایلخانان در ایران تا اواخر قرن هشتم هجری منطبق با دومین دوره شکوفایی فقه فتوایی)مدرسه حله (در محدوده جغرافیایی قلمرو تحت حاکمیت ایلخانان را در برمی‌گیرد البته حدود قلمرو ایلخانان به ویژه در قسمت غربی در نوسان بود، بنابراین قسمتهایی مثل عراق که در این عصر مرکز ثقل شیعیان و کانون مدارس علمیه شیعه)شهرحله (و تا حدودی منطقه شام را شامل می‌شود .تحولاتی که مرتبط با شرایط جدید زمانه بود و می‌توانست پاسخگوی بسیاری از نیازهای مردم عصر باشد .این موضوع، صرفا مبتنی بر متون فقهی استوار نیست بلکه فرض بر آن است که ریشه این دگرگونی‌ها در اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی زمانه‌ی زیست فقیهان قابل بازجست است .همچنین ص‌تاریخ زیسته‌ی فقیهان در این بررسی محل توجه بوده است .چرا که قبول برخی مناصب یا حضور در جغرافیای سیاسی و ...آشکارا بر فقه و نوشته‌های فقهی تأثیر داشته و این اتفاق در سطحی قابل اعتنا برای نخستین بار در دوره ایلخانان رخ داده است
Shiite Jurisprudence, from the early days of its rise till now, has experienced many ups and downs, having passed through various stages. Dealing with social changes, it has undergone many changes; and Shiite scholars as the guardians of the heritage left behind by the holy Prophet and infallible Imams have struggled hard to keep the Shiite jurisprudence grow toward its perfection so that it would be able to address the different needs of different periods. The development of the Shiite jurisprudence has had a significant relationship with the status of Shiism in Iran and the status of Shiism has had a relationship with the historical events, in turn. These events along with the Shiite growth in Iran have influenced the Shiite jurisprudence at the social and authoritative levels during different time spans. One of the major topics in the history of Ilkhanids is the spread of twelve Imam Shiism at that time and the official recognition of shiism, though for a short period of time, during the reign of Sultan Mohammad Khodabandeh (1280 - 1316). Different factors contributed to the spread of shiisim in Iran during the Ilkhanite era; including, the decline of Abbasid Khalifate, i.e. the official socio-political base of the Sunni Muslims. Furthermore, the two main powers of the time - Iran and Egypt's rivalry and competition - paved the way for this growth and development. These factors along with other intervening factors brought political legitimacy on the basis of religious thought, resulting in a series of outcomes and consequences which put the Shiite jurisprudence onto the path of development and growth as well as the dissemination of Shiite Jurisprudences scholars' thoughts. Oljaitu was the first Sultan (king) who accepted twelve Imam Shiism as his religion and ordered for the publication of gold coins in the name of twelve Imams. Oljaitu's interest in Shiism and gaining more information about it brought about the presence and religious activities of great Shiite scholars like Allameh Helli. This paper intends to focus on such issues as the changes and developments occurred in the fields of religious jurisprudence, jurisconsult, practice of religious jurisprudence and Islamic laws, which were manifested in the religious works during the Ilkhanid period. Moreover, the paper attempts to explore the developments resulted from the new conditions of the era, responding to many needs of the people concerned. The topic is not restricted to the jurisprudence texts; rather, it is intended that the origin of the developments, in the context of the political-social and cultural conditions of the time when the jurisconsults lived, should be studied. Moreover, this paper attempts to study the "actual history the jurisconsults lived through" or what is referred to as "emprise" in the jurisprudence. The jurisconsults were appointed in some official positions and their presence in some particular political geography influenced the jurisprudence; a phenomenon which happened in a vast scope during the Ilkhanid era
صمدی وند، منوچهر
استاد راهنما
استاد مشاور
سیاه و سفید
نمایه‌سازی قبلی
