عنوان

واکنش گیاهان حاصل از بذرهای با ذخایر و فرسودگی متفاوت عدس به محدودیت آب

‭۲۸۵۸پ‬

per

واکنش گیاهان حاصل از بذرهای با ذخایر و فرسودگی متفاوت عدس به محدودیت آب

/افسانه چادردوزجدی

: کشاورزی

‮‭۱۶۷‬ص‬

چاپی

دکتری

زراعت( فیزیولوژی گیاهان زراعی)

‮‭۱۳۹۳/۰۶/۱۷‬

تبریز

دو آزمایش مزرعه‌صای به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه بلوک‌صهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال‌های ‮‭۱۳۹۰‬ و ‮‭۱۳۹۱‬ اجرا گردید تا برخی صفات فیزیولوژیکی و عملکرد مزرعه‌صای بذرهای با فرسودگی و اندازه متفاوت عدس در واکنش به محدودیت آب) آبیاری پس از‮‭۷۰‬ ، ‮‭۱۲۰‬ و ‮‭۱۷۰‬ میلی‌صمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس ‮‭A)‬ ارزیابی شود .یک زیرنمونه از بذرهای عدس) رقم کیمیا (به عنوان مخلوط ‮‭(S۱)‬ نگهداری شد و بذرهای دیگر به وسیله الکی با قطر چهار میلی‌صمتر جدا شدند .درنتیجه، سه توده بذری شامل بذرهای مخلوط‮‭(S۱)‬ ، درشت ‮‭(S۲)‬ و ریز ‮‭(S۳)‬ به‌صدست آمد .بذرهای هر اندازه به سه زیر نمونه تقسیم شدند .یک زیرنمونه به عنوان شاهد یا توده بذری با قدرت بالا ‮‭(A۱)‬ نگهداری شد .دو زیرنمونه دیگر با رطوبت ‮‭۲۰‬ در دمای ‮‭۴۰‬ درجه سانتی‌صگراد به مدت ‮‭۲‬ و ‮‭۴‬ روز فرسوده شدند) به ترتیب ‮‭A۲‬ و .‮‭A۳)‬ بذرهای درشت بیشترین مقدار نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن، مس و روی را داشتند .کمترین هدایت الکتریکی مواد نشت یافته و بیشترین سرعت و درصد جوانه‌صزنی برای توده بذری با قدرت بالا ثبت شد .فرسوده‌صترین بذرهای درشت زودصتر از فرسوده‌ترین بذرهای مخلوط و ریز جوانه زدند .سرعت مصرف ذخایر بذر با افزایش پیری کاهش یافت .بیشترین کارآیی تبدیل ذخایر و درصد تخلیه ذخایر بذر برای توده بذری با قدرت بالا به‌صدست آمد و با کاهش قدرت بذر کاهش یافت .افزایش پیری بذر به علت کاهش سرعت مصرف ذخایر به افت معنی‌صدار وزن خشک گیاهچه منجر گردید .بذرهای درشت بیشترین سرعت مصرف ذخایر بذر و وزن خشک گیاهچه را در مقایسه با بذرهای مخلوط و ریز داشتند .این نتیجه در همبستگی مثبت اندازه بذر با سرعت مصرف ذخایر بذر و وزن خشک گیاهچه نیز منعکس شده است .فرسوده‌صترین بذرهای درشت سرعت و درصد سبز شدن بالاتری در مزرعه در مقایسه با بذرهای ریز و مخلوط فرسوده دیگر داشتند .پوشش سبز و شاخص سطح برگ گیاهان حاصل از بذرهای ‮‭A۱‬ در اکثر مراحل رشد و نمو بیشتر از گیاهان حاصل از بذرهای ‮‭A۲‬ و ‮‭A۳‬ بود .برتری گیاهان حاصل از بذرهای درشت از نظر پوشش سبز با افزایش محدودیت آب افزایش یافت .پیری بذر محتوای نسبی آب و شاخص پایداری غشای گیاهان حاصل را تحت تمام تیمارهای آبیاری کاهش داد .این افت برای گیاهان حاصل از بذرهای ‮‭A۳‬ تحت کم‌صآبی شدید بیشتر از سایر تیمارهای آبیاری بود .میانگین دمای برگ و محتوای پرولین با تشدید کم‌صآبی افزایش یافت، ولی کارآیی فتوسیستم ‮‭II‬ با کاهش آب در دسترس تنزل یافت .نتایج تجزیه رشد گیاهی بر مبنای درجه روزهای رشد نشان داد که تجمع ماده خشک، سرعت رشد گیاه زراعی و سرعت رشد نسبی با کاهش تأمین آب تنزل یافتند .گیاهان حاصل از بذرهای درشت فرسوده ماده خشک بیشتری در مقایسه با گیاهان حاصل از بذرهای مخلوط و ریز داشتند .با افزایش کم‌صآبی میانگین سرعت پر شدن دانه افزایش، ولی دوره پر شدن دانه و در نتیجه حداکثر وزن دانه کاهش یافتند .بیشترین اجزای عملکرد) به جز وزن هزار دانه (و عملکرد دانه در واحد سطح توسط گیاهان حاصل از بذرهای درشت به‌صدست آمد .برتری گیاهان حاصل از بذرهای درشت از لحاظ عملکرد دانه تحت آبیاری محدود بارزتر از آبیاری مطلوب بود .پیری بذر منجر به استقرار ضعیف گیاهچه‌صها و در نتیجه کاهش عملکرد دانه در واحد سطح گردید .گیاهان حاصل از بذرهای درشت فرسوده کمترین کاهش را از نظر عملکرد دانه در واحد سطح در مقایسه با گیاهان حاصل از بذرهای مخلوط و ریز فرسوده نشان دادند .به نظر می‌صرسد کاشت بذرهای درشت تا حدی می‌تواند اثرات مخرب تنش کم‌صآبی و پیری بذر را روی عملکرد مزرعه‌صای عدس کاهش دهد .وزن هزار بذر، سرعت مصرف ذخایر بذر و وزن خشک گیاهچه در آزمایشگاه و کارآیی فتوسیستم‮‭II‬ ، عملکرد بیولوژیکی و تعداد دانه در واحد سطح در مزرعه همبستگی بالایی با عملکرد دانه در واحد سطح داشتند .بنابراین، بهبود این صفات می‌صتواند به افزایش عملکرد دانه عدس در مزرعه منجر شود

days (GDD) revealed that dry matter accumulation (DMA), crop growth rate (CGR) and relative growth rate (RGR) decreased with decreasing water supply. Plants from aged large seeds had higher DMA, compared with plants from bulk and small seeds. Mean grain filling rate increased, but grain filling duration and consequently maximum grain weight decreased with increasing water deficit. The highest yield components (except 1000 grain weight) and grain yield per unit area were achieved by plants from large seeds. The superiority of plants from large seeds in grain yield was more evident under limited irrigations than under well watering. Seed aging resulted in poor stand establishment and consequently low grain yield per unit area. Plants from aged large seeds showed the lowest reduction in grain yield per unit area, compared with those from aged small and bulk seeds. It seems that cultivation of large seeds somehow can reduce the deleterious effects of water stress and seed aging on field performance of lentil. 1000 seed weight, seed utilization rate and seedling dry weight in the laboratory and efficiency of photosystem II, biological yield and grains per unit area in the field highly correlated with grain yield per unit area. Therefore, improving these traits can enhance lentil yield in the field.-C for 2 and 4 days (A2 and A3, respectively). Large seeds had the highest content of N, P, K, Ca, Fe, Cu and Zn. The lowest electrical conductivity of leachates and the highest germination rate and percentage were recorded for high vigor seed lot. The most deteriorated large seeds germinated earlier than those of bulk and small seeds. Seed reserve utilization rate decreased with increasing seed aging. The highest conversion efficiency and seed reserve depletion percentage was obtained for the high vigor seed lot and decreased with decreasing seed vigor. Increasing seed aging led to significant reduction in seedling dry weight; mainly due to poor reserve utilization rate. Large seeds had the highest seed reserve utilization rate and seedling dry weight in comparison with bulk and small seeds. This is also reflected in the positive correlation of seed size with seed reserve utilization rate and seedling dry weight. The most aged large seeds had higher seedling emergence rate and percentage in the field, compared with other aged small and bulk seeds. Ground green cover and leaf area index of A1 plants were higher than those of A2 and A3 plants at the most stages of growth and development. The superiority of plants from large seeds in ground cover was increased with increasing water limitation. Seed aging decreased relative water content and membrane stability index of the resultant plants under all irrigation treatments. This decline for A3 plants under severe water limitation was larger than that under other irrigation treatments. Mean leaf temperature and proline content increased as water stress severed, but efficiency of photosystem II decreased with decreasing water availability. The result of growth analysis on the basis of growing degreesamples with about 20 moisture content were artificially aged at 40-sample was kept as control or high vigor seed lot (A1). The other two sub-samples. A sub-sample of lentil (Lens culinaris Medik. cv. Kimia) seeds was kept as bulk (S1) and the other seeds were separated by a sieve with four millimeters diameter. Consequently, three seed lots including bulk (S1), large (S2) and small (S3) seeds were obtained. Seeds of each size were divided into three sub-Two field experiments were carried out as split plot factorial based on randomized complete block design with three replicates in 2011 and 2012 to evaluate some physiological traits and field performance of differentially aged seeds with various sizes of lentil in response to water limitation (irrigation after 70, 120 and 170 mm evaporation from class A). A sub

چادردوزجدی، افسانه

قاسمی گلعذانی، کاظم، استاد راهنما

زهتاب سلماسی، سعید، استاد راهنما

اوستان، شاهین، استاد مشاور

سیاه و سفید

نمایه‌سازی قبلی