عنوان

مطالعه شاخص رضایتمندی نیاز آبی گندم دیم در حوضه دریاچه ارومیه و ارائه تقویم آبیاری تکمیلی

پ۲۶۲۶۹

per

مطالعه شاخص رضایتمندی نیاز آبی گندم دیم در حوضه دریاچه ارومیه و ارائه تقویم آبیاری تکمیلی

ابراهیم اسعدی

کشاورزی

۱۳۹۹

۷۷ص.

سی دی

کارشناسی ارشد

مهندسی آب گرايش آبیاری و زهکشی

۱۳۹۹/۱۱/۲۸

کم¬آبی و محدودیت منابع آبی که در نتیجه وقوع خشکسالی¬های متوالی و مهم¬تر از آن عدم مدیریت صحیح مصرف آب در بخش کشاورزی ایجاد شده است، تأمین امنیت غذایی را به خصوص در نواحی خشک و نیمه¬خشک با مشکلاتی مواجه کرده است. لذا در حال حاضر استفاده بهینه از منابع محدود آبی و بارش¬های فصلی و در نتیجه افزایش بهره¬وری مصرف آب در بخش کشاورزی حائز اهمیت است. بخش عمده¬ای از اراضی کشاورزی در مناطق اقلیمی خشک و نیمه¬خشک، تحت کشت دیم هستند. پژوهش حاضر با هدف ارائه تقویم آبیاری تکمیلی گندم دیم در حوضه دریاچه ارومیه صورت گرفته است. برای این منظور ریسک اقلیمی از طریق شاخص رضایتمندی نیاز آبی محاسبه گردید. زمان و مقدار آبیاری تکمیلی با هدف تأمین تمام نیاز آبی در 3 دهه ابتدایی رشد و نیز دستیابی به ریسک اقلیمی پایین در طول فصل رشد از طریق افزایش مقدار شاخص رضایتمندی نیاز آبی تا مقدار کمینه 50 درصد به عنوان حد آستانه ریسک اقلیمی پایین برای تولید محصول، تعیین شد. نتایج حاصل از شاخص رضایتمندی نیاز آبی گندم در حوضه دریاچه ارومیه حاکی از آن است که به¬طور کلی ریسک اقلیمی تولید گنم دیم در حوضه دریاچه ارومیه پایین بوده و شرایط اقلیمی حوضه دریاچه ارومیه برای کشت گندم دیم مساعد است. با این حال ارزیابی میزان رضایتمندی نیاز آبی در طول فصل رشد (به¬جای مقدار متوسط برای کل فصل رشد) به¬خصوص در مراحل حساس به تنش کمک شایانی در راستای ارائه راهکارهای افزایش میزان رضایتمندی نیاز آبی خواهد نمود. نتایج نشان داد علی¬رغم این¬که به¬طور کلی حوضه دریاچه ارومیه از نظر اقیمی مستعد کشت گندم دیم است؛ اما با انجام بهینه آبیاری تکمیلی از نظر مقدار آبیاری و زمان آبیاری، می¬توان میزان شاخص رضایتمندی نیاز آبی را بهبود بخشید و از تبعات احتمالی وقوع ریسک اقلیمی در کل فصل رشد به¬خصوص در مراحل حساس به تنش رطوبتی مانند مرحله جوانه¬زنی و نیز مرحله پر شدن دانه¬ها جلوگیری کرد. طبق نتایج به-دست آمده، تک¬آبیاری پاییزه علی¬رغم این¬که مقدار کمتری در مقایسه با تک¬آبیاری بهاره دارد؛ اما تأثیر بیش¬تری در افزایش شاخص رضایتمندی نیاز آبی و کاهش تعداد دهه¬های دارای ریسک اقلیمی متوسط و بالا در مقایسه با تک¬آبیاری بهاره دارد. اما باید توجه کرد که وقوع تنش رطوبتی در مراحل انتهایی رشد از طریق کاهش وزن هزار دانه موجب افت چشمگیر عملکرد می¬شود. لذا با توجه به تأثیر آبیاری بهاره بر تأمین نیاز آبی مرحله پر شدن دانه¬ها، انجام آبیاری تکمیلی در فصل بهار نیز ضروری به¬نظر می¬رسد. بر اساس نتایج به¬دست آمده، در بخش بزرگی از حوضه دریاچه ارومیه، آبیاری به میزان 8 تا 10 میلی¬متر در هنگام کاشت محصول، نیاز آبی گندم را در سه دهه ابتدایی رشد به¬صورت کامل تأمین خواهد کرد. همچنین نیاز آبی برای انجام آبیاری تکمیلی بهاره نیز در بخش بزرگی از حوضه دریاچه ارومیه در بازه 50 تا 60 میلی¬متر برآورد گردید.

Abstract: Water scarcity and limited water resources, which have been created as a result of successive droughts and, more importantly, lack of proper management of water consumption in the agricultural sector, have made food security difficult, especially in arid and semi-arid areas. Therefore, the optimal use of limited water resources and seasonal rainfall and thus increase water use efficiency in the agricultural sector is important. Most of the agricultural lands in arid and semi-arid climates are under dryland cultivation. The aim of this study was to provide a Supplemental irrigation calendar for dryland wheat in Lake Urmia. For this purpose, climate risk was calculated through the Water Requirement Satisfaction Index. Time and amount of Supplemental irrigation in order to meet all water needs in the first 3 decades of growth and also to achieve low climatic risk during the growing season by increasing the amount of Water Requirement Satisfaction Index to a minimum of 50% as a low climatic risk threshold for crop production , Was determined. The results of the Water Requirement Satisfaction Index of wheat in the Urmia Lake basin indicate that in general the climatic risk of rainfed wheat production in the Urmia Lake basin is low and the climatic conditions of the Urmia Lake basin are favorable for rainfed wheat cultivation. However, assessing the level of Water Requirement Satisfaction Index during the growing season (instead of the average for the entire growing season), especially in stress-sensitive stages, will be helpful in providing solutions to increase Water Requirement Satisfaction. The results showed that despite the fact that Lake Urmia basin is generally prone to rain-fed wheat cultivation; However, by performing Supplemental irrigation in terms of irrigation amount and irrigation time, it is possible to improve the Water Requirement Satisfaction Index and the possible consequences of climate risk throughout the growing season, especially in stages sensitive to water stress such as germination and Prevented grain filling stage. According to the results, autumn single irrigation, despite having a smaller amount compared to spring single irrigation; But it has a greater effect on increasing the Water Requirement Satisfaction Index and reducing the number of decades with moderate and high climate risk compared to single spring irrigation. However, it should be noted that the occurrence of moisture stress in the late stages of growth by reducing the weight of 1000 seeds causes a significant decline in yield. Therefore, considering the effect of spring irrigation on meeting the water requirement of the grain filling stage, Supplemental irrigation in spring also seems necessary. According to the results, in a large part of the Lake Urmia basin, irrigation of 8 to 10 mm when planting the crop, will fully meet the water needs of wheat in the first three decades of growth. Also, the water requirement for spring Supplemental irrigation in a large part of Lake Urmia basin in the range of 50 to 60 mm was estimated.

Study of Water Requirement Satisfaction Index of Rainfed Wheat in Lake Urmia Basin and Providing Supplemental Irrigation Calendar

‏اسعدی،

‏ابراهیم

تهيه کننده

‏دلیر حسن نیا،

مجنونی هریس،

‏رضا

‏ ابوالفضل

استاد راهنما

استاد مشاور

‏ تبریز