عنوان

بررسی ویژگی هاي هیدروژئوشیمیایی منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت هرزندات

پ۲۶۳۹۹

per

بررسی ویژگی هاي هیدروژئوشیمیایی منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت هرزندات

سنور حسیب حسین

علوم طبیعی

۱۴۰۰

۸۹ص.

سی دی

کارشناسی ارشد

زمین‌شناسی گرایش هیدروژئولوژی

۱۴۰۰/۱۲/۱۷

دشت هرزندات یکی از دشت های استان آذربایجان شرقی است که در حد فاصل بین شهرستان های جلفا و مرند واقع گردیده است.دشت هرزندات ازنظر فعالیت‌های كشاورزي و تراكم جمعيت از اهميت زيادي برخوردار است و آب شرب، صنعتي و كشاورزي آن عمدتاً از آبخوان آب زيرزميني اين دشت تأمین مي‌شود. از طرفي با توجه به افزايش بهره‌برداری و برداشت از منابع آب زيرزميني و خشكسالي‌هايي كه در ده ‌ساله اخير در منطقه مذكور رخ ‌داده است، سطح آب زيرزميني افت شديدی را نشان می¬دهند که درنتیجه‌ی آن، منابع آب‌های سطحی منطقه خشک‌شده یا بسیار کاهش یافته است و از طرفی همگام با افت سطح آب زیرزمینی و تغييرات كمی آب زيرزميني با افزايش روند شوري و املاح آب زيرزميني در منطقه مواجه هستیم. ازاین‌جهت امروزه مديريت کیفی آبخوان يكي از اصل‌های اساسي در آبخوان‌داری به شمار مي‌رود.در این تحقیق به بررسی وضعیت هیدروشیمیایی حاکم بر آبخوان هرزندات و کیفیت آن در قسمت‌های مختلف پرداخته خواهد شد. به‌منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی در دشت هرزندات از 14 حلقه چاه ، 2 رشته قنات و یک دهنه چشمه در دشت نمونه¬برداری و در آزمایشگاه آب شناسی دانشگاه تبریز، گروه علوم زمین برای یونهای اصلی و بعضی یونهای فرعی مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفت. همچنین جهت بررسی میزان تغییرات کیفیت آب زیرزمینی از آمار بلند مدت 19ساله از سال 1382 - 1400 مربوط به دو فصل خشک و تر و برای تغییرات شوری دشت از داده¬های کیفی دراز مدت استفاده شده است. پارامترهای pH درجه حرارت و هدایت الکتریکی علاوه بر محل نمونه برداری در آزمایشگاه نیز اندازه¬گیری شد. در محدوده مطالعاتی تیپ اصلی آب زیرزمینی از نوع بیکربناته و کلوره می باشد. بررسی نمودار شولر نمونه های آب زیرزمینی حاکی از آن است که کیفیت نمونه¬ها برای شرب در محدوده نامناسب تا متوسط قراردارد همچنین بررسی دیاگرام ویلکوکس نیز نشان میدهد که نمونه¬های آب جهت کشاورزی در رده ی بالا و خیلی بالا قرار دارند. نتایج بدست آمده از بررسی هدایت الکتریکی در محدوده نشان میدهد که مقدار آن از قسمت های جنوبی و جنوب شرق به طرف شمال آفزایش پیدا میکند که این آفزایش بر جهت جریان آب زیرزمینی منطبق است. با توجه به آنالیز خوشه¬ای، نمونه¬های آنالیز شده در پنج خوشه قرار گرفته¬اند که خوشه اول هدایت الکتریکی کم دارند، خوشه دوم شامل اکثر نمونه¬ها بوده هدایت الکتریکی متوسط، خوشه سوم هدایت الکتریکی متوسط تا زیاد، خوشه چهارم بیشترین هدایت الکتریکی و خوشه پنجم که شامل فقط 2 نمونه می باشد هدایت الکتریکی زیاد را نشان می دهند. هر کدام از خوشه¬ها با توجه به محتوی نیترات و دیگر پارامترها نیز به گروه¬های دیگری تقسیم شده¬اند.

Abstract:Harzandat plain is one of the plains of East Azerbaijan province, which is located between Jolfa and Marand cities.Harzandat plain is very important in terms of agricultural activities and population density and its drinking, industrial and agricultural water is mainly supplied from the groundwater of this plain. On the other hand, due to the increase in exploitation and abstraction of groundwater resources and droughts that have occurred in the region in the last ten years, the groundwater level shows a sharp decline, as a result of which the surface water resources of the area have dried up or greatly reduced. On the other hand, along with the decrease of groundwater level and slight changes of groundwater, we are facing an increase in salinity and groundwater salts in the region. For this reason, Nowadayes the aquifer quality management is one of the basic principles for watershid managemement.In this research, the hydrochemical charectristics of the Harzandat aquifer and its quality in different parts will be investigated. In order to study the groundwater quality in Harzandat plain, water samples were collected from 14 wells, 2 Qanats and a spring and chemically were analysed in the hydrology laboratory of Tabriz University, Department of Earth Sciences for major and some minor ions. Also, in order to study the amount of changes in groundwater quality, 19-year long-term statistics from 2003 to 2021 related to two seasons, dry and wet, and long-term quality data for plain salinity changes have been used. pH parameters of temperature and electrical conductivity were measured in addition to the sampling site in the laboratory. In the study area, the main type of groundwater is bicarbonate and chlorine. Plots of the Schuler diagram of groundwater samples shows that the quality of samples for drinking is in the inappropriate to moderate range. Also, the study of Wilcox diagram shows that some water samples for agriculture are in a high and very high category. The results obtained from the study of electrical conductivity in the area show that its amount increases from the southern and southeastern parts to the north, which corresponds to the direction of groundwater flow. According to cluster analysis, the analyzed samples are divided into five clusters, the first of which has low electrical conductivity, the second of which contains most of the samples with moderate electrical conductivity, The third cluster shows moderate to high electrical conductivity, the fourth cluster shows the highest electrical conductivity, and the fifth cluster, which contains only 2 samples, shows high electrical conductivity. Each cluster is divided into other groups according to nitrate content and other parameters.

Consideration of Hydrogeochemical Charactristics of Harzandat Plain Aquifer Groundwater Resources

‏حسیب حسین،‏

سنور ‏

تهيه کننده

‏اصغری مقدم‏،

‏نجیب،

‏جاف،

اصغر ‏

مرتضی ‏

پیشه وا ‏

استاد راهنما

استاد مشاور

استاد مشاور

تبریز